Tíminn - 22.08.1961, Page 7

TÍMINN, þriðjudaginn 22. ágúst 1961.
7
Einar Ágústss
GENGISIÆKKUNAR EKKI NEIN HIRF
VEGNA SfDUSTU KJARASAMNINGA
Ríkisstjórnin mun reka
sig á það fyrr eða síðar,
að á þennan hátt er
ekki hægt að stjórna
Það eru forn sannindi og löngu
kunn úr sögunni, að ekkert þjóð-
félag fær staðizt, sem ekki getur
boðið öllum þegnum sínum sóma
samlegt lífsviðurværi, enginn hús
bóndi getur deilt hjúum sínum
lakara verði en þeim megi duga
sér til framdráttar. Sé þetta reynt
hlýtur illa að fara fyrir þeim, sem
stjórnar, og eru dæmin um það
deginum ljósari.
Hér hefur að undanförnu setið
rikisstjórn, sem ekki virðist hafa
gert sér grein fyrir þessu grund-
vallaratriði, heldur staðið í þeirri
trú, að unnt væri að skerða kjör
hinna vinnandi stétta aftur og
aftur, til þess að aðrir þjóðfélags
þegnar mættu koma ár sinni enn
betur fyrir borð ,og reynt að
stjórna landinu í samræmi við
þetta.
Þegar vinnudeilurnar hófust í
vor, var það í upphafi eindreginn
ásetningur ríkisstjórnarinnar að
koma í veg fyrir alla launahækk-
un, og byggðist sú afstaða sjálf-
sagt á áðurnefndum skilningi
kjaramála.
Enda var það yfirlýst stefna
stjórnarinnar og margtúlkað, sem
einn helzti hornsteinn „viðreisn-
arinnar“, að aldrei skyldu höfð
nein afskipti af kjaramálum, held
ur skyldi kaup og kjör jafnan vera
samningsatriði milli launþega og
atvinnurekenda. Brátt rak að því,
að tækifæri gæfist til þess að
sanna trú sína í verki, þegar
ýmsar stéttir tóku að bera fram
kröfur um hækkuð laun, sem eft
ir nokkurn aðdraganda urðu til
þess að nýir kjarasamningar voru
gerðir í mörgum atvinnugreinum.
Slíkir samningar hljóta þó að
hafa verið frjálsir samningar og
tekizt vegna þess, að atvinnuveit-
endur treysti sér til að greiða þau
laun, sem um var samið, og þurfti
þá ekki á neinum stjórnvaldaráð-
stöfunum að halda, af því tilefni.
Engu að síður er blekið á samn-
ingunum tæplega þornað fyrr en
skellt er á svo stórfelldri gengis-
lækkun, að hún ein gerir senni-
lega meira en gleypa þá kjara
bót, sem fékkst með nýja samn-
ingnum ,og vinnudeiiunum kennt
um allt saman. Hér skýtur því
eitthvað skökku við, og greinilegt
orðið að stjórnin hefur ekki fylgt
hér ásetningi sínum um afskipta-
leysi af vinnudeilum, það sýna
viðbrögð hennar. Þvert á móti hef
ur stjórnin nú alveg eins og við
undanfamar vinnudeilur. verið
einn aðalsamningsaðilinn og
raunverulega ráðið þvi, hvaða;
samningum var endanlega gengið
að.
Þegar ríkisstjórnin sá, að ekki
yrði hjá því komizt að koma eitt-
hvað til móts við kröfur verkalýðs
félaganna, voru þeir sérfræðingar.
sem fyrir nokkrum dögum höfðu
lvst bví vfir. að hagkerfið þyidi
enga launahækkun, látnir setjast
við að endurreikna og komust
brátt að þeirri niðurstöðu, að lík-
lega mundi hægt að greiða 6%
launauppbót, en alls ekki meira að
sinni a.m.k., og a-llt útlit fyrir
að frekari samningaumleitanir
mundu þýðingarlausar, þar sem
verkalýðsfélögin töldu þessa hækk
un allsendis ófullnægjandi til að
bæta upp þær kjaraskerðingar,
sem orðið hafa að undanförnu.
Framundan sýndist því vera
langvinnt verkfall með öllu því
stórkostlegu þjóðfélagstjóni, sem
því er óhjákvæmilega samfara.
Þannig var málum komið, þeg-
ar Vinnumálasamband samvinnu-
manna gekk fram fyrir skjöldu
og samdi við verkalýðsfélögin um
nýjan launagrundvöll, sem gat
tryggt launastéttunum mannsæm-
andi lífskjör o.g tryggt vinnufrið
í landinu um langan aldur, ef
ekki yrði unnið gegn því eftir
öðrum leiðum.
Engin vafi er á því, að með
þessu forðuðu samvinnufélögin
miklu þjóðfélagslegu tjóni, því að
upp úr þeirra samkomulagi komu
heildarsamningar í þeim atvinnu-
greinum, sem samkomulagið náði
til og þar með var verkfalli lokið
og vinna gat ha-fizt á ný. Slikt er
að sjálfsögðu augljós ávinningur
fyrir alla aðila, en ekki víst að
hann sé einhlitur. Eftir er að gera
sér grein fyrir því, hvort hér hafi
verið um nokkra raunhæfa kjara-
bót að ræða, eða aðeins stundar-
ávinning, sem óhjákvæmileg dýr-
tíðaraukning hlyti að gera að
engu. En ef svo hlyti að vera má
segja, að allt tal um kjarabætur
væri einskis virði og ætti engan
rétt á sér. Því hafa stuðningsblöð
ríkisstjórnarinnar viljað halda
fram og gengislækkunin er með
því rökstudd.
En við, sem styðjum lausn sam
vinnufélaganna, erum þar ekki
sömu skoðunar, við teljum að hér
hafi ekki verið meira að gert en
svo, að fullkomlega óþarft hafi ver
ið að gripa til örþrifaráða af þeim
sökum, og við teljum okkur geta
fært sterk rök að því, að okkar
skilningur sé hér réttur, og skulu
þau helztu þeirra nú talin
Við bendum í fyrsta lagi á það.
að þjóðartekjur íslendinga hafa
á undanförnum árum vaxið vo
hröðum skrefum áð óviða hefur
verið um slíkan vöxt að ræða, og
við teljum sjálfsagl að hluta af
þessari aukningu verði varið' til
að bæta upp launin og mæta á
þann hátt þeirri geysilegu dýrtíð-
araukningu. sem skollið hefur yf-
ir á síðustu misserum eins og allir
vita og enginn treystir sér leng-
ur til að mótmæla
Við bendum á það í öðru lagi,
að hinar stórstígu framfarir und
anfarinna ára samfara gífurlegri
uppbygeingu atvinnutækja til
Einar Ágústsson
lands og sjávar, hafi breytt svo
allri aðstöðu hér að örugg vissa
sé fyrir því, að þjóðin geti sótt
fram til bættra lífskjara, en þurfi
ekki að nema staðar eða stíga
skref aftur á bak. Hér hefur þeg-
ar verið gert ótrúlega mikið á
skömmum tíma og sé rétt á haldið
á sá grundvöllur, sem þegar er
fenginn, að gera þjóðinni auðvelt
að auka við, halda uppbygging-
unni áfram Þeir menn lifa enn
margir, sem muna landið eins og
það' var áður en framkvæmdir
hófust að marki, þegar hér var
allt ógert, naumast t.il svo vegleg
bygging, að kallast gæti hús, at-
vinnutækin fá og frumstæð. túnin
lítil og óslétt. Þessir menn eiga
erfitt með að tr'úa því, að ekkert
muni um það, sem búið er að gera
og nú sé svo komið högum hér
að almenningur geti ekki lengur
búið við sómasamleg kjör. Og sem
betur fer er heldur ekki þannig
komið, ef rétt er á litið
Við bendum í þriðja lagi á það
máli okkar til stuðnings, að aukin
tæknileg og verkleg menntun ís-
lendinga mu-ni áreiðanlega vísa
þjóð'inni á nýjar og áður óþekkt-
ar leiðir til tekjuöflunar, jafnvel
í miklu stærri stíl en dæmi eru
um til þessa hér á landi og einnig
á þann hátt muni ekki hvað sízt
vera líkindi til að unnt verði að
bæta afkomuna.
Hér er enn lítt numið land á
mörgum sviðum, nýjar atvinnu-
greinar bíða á næsta leiti, sumar
þeirra hefur þegar verið bent á,
svo sem t.d. laxa- og silungsrækt
og ýmiss konar stóriðju, og enn
aðrar hljóta að vera skammt und-
an með þeim byltingum í vísind-
um og tækni, sem nú eiga sér
stað í heiminum.
í fjórða lagi bendum við svo á
þá nærtæku staðreynd, að árferði
í ár er að mörgu 1-eyti alveg óvenju
lega gott, síldaraflinn nálega helm
ingi meiri en hann var í fyrra að
magni til og sjálfsagt miklu betur
að verði, þar eð svo mikið hefur
nú verið saitað. og heimsmarkaðs
verð á þessum vörum miklu hag
stæðara en þá Þá hefur tíðarfarið
í sumar víða verið einstaklega
hagstætt til heyverkunar og afla-
b-ögð vfirleitt góð og í sumum
g"einum með afbrigðum Óneitan
lega skýtur ekki svo lítið skökku
við að heyra því haldið fram, að
þessi atriði séu nær einskis verð.
nánast fullkomin aukaatriði, þeg-
ar ge’-a á sér grein fyrir því. hvað
hægt sé að borga í laun. Óhrekjan
leg staðreynd er þó, að því meira
sem er til skiptanna, því stærri
getur hver hlutur orðið.
f fimmta lagi bendum við á, að
með því að framkvæma í verki
þó ekki væri nema einhvern hluta
af þeim sparnaði, í opinberum
rekstri, sem mikið var gumað af
í byrjun, hljóti að vera hægt að
ná í fjármagn til að greiða þann
útgjaldamismun, s.em stafar af
! lausn samvinnufélaganna umfram
t.d. miðlunartillögu sáttasemjara.
Öllum er Ijóst, að alls konar opin
ber rekstur er hér mjög kostnað-
arsamur umfram það, sem vera
þyrfti, og fyndist mörgurn það
standa ríkisstjórn og öðrum ráða-
mönnum nær að leitast við að ráða
þar bót á fremur en að velta æfin-
lega byrðunum yfir á almenning
í landinu í formi aukmnar skatt-
heimtu og gengislækkunar til
skiptis, ef ekki báðum í senn eins
og stundum kemur fyrir. Slíkt
væri verðugra viðfangsefni fyrir
þá og vænlegra til viðreisnar án
gæsalappa.
f sjötta lagi bendum við á, að
með margvíslegum stjórnvaldaráð
stöfunum. sem margsinnis hefur
verið gerð grein fyrir, væri hægt
að létta svo á framleiðslufyrirtækj
unum, að þeim væri þegar af
þeirri ástæðu kleift að greiða það
kaup. sem samvinnufélögin sömdu
um.
I
0? síðast en ekki sízt styðjum
við lausn samvinnufélaganna
vegna þeirrar öruggu vissu og
margsönnuðu staðreyndar, að án
þess að vinnandi fólk búi við
mannsæmandi lífskjör, er ekki
hægt að halda uppi sjálfstæðu,
lýðræðisleau b.ióðfélagi, en lýð-
ræði er það þjóðfélagsform, sem
við kió’um ell að búa við og bezt.
er að skapi íslenzku þjóðáreðli.
Þessi síðasta röksemd er að mín-
um dómi ein út af fyrir sig gild
ástæða \ fvrir réttmæti þeirra
kiarasamninga. sem gerðir voru.
þótt ekke’-t annað komi til.
Sjálfsagt má ýmsu bæta við
þessa upptalningu mína á rök-
semdum samvinnumanna fyrir rétt
maeti gerða sin*na. en hér skal
staðar numið, enda hygg ég að ef
rnenn hafa þessi atriði öll í huga,
treysti fiestir sér til a* viður-
kenna að hér hafi verið á málum
haldið á þann veg. að engin þörf
hafi verið fvrir þær ólánsráðstaf-
anir, sem ríkisstjórnin greip til
og kennir kiarasamningunum um
Ýmislegt fleira eykur líkurnar
fyrir því. að gengislækkunin hafi
verið framkvæmd af öðr’um hvöt-
um en þeim, sem hafðar eru að
vfirvarpi Þan"i'’ er um leið gerð
sú grundvalla '."eyting á stjórn-
skinulagi landsins, að ríkisstjórn-
in hefur vald til þess að breyta
genginu án samþykkis Alþingis
og verður tiU’angurinn með þeirri
breytingu næsta augliós, þegar
hann er s'mðaður með hliðsjón af
heim vfirlvsingum ráðherranna. að
bitrum brandi gengislækkunar
svu': iaf"í>n brugðið. ef Ia”nþ'''TaT'
dirfisf að hugsa ti! nokkurrar rétt
arbóta Þá er ekki síður eftir
Tnktarvert að með svoköllnðum
hjiðarráðstöfunum er nú stofnað
til nýs uppbótakerfis til stuðnings
atvinnuvegunum. án þess að frek
ari grein sé gerð fyrir formi þess,
og verður það þá væntanlega á
valdi rívtj=tip’-nar að ákveða nán
ari framkvæmd.
Þetta verður sérstaklega at-
hyglisvert sökum þeirrar höfuðá-
herzlu, sem stjórnin hefur lagt á
mismun gengislækkunarleiðar og
uppbótarkerfis, og hefur henni á-
reiðanlega fram að þessu tekizt að
blekkja margan manninn til fylgis
við stefnu sína út á þetta, en nú
þýðir slíkt ekki lengur og má
segja, að fátt sé svo með öllu illt
að eltki fylgi nokkuð gott.
Þá eru nokkur framkvæmdaat-
riði, sem greinilega sýna hug
þann, sem að baki býr. Afurðir,
sem framleiddar voru í landinu
fyrir 1. ágúst, eiga ekki að reikn-
' ast á nýja verðinu til framleið-
enda, þótt þær verði ekki seldar
og fluttar út fyrr en eftir gengis-
breytinguna. Hagsmunir ríkissjóðs
eru þarna settir ofar hagsmunum
framleiðenda, sem auðvitað tor-
veldar þeim launagreiðslur. —
Engar ívilnanir virðist eiga að
veita í formi lækkunar tolla,
skatta, álagningar eða neinna
þeirra liða, sem bein áhrif hafa
á verðlagið, gengislækkun er ,á-
kveðin hærri að hundraðshluta en
almennasta hækkun launa og
kemur vitanlega með margföldum
þunga við fjárhag almennings þeg-
ar öll aðflutningsgjöld og álagn-
ing er reiknuð á hærri grunn án
nokkurrar tilslökunar.
Þannig mætti lengi telja, þótt
ekki verði gert hér að sinni.
Allt virðist þetta benda til þess
að hér hafi stjórnin notað tæki-
færið til að koma þeim áhuga-
málum sínum í framkvæmd að
rétta við lélegan fjárhag ríkis-
sjóðs og sýna almenningi klærn-
ar. hverjir það séu sem völdin
hafi. vafalaust í þeim tilgangi að
hræða launastéttirnar frá því að
leita réttar síns.
Enginn vafi er á því, að ríkis-
stjórn íslands mun reka sig á það
fyrr eða síðar, að á þennan hátt
er ekki hægt að stjórna, alveg
eins og allir þeir, sem það hafa
reynt á undan henni.
Því fyrr sem fólk áttar sig á því,
hvað gerzt hefur í launamálum
hér að undanförnu, því meiri vonir
stánda til þess að samtök fólksins
í landinu beri gæfu til þess að
finna sameiginlega lausn á vanda
málum sínum á svipaðan hátt og
gert var í kjarasamningum í sum
ar af samvinnusamtökúnum og
verkalýðshreyfingunni og því
skemmri verður bið núverandi
ríkisstjórnar eftir þeirri lausn,
sem henni er fyrir beztu, en þjóð-
inni nauðsyn.
Grein Bjarna
á Laugarvatni
Hr. iitstjóri
í dagblaðinu „Tíminn" í dag,
11. ágúst, er grein eftir Bjarna
Bjarnason, fyrrv. skólastjóra á
Laugarvatm, sem ber heitið
, íþróttamót—hestamót."
í nefndri grein er m.a. eftirfar-
andi klausa „Um Vikuna er aftur
aðra sögu að segja Blaðið helgaði
Laugamótinu 12 bls, undir fyrir-
sögninni Æska iandsins að Laug-
um. Birtar voru 44 myndir, falleg-
ar og vel teknar og hverri mynd
fylgdi skýring. Blaðið er að því er
virðist, gersamlega uppselt
o. s. frv.
Hér gætir mjög mikils misskiln-
ings í grein Bjarna. Það er Viku-
blaðið FÁI.KINN, sem gaf út sér-
stakt blað helgað Landsmóti U.M.
F.í. að Laugum Kom það út hinn
19. júlí s. t í því blaði var mikill
fjöldi mynda frá Landsmótinu, svo
og frásagmr frá keppni og ýmsu
fleiru í sarnbandi við mótið.
Hins vegai er ekki kunnugt um,
að Viban hafi birt myndir
né annað frá nefndu Landsmóti
U M.F.Í.
Eteykjavík. 11 ágúst 1961.
f. h. Vikubl FÁLKINN,
Jón A. Guðmundsson.