Tíminn - 08.12.1961, Blaðsíða 9

TÍMINN, fi>sturtaginn 8. flesember íaBl.
9
Rit J óns Sigur ðssonar
Við höfum sýnt minningu Jóns
Sigurðssonar forseta mikla og
verðskuldaða virðingu síðustu ára-
tugina. Bezt er það gert með út-
gáfu hinnar miklu ævisögu hans,
sem Páll Eggert Ólason ritaði. En
hér í þessari bók er sýnd ný hlið
á störfum Jóns Sigurðssonar, þar
sem eru blaðagreinar hans, bæði í
íslenzkum og erlendum blöðum.
Jón Sigurðsson var mikill afkásta-
maður, en fáir hafa vitað, að hann
var langafkastamesti blaðamaður
samtíðar sinnar. í þessum greinum
kynnist almenningur nýrri hlið á
störfum forsetans, störfum, sem
eru á margan ^hátt þýðingamikil
fyrir málstað íslands á erlendum
vettvangi um marga áratugi.
Jón Sigurðsson hóf blaða-
mennskuferil sinn um svipað
leyti og hann hóf afskipti af ís- j
lenzkum stjórnmálum. Það var um10g komst þá stundum í kynni við
1840. Þá var vor í lofti. íslending-1 mátt blaðanna, ósjaldan var hann
ar höfðu fengið loforð hjá konungi sviptur málfrelsi í dönskum blöð-
fyrir endurreisn Alþingis. Jón Sig- um.
íslenzkum blöðum. En margar
þessar greinar eru hinar skemmti-
legustu aflestrar og hinar girnileg-
ustu til fróðleiks.
í bindi þessu eru 38 blaðagrein-
ar eftir Jón úr dönskum blöðuni,
eru sumar þeirra veigamiklar og
langar. Flestar eru þær með ádeilu
blæ, varnargreinar og túlkun á
pólitískum málstað íslands. Það er
einkum á árunum 1865—1874, að
Jón Sigurðsson verður hvað eftir
annað að kveða sér hljóðs í dönsk-
um blöðum til vamar pólitískum
og fjárhagslegum skoðunum sínum
ýmiss konar^ ritstörfum. Sennilegt
er, að blaðalmennskan hafi gefið
Jóni nokkrar aukatekjur.
í þann mund, sem Jón Sigurðs-
son hóf að lita greinar sínar í
norska blaðiB voru miklir umbrota-
tímar í Danmörku. Greifadæmin
dönsku voiui deiluefni, og það
vofði yfir, a@ sverðin skæru úr,
hvort þau muindu á komandi árum
fylgja Danmð'iku eða þýzka ríkinu.
Jón Sigurðsson ritaði greinar sín-
ar undir duhiefni. Hann lét í það
skína, að þnð væri annaðhvort
norskur eða danskur maður, sem
ritaðí þær En hitt er auðséð, að
hann vildi gýa rnan að ísland kæm-
ist á dagskrá erlendis. Honum var
það kappsmáli, að ísland yrði kynnt
erlendis, þeso vegna greip hann
þetta kærkomna tækifæri til að
rita um íslenzk málefni í erlent
blað. Það er einnig auðséð af
heimildum, að hann fylgdist vel
með gi'einum, sem birtust í erlend-
um blöðum annars staðar. Hann
gladdist sérstaklega yfir greinum
Maurers, sem birtust í þýzkum
blöðum og urðu til þess að kynna
ísland í Þýzkalandi. Jón Sigurðs-
son vann því sjálfstæðismálinu
mikið gagn með þessum greinum
sínum. Þær eru merkar og ættu
sem allra flestir íslendingar í dag
að kynnast þeim og nema af þeim.
Jón Sigúrðsson hafði mikla þýð-
ingu fyrir íslenzka blaðamennsku
að því leyti, ad hann mótaði blaða-
málið og hugtök og mál blaða-
manna um stjórnmál. Það þurfti
að íslenzka mörg erlend hugtök.
Það var mikið happ fyrir islenzkt

urðsson stofnaði brátt flokk áhuga-
manna um málefni íslands í Kaup-
mannahöfn. Flestar greinarnar,
sem hann ritaði í dönsk blöð, eru
iim málefni íslands. Hann þurfti á
stundum að veija'hendur sínar, og
margar greinar hans eru svör gegn
árásum og ádeilur á aðgjörðir veit-
ingavaldsins danska um embættis-
veitingar heima á íslandi. Það er
því í alla staði mjög gaman að
kynnast greinum forsetans og rök-
fimi hans og málflutningi.
í þessu bindi eru allar blaða-
greinar Jóns, er hann ritaði í ís-
lenzk blöð, sem fundizt hafa. Á
þessum tíma var það tízka, að
menn rituöu undir dulnefni, og er
því stundum erfitt að segja, hver
sé höfundur blaðagreina. Það er
vert að geta þess, að aðalmálgagn
Jóns Sigurðssonar hér heima, Þjóð-
ólfur, var lengst af lokaður fyrir
honum, þó áð uridarlegt sé. Vegna
þess er tiltölulega lítið eftir Jón í
íslenzkar og danskar greinar eru
ekki nema lítill hluti blaða-
mennsku Jóns Sigurðssonar. Áiið
1862 gerðist hann blaðamaður,
fastur fréttaritari í Kaupmanna-
höfn hjá norska blaðinu „Christi-
ania Intelligenssedier“ og stóð
þessi fréttastarfsemi nærri heilan
áratug. Fyrsta fréttagrein hans er
dagsett í Kaupmannahöfn 6. júní
1862. En i sama mund fer hann að
rita um íslenzk efni og nefnist
greinaflokkur hans „Island og is-
landske Tilstande". Síðar ritar
hann fréttapistla „frá Reykjavík“.
Þessar greinar hafa haft mikil
áhrif, því að blaðið var mjög út-
breitt og er talið, að það hafi kom-
ið inn á flest heimili í Osló. Senni-
legt er, að Jón Sigurðsson hafi
gefið sig svo mjög að blaða-
mennsku, af völdum þess, að hann
þurfti að afla sér meiri tekna. Eins
og kunnugt er var hann embættis-
laus og vann mest fyrir sér með
Grhikur sjónleikur eftir
Sófokles í ísl. þýðingu
Einnig fya sta bindi af rímnasafni SigurtSar Breií-
fjörís og fleiri bækur frá ísafold.
'mál, að jafnhagur maður og Jón
Sigurðsson varð til þess að móta
mál íslenzkra blaða í upphafi um
í stjórnmálin. Þessi þáttur í ævi-
starfi Jóns Sigurðssonar hefur
ekki verið athugaður eins og
skyldi. en þegar þetta ritgerðasafn
hans er allt komið út gefst fræði
mönnum tóm til að rannsaka það
til hlítar. í Félagsritunum eru
fjölmargar þýðingar á erlendum
orðum og orðtökum, sem snerta
stjórnmál. Sama er að segja í ís-
lenzkum blaðagreinum, sem birtar
eru í þessu bindi.
Blaðagreinar Jóns Sigurðsson er
merk bók. sem ber að fagna. Ég
veit, að íslenzkur almenningur
kann að meta þessa bók, kaupir
hana og les. Hún er lærdómsrík
um margt. Greinarnar eru smekk-
i lega og vandvirknislega útgefnar.
| Sverrir Kristjánsson hefur lagt
mikla alúð og vinnu í útgáfu
þeirra. Enda veit ég, að það er
mikið þolinmæðisverk að fást við
útgáfu eins og þessa. því að allur
saihanburður er erfiður og vanda-
samt áð ganga frá texta. svo að
allt veiði rétt.
Jón Gíslason.
„Gjafir eru yöur gefnar”
Enn vantar mikið á, að þekk-
ing Morgunblaðsins á starfsemi
kaupfélaganna og Sambandsins
sé í réttu hlutfalli við áhuga
þess á samvinnumálum.
f leiðara miðvikudagsblaðs-
ins, 6. des., stendur meðal ann-
ars þessi klausa um útflutning
kjöts:
„Það er líka svo, að lítil sem
engin alúð hefur verið lögð við
þennan útflutning — S.f.S. hef-
ur verið aðalútflytjandinn og
ekkert gert til að gera vöruna
vel úr garði, heldur hafa skrokk
arnir verið sendir óhrjálegir til
útlanda“.
Þetta eru stórar og furðuleg-
ar fullyrðingar og órökstuddar
með öllu.' Ættu þó bændur
landsins og trúnað'annenn
þeirra í samvinnufélögunum
heimting á, að þær væru rök-
studdar, ef hægt væri.
Eitt af höfuðviðfangsefnum
samvinnufélaganna frá upphafi
hefur verið viðleitni til vöru-
vöndunar. Kaupfélögin hafa
byggt fjölda sláturhúsa og
frystihúsa. Árlega verja þau tug
um og hundruðum þúsunda til
þess að endurbæta þessa að-
stöðu og gera hana alltaf full-
komnari og fullkomnari. Þau
leita hinna beztu markaðá og
þótt Morgunblaðið sé haldið
slfkri vanþekkingu, sem orð
þess bera vitni, vita það aðrir,
að Sambandið gerir allt, sem í
þess valdi stendur til að gera
íslenzkt dilkakjöt svo verðmætt
sem kostur er, enda er það alls
staðar, þar sem það er á mark-
aði, talið jafngott því bezta ann-
ars staðar frá. Aðrir hafa held-
ur ekki fundið sig knúða til for
ustuhlutverks í þessum efnum.
Allt kjöt, sem út er flutt, er
skoð’að og metið af stjórnskip-
uðum matsmönnum. Það er í
mesta máta ómaklegar ásakanir
á hendur þeim, að þeir sendi
úr landi „óhrjálega" kjöt-
skrokka, enda vita allir nema
Morgunblaðið, að þetta er ekki
satt. Það er köld jólakveðja til
bænda, jafnt sjálfstæðismanna
sem annarra, að þeir leggi sig
fram um að framleiða ósölu-
hæfa vöru og láti sér standa á
sama um. hvað þeir fá fyrir
hana á markaði, því að „ríkis-
sjóður greiði það, sem á vant-
ar. til að ná innanlandsverð'i,
þegar kjöt er selt til útlanda"
En l.iklega veit leiðarahöfund
urinn ekki. að til eru sláturhúc
í Iandinu, að árlega er verið að
endurbæta þau os byggja önn-
ur ný. Hann veit ekkí heldur,
að til eru frystihús Um þau
gildir hið sama, stórfé er varið
árlega til að endurbæta og
byggja að nýju. Hann veit ekki.
hvaða árangri Sambandið hefur
náð með sölu íslenzks dilka
kjöts erlendis. Og að lokum
veit hann alls ekki, að til eru
kjötmatsmenn, sem vinna á á-
byrgð ríkisvaldsins. Það er því
sannarlega ekki vanþörf' að
ræða þetta mál meira við þenn
an áhugaasama „Ieiðara".
PHJ.
ísafoldarpr. entsmiðja hefur
enn sent frá s ér nokkrar nýjar
bækur á jóiamarkað. Meðal
þeirra er hinn frægi forngríski
harmleikur Antígóna eftir
Sofokles í þý ðingu dr. Jóns
Gíslasonar, sioólastjóra.
Þetta gr háfratgt verk í nútíð og.
fortiðvrOC^ S.nf(^les^inn hin bezti
höfundur forngþ-ískrar gullaldar í
bókmenntum. Tiatlið er og, að Antí-
góna sé sá hinna forngrísku harm-
leikja, sem greí&astan aðgang eigi
að hugum nútímá manna, enda oft-
ar en aðrir grískJir leikir sýndir á
sviði nú á dögum.
Dr. Jón ritar ýitarlegan inngang
um þróun leiklistjir og þá fyrst og
fremst um gríska harmleiki og
gildi þeirra. Er a3' sjálfsögðu mik-
ill fengur að þeim bókarauka svo
fróðs manns um gcískar fornmennt
ir. Margar forngrís kar myndir eru
í bókinni, sem er' hin vandaðasta
að öllum búnaði. Eítill vafi mun á
því, að þýðing dr. Jóns sé unnin
af ást og mikilli alíúð, enda fjallar
þar um sá maður, tsem hnútum er
kunnur og þýðir all sjálfsögðu úr
grískunni. Utgáfa iþessarar bókar
hlýbur að teljast bókmenntavið-
burður.
Einbúinn I Himal aja heitir önn-
ur bók, sem ísafold gefur út eftir
Paul Brunton í þýðin.gu Þorsteins
Halldórssonar. Brunton er einn
hinn frægasti þeirrn Vesturlanda-
manna, sem um Yois'a rita og hef-
ur dvalizt lengi í háifjöllum Hima-
laja. Þar ritaði hann. hjá sér hugs-
anir sínar f einverunni. og hér birt
ast þær í bók^rformi. en íafnframt
er þetta ferðasaga og lvsing á stór
fenglegn landslagi ’f v>óVinni er
meira að segja að finna endur-
minningar um fvrri iparðvistir
Þá hefur ísafold gefið út fyrsta
bindi af rírhnasafni Siijíurðar Breið-
fjörð. en ætlunin er a ð gefa þetta
safn út í einum 6—13 bindum á
næstu árum. Þetta vrrður þriðja
bindi safnsins og hei'ur það að
geyma Tristransrímur,, rímur af
Ásmundi og Rósu. rímur af Hans
og Pétri, rímu af Alkon Skeggja-
bróður. Ferjumannarímu og Emmu
rímu í næsta bindi e|ga að vera
Númarímur. Sveinbjörn Beinteins
son annast útgáfuna og ritar for-
mála. Aftast er náfnaskrá og orða
skýringar eru á spássíum. Teikning
ar eru eftir Jóhann Briem og mun
í ráði, að hann myndskreyti önnur
bindi rímnasafnsins.
Tvær barnabækur eru nýkomn-
ar út hjá ísafold, önnur íslenzk,
en hin þýdd. íslenzka bókin er eft-
ir Kára Tryggvason, kennara, og
nefnist Dísa og Skoppa og mun
vera þriðja bókin um Dísu á
Grænalæk. Kári er ipjög vinsæll
og góður barnabókahöfundur, skil
ur vel hugarheim barnanna og
kann að haga frásögn syo að þau
skilja án þéss að nota fáyrt barna-
mál. Málfar hans er þvert á móti
fjölskrúðugt og kjarngott. Myndir
eftir Odd Björnsson eru í bókinni.
Þýdda barnabókin er eftir Björn
Rongen og heitir Litli vesturfarinn,
þýdd af ísak Jónssyni, skólastjóra.
Segir þar frá æsku Knúts Nielsen,
norsk-amerísks stjórnmálamanns,
sem fæddur var í Voss og fór ung-
ur til Ameríku, tók þátt í Þræla-
stríðinu, varð síðar málafærslu-
maður og fylkisþingmaður og loks
öldungadeildarþingmaður á Banda
ríkjaþingi síðast á öldinni sem
leið.- Þetta er ágæt og þroskandi
drengjasaga, og fsak helgar þýð-
ingu sína „öllum góðum drengj-
um, sem vilja á heiðarlegan hátt
brjótast á eigin spýtur til mann-
dóms og frama og létta öðrum lífs-
baráttima“, eins og segir í formála.
Tvær nýjar barnabækur
eftir Ármann Kr. Einarsson
Ármann Kr. Einarsson
sendir frá sér tvær barnabæk
ur nú fyrir jólin, og gefur
Bókaforlag Odds Bjprnssonar
þær út báSar. Önnur bókin
nefnist Óskasteinninn hans
Óla og mun vera upphaf að
nýjum flokki drengjasagna.
Hin heitir Ævintýri í borginni,
og er þar komiS framhald vin-
sællar útvarpssögu, sem lesiö
var í barnatíma útvarpsins.
í fyrra kom út síðasta Árna
bókin, en sá flokkur drengjasagna
varð mjög vinsæll. og hefur einmg
vakið athygli erlendis, búið að gefa
út fjórar Árna-bækur í Noregi og
í haust komu tvær Árnabækur út i
Danmörku.
Bókin Óskasteinninn hans Óla
mun raunar jafnt við hæfi drengja
og telpna. Þetta er ævintýraleg
saga og drífur margt á daga og
leikurinn berst víða hjá þeim Óla
og Jóa frænda hans.
Þess ma geta, að bók þessi er
einkar skemmtilega og nýstárlega
út gefin, og er kápan einkum
skemmtileg
í Ævintýri í borginni segir hins
vegar frá þvi, er Rósa heimsækir
vmkonu sína i borginni, og skeður
þar sitt af hverju. Munu börn, sem
fylgdust með framhaldssögunni í
útvarpinu hyggja gott til að lesa
um ný ævintýri telpnanna þar.
Ágætar teiknímyndir eftir Hall-
dór Pétursson eru í báðum þessum
barnabókum.