Tíminn - 19.11.1961, Síða 5

T í M I N N , sunnudaginn 19. nóvember 1961
5
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjdri: Tómas Árnason. Rit-
stjórar: Þórarinn Þórarinsson (áb.)3 Andrés
Kristjánsson, Jón Helgason. Fulltrúi rit-
stjórnar: Tómas Karlsson. Auglýsinga-
stjóri: Egill Bjarnason. — Skrifstofur í
Edduhúsinu. — Símar: 18300—18305. Aug-
lýsingasími: 19523. Afgreiðslusími: 12323.
— Prentsmiðjan Edda h.f. —
Áskriftargjald kr. 55.00 á mán. innanlands.
í lausasölU kr. 3.00 eintakið.
Finnar og Rússar
ÞaS vakti mikla athygli fyrir nokkrum vikum síðan,
er rússneska stjórnin sendi finnsku stjórninni orðsend-
ingu þess efnis, að hún krefðist viðræðna um öryggismál
landanna í samræmi við samning, sem var gerður milli
þeirra nokkru eftir stríðið, en efni hans var það, að
slíkar viðræður skyldu hafnar, ef horfur væru taldar á
hernaðarlegri árás frá Þjóðverjum. Umrædda kröfu sína
rökstuddu Rússar með því, að Vestur-Þjóðverjar færðust
nú mjög í aukana við Eystrasalt og fengju aukin ítök í
Danmörku og Noregi og jafnvel Svíþjóð.
Fyrir nokkrum dögum virtist svo, að ítússar hefðu
horfið frá kröfunum um þessar viðræður, en myndu láta
sér nægja, að Finnar ítrekuðu nógu greinilega hlutleysis-
stefnu sína. í samræmi við það hafði Kekkonen forseti
rofið þing og efnt til kosninga í febrúar næstk. Tilgangur
hans með því var að láta það þannig koma skýrt í ljós,
hver hugur Finna væri í þessum efnum.
Þær vonir hafa hins vegar brugðizt, að Rússar létu sér
þetta nægja. í stað þess hafa þeir óvænt krafizt að um-
ræddar viðræður yrðu hafnar þegar í stað.
Miklar getgátur hafa verið um, hver sé fyrirætlun
Rússa með þessu. Sumir gera sér vonir um, að þetta sé
aðeins einn taflleikur Rússa í sambandi við Berlínardeil-
una og lítið muni því verða úr þessu. Aðrir óttast, að
hér geti verið meiri alvara á ferðum.
Reynslan ein fær skorið úr því, hvort réttara sé. Hitt
er hins vegar óhætt að fullyrða, að það mun mjög
hnekkja áliti Rússa, ef þeir nota þetta tækifæri til að
þrengja eitthvað að Finnum. Enginn neitar því, að Rússar
hafa slæma reynslu af Þjóðverjum og óttast þá því senni-
lega um of. Hins vegar hafa Þjóðverjar ekki fengið neina
þá aðstöðu á Norðurlöndum og hafa ekki heldur á annan
iiátt sýnt merki þess, að þeir undirbúi árásarstyrjöld.
Engin þjóð yrði og sennilega ver léikin, ef til styrjaldar
kæmi en Vestur-Þjóðverjar, og það eitt er líklegt til að
breytá viðhorfi þeirra frá því, sem áður kann að hafa
verið. Rússar hafa því ekki neitt réttmætt tilefni til að
bera fram kröfur gegn Finnum á grundvelli umrædds
samnings.
Finnar *hafa að undanförnu sýnt glögg merki þess, að
þeir halda fast við hlutleysisstefnu sína. "Rússar hafa líka
virzt sýna, að þeir skildu og mætu þessa afstöðu Finna.
Þess vegna myndi það valda miklum vonbrigðum, ef nú
yrði breyting á þessu. Það myndi auka spennuna í al-
'þjóðamálum og auka örðugleika þeirra, er vinna að friði
cg sáttum.
Hyggilega farið að
á fundi L.f.Ú.
Frekja Sjálfstæðisflokksins ríður ekki við einteyming.
Þar sem þeir telja sig geta ráðið. vilja þeir láta gera
pólitíska ályktun sér í vil á fundum. sem ekki er ætlað
að fjalla um landsmál almennt, heldur málefni stéttanna.
Á aðalfundi landssambands útvegsmanna nú reyndu
þeir að þvinga fram ályktun til viðurkenningar á gengis-
iækkuninni í sumar — og átti það að vera fjöður í póli-
tískan hatt Sjálfstæðisflokksins.
Útvegsmönnum úr öllum flokkum blöskraði, að þeim
skyldi ætlað að samþykkja slíka ályktun og leggja blessun
á gengislækkunina í sumar — þvert ofan í skoðanir þeirra
Sonur minn Sinfjötli
Guðmundur Daníelsson: —
Sonur minn Sinfjötli. —
fsafold igefur út. 260 bls.
— Skáldsaga.
Þag er orðin allgróin tízka ís-
lenzkra höfunda að skrifa forn-
aldarsögur. Kiljan ritað'i sína
Gerplu, Kamban Vítt sé ég land
og fagurt, Kristmann Gyðjuna og
uxann, Gunnar Gunnarsson Fóst-
bræður, og fjölmargar aðrar. Nú
hefur Guðmundur Daníelsson rit-
að sína fornsögu, og ekki getur
hjá því farið, að hún marki nokk-
ur tímamót á ritferlr hans.
Ég opnaði þessa bók með mik
iUi forvitni. Bar margt til þess.
Efnið er ekki í fcot sótt — ráðizt
á annað helzta guðspjall heiðinn-
ar bi'blíu, sjálfa Völsungasögu. Sú
saga er í senn stórbrotið listaverk
og helgisaga í vitund þeirra fslend
inga, sem lesið hafa íslenzkar og
norrænar fornsögur sér til nokk-
urs minnis og skilnings. Það hlaut
því að teljast töluvert áhættumál
að gera hana að innviðum nýrrar
skáldsögu. Tækist illa til cnátti
við því búast, að íslenzk þjóð ætti
bágt með að fyrirgefa þá synd,
og höfundurinn uppskæri fæð, sem
yrði langæ og kulsöm í hans
garð, jafnvel svo að önnur góð'
verk frá hans hendi nytu varla
réttsýni. Mér þótti þetta efnisval
því svo kaílrnannlega færzt í
fang, að ég vissi varla hvort mér
var ótti eða eftirvænting ríkari
í huga um skil Guðmundar á því.
En það er skemmst af að segja,
að ég lokað'i bókinni að ipknum
'lestri með heitum feginleik. Mér
þótti meira en vél hafa tekizt.
Völsungasaga hafði í engu verið
limlest, þótt frjálslega væri með.
hana farið, og miklu við aukið.
Kjarninn hafði ekki verið höggv-
inn tií; heldur ný saga ofin um
hann og felld að honum, högum og
mildu.m höndum. Þetta er stórbrot
in saga og örlagaþung. Þótt svið-
ið sé fornt og heiðin kyngi og
spekimál séu stuðlar hennar, verg
ur hún ný og fersk eins og nútíma
stoáldsaga, því að ástin er enn söm
við sig og harmur nístir brjóstið'
á sama hátt og á fomri tíð. Dauð-
inn hefur lítið breytzt, og manns-
lundin fer svipaðar götur.
Það mun því ebkert efamál, að
Guðmundur Daníelsson hefur leyst
fomsöguna sína vel af hendi.
Þetta er mesta skáldverk hans og
bezta, nýr og sterkur þáttur í
sagnaritun hans.
Guðmundur Daníelsson er eng-
inn sveinstauli lengur á ritvangi,
enda eru nú hartnær þrír áratugir
sdðar fyrsta bók hans kom út.
Samt tekur hann sífelldum breyt-
ingum, eins og ungur höfundur.
Þess vegna eru menn alltaf for-
vitnir um ný verk frá hans hendi
og búast við einhverju nýju af
honum .Og Guðmundur lætur þær
vonir sjaldnast sér til skammar
verða. Á þriðja tug höfundarævi
sinnar hefur hatin ,færzt mjög í
aukana. Blindingsleikur, sem út
kom 1955 var ágæt skáldsaga, lík-
lega bezta verk hans til þess tíma.
Hrafnhetta var síðri, en nú kem-
ur Sonur minn Sinfjötli, og með
þeirri bók hefur Guðmundur náð
nýjum, háum og örðugum hjalia.
Sagan Sonur minn Sinfjötli,
skiptist í tvo megin hiuta. í fyrri
GUÐMUNDUR DANIELSSON
hluta segir frá Völsungi konungi
og börnum hans, Signýju í Brá-
lundi og bræðrum hennar, og við-
skiptum þeirra Saxa og Gauta, er
Siggeir konungur kemur og fær
Signýjar. Síðan er hún flyzt í
Dýravang á Gautlandi, svikaaðför
að Völsungum og afdrifum Völs-
ungssona, herförum Siggeirs kon-
ungs og lífi Signýjar, dvöl Sig-
munds í mörkinni og glóðum þess
hefndarelds, sem að höfði Gauta
safnast. Síðari hlutinn greinir frá
hefndinni sjálfri, Sigmundi og Sin
fjötla, dauða Signýjar, konung-
dómi Sigmundar og för Sinfjötla
á fund Óðins.
Stórbrotnir atburðir og mikil
örlög gerast í þessari sögu. Þar
eru hrikalegar orustur, ofur-
mennskar hetjudáðir og afreks-
verk. Þó er hér svo vel ag unnið,
að þetta eru ekki burðarásar sög
unnar, heldur hugræn átök, mann
legar kenndir; ást, hatur og harrn
ur, siðræn barátta og trú. Með
slíkan efnivið í hendi hlaut það
að verða áleitin freisting ag auka
spennu sögunnar með dýrorðum
lýsingum af bardögum og afreks-
verkum. En Guðmundur leiðir
hana hjá sér. Hann er fáorður um
stórorrusturnar, þær líða hjá í
skyndi meg nokkrum stoýrum
dráttum. Það er baráttan í manns
sálinni, sem hann Iýsir og dregur
þá ekkert af.
Það hlýtur að hafa verið höf-
undi allmikið álitamál, hvaða
stakk hann skyldi sníða máli sínu
og stíl í þessu verki. Auðveldast
hefði liklega verið að þræða forna
troðninga, reyna að líkja eftir
fornsögumáli og stíl, fyrna orð-
færið til móts við söguefnið. En
jafnvel þótt slíkt hefði sæmilega
tekizt, hlaut það ag lenda í ógöng-
urú, og vertoið að verða að yfir-
bragði útþynning og uppmálun
fornsögunnar, en ekki nýtt skáld-
verk. Guðmundur hefur kosið
meðalveg, sem reynist honum
greiður. Hann leitast Við að virkja
elfi málsins alla, sinnir ekki, hvort
orðaval er fornt eða nýtt, heldur
bregður því orði, sem segir hug
hans bezt, því ag íslenzkan er ein
og mál dagsins er jafnt fornyrði
sem nýyrði. Hann beitir bvössum
lýsingarstíl, notar samþjappaðar
og samofnar setningar og máls-
greinar. Hann beitir ótæpt forn-
um talsháttum, málsháttum og
jafnvel orðskviðum, og manni
finnst í fljótu brag'ði, að þetta
fari 'háif undarlega í náinni fylgd
nýrra dæguryrða, en sættir s'ig við
það.
Fyrir kemur pó, að höfundur
rnissir mál og stil úr reipum, eink-
um þegar hann hefur mikið í böíid
um, enda munu honum eiginlegri
knáleg tök og stórræði en smáleg
noslursemi. En í verkinu öllu er
stígandi og reisn, sem í engu læg-
ist allt til loka. Guðmundur hef-
ur lagt að sér við þetta verk,
agag sig stranglegar en oftast áð-
ur, og árangurinn leynir sér ekki,
því að hann hefur kosti við að
kljást. Stíiblærinn er mjög sam-
felldur bókina á enda og verður
— þrátt fyrir fornan hljöm —
sterkur og persónulegur.
Sonur minn, Sinf'jötli er mikil
skáldsaga með stórbrotna örlaga-
ráð allt til loka, mögnug forn-
legri kyngi trúar og siðfræði en
öll viðbrögð mannleg og síung,
þótt aldir hafi runnið. Hún er
i stórvel rituð, sumir kaflar henn-
ar svo glæsilegir að stíl og máii,
að unun er að. Lífsspekin sindrar
og glitrar, jafnt í fornum hend-
ingum sem nýjum. Guðmundur
hefur vaxið mjög af þessu verki
og ósýnt þykir mér, að betri skáld
saga en Sonur minn Sinfjötli komi
út á ís'landi á þessu ári.
.! V ■■' AK
fiestra. Þeir samemuðust því mjog margir um að fella
þessa ályktun.
Gerðu það með yfirgnæfandi rneiri hluta atkvæða,
og þ. á m. atkvæðum velflestra bátaútvegsmanna. Sneru
sér síðan að því að gera áíyktanir um og fvlgja eftir mál-
efnpm sjávarútvegsins.
Vafalaust var þetta hyggilega ráðið og styrkir sam-
tókin, að neita því á þennan hátt að blanda s.am'an flokks-
pólitík og málefnum útvegsins.
Góð barnabók
Enn þá man ég fögnuðinn yfir
því að fá „Bernskuna“, þótt ég
væri þá aðeins sex ára gamall. Það
var í rökkrinu rétt fyrir jólin, að
þessi sending barst til mín. Aldrei
fannst mér tunglið brosa bjartar
né norðurljósin blika í meiri ljóma.
Og af blöðum bókarinnar var ein-
hver ilmur líkt og af suðrænum
ávöxtum, sennilega einhvers konar
búðarangan.
Samt var gleðin yfir að lesa bók-
ina enn þá meiri. Ég lærði sumar
sögurnar utan að, sagði þær öðrum
og man sumar orðrétt enn þá, til
dæmis „Bolasögu11, „Kapp er bezt
með forsjá“, og söguna af honum
Lalla: „Ég skal samt læra að
synda". Liklega bý ég að áhrifum
þessarar barnabókar enn í dag og
þau áhrif voru holl og góð.
Nú er Bernskan fáanleg bæði
heftin ásamt Geislum og Skeljum
við sanngjörnu verði í fallegu
bandi, gefin út af „Leiftri“.
Hún er fallega myndskreytt
eftir marga af okkar beztu lista-
mönnum í myndlistinni Kjarval,
Tryggva Magnússon, Halldór Pét-
Ursson og Eggert Guðmundsson.
Þegar þess er gætt, að Sigur-
björn Sveinsson er einn af beztu
barnabókarhöfundum, sem skrifað
hafa á íslenzku, þá má telja þessa
útgáfu lystilegan lestur, eiginlega
andlegan gimstein handa börn-
um á sjöunda tug 20. aldar á ís-
landi, svo fallegar eru myndirnar
og málið gott. Og ekki mun af
veita að beina hugum þeirra og
hjörtum frá soranum og léttmet-
inu, sem að þeim er rétt fyrir ærið
fé. Við þurfum sannarlega að
kenna íslenzkri bernsku og æsku
betri bókmenntsmekk en svo, að
hún lesi ruslið helzt.
Betri jóiagjöf en Bernskuna og
ritin hans Sigurbjarnar Sveinsson-
ar verður vart fundin, þótt úr
mörgu sé að velja á bókamarkaðn-
um. Og ég vil sem þakklátur les-
andi hans vitna í orð sr. Friðriks
Friðrikssonar, þegar hann segir
um Bernskuna og eftir lestur
hennar:
„Mér fannst ég verða bæði betri
og sælli.“ Það er einmitt þetta,
sem ég óska börnum íslands bæði
yngri og eldri og því mæli ég með
þessu ritverki,^ orðum þess og
mvndum. Árelíus Níelssop
1