Tíminn - 17.12.1961, Side 5

★ JDLABLAÐ TÍMANS 1961 ★
5
»>mi>»»i>»iii>i>«www>iMiMiwtfu«>iiiiiii>i>iimiMUi>»ii>iii>iHit.
fóru á eftir henni undir eins og þau
komu heim úr skólanum. Með rófu-
kvísl og hníf börðust þau fyrir tilver-
unni — hverja einustu sykurrófu varð
að grafa upp með handafli. Halina og
Marek kunnu að nota kvíslina með
tindunum tveim, og yngri bömin þrjú
beittu hnífnum með öruggum hand-
tökum. f regni og stormi, í hríðarélj-
um eða undir heiðum frosthimni,
sveifluðu þau þungum hnífum með
bláum köldum höndunum og köstuðu
rófunum í hlaða og rófukálinu í lang-
ar raðir, sem vagni var ekið meðfram
og kálinu hlaðið á.
Á bessum skammdegisdögum féll
straumur af sykurrófum yfir flatt
sykurlendið á hestvögnum eftir mjó-
um götum. Inn til borgarinnar með
stóru sykurverksmiðjuna, sem gat
framleitt sextán sykurmola úr hverri
rófu og gat auk þess veitt þúsundum
pólskra verkamanna á danskri grund,
blessun vinnunnar.
Á þessum tima árs voru allir land-
ar Halinu glaðir eins og hún. Undir
eins og uppskeruvinnunni var lokið
urðu þeir flestir að kveðja Láland
þetta árið og hverfa heim til Galiziu.
Heim til sinna eigin þorpa við fljótið
handan við fjöllin. Heim með sparifé
í vösum og fellingum á fötum sínum,
nóg til að lifa af veturinn, án þess
að óttazt hungur og neyð. Þeim myndi
finnast þeir ríkir, þegar þeir færu,
en fljótlega myndi þráin eftir vorinu
og sykurlendinu í norðri gera vart við
sig. Þeir myndu koma aftur til þéss
að vinna eitt haustið enn við rófurnar.
Svo myndu þeir aftur halda heim á
leið, heim 'til síns eigin lands, sem
var að vísu undir erlendu oki, en þeir
þráðu þó af hjartans innstu rót.
Halina hafði í æsku farið slíkar
ferðir nokkrum sinnum. Hún hafði oft
hugsað um að fara aftur með Stani-
slaw, þegar þau voru gift og setz að í
sykurlandinu. En það varð aldrei úr
því, og eftir að hún var orðin ekkja
með fjögur börn, varð draumurinn
um að fara aftur heim til gamla lands-
ins^svo fjarlægur.
Á hverju ári eftir að Stanislaw dó
hafði hún sent kveðjur heim ] með
löndum sínum. Ár eftir ár hafði hún
brosandi veifað þeim í kveðjuskyni.
En alltaf þegar kveðjurnar voru af-
staðnar hafði hún grátið heila nótt af
þrá eftir bernskustöðvum sínum og
fundið til svíðandi sárauka, er hún
minntist fljótsins, kirkjunnar og
hinna Ijúfu bernskuminninga.
En eftir slíka nótt hafði hún á
hverju ári drúpt höfði í blygðun og
reiði. Hún hafði krossað sig fyrir
framan helgimyndina á kölkuðum
veggnum og þulið bænir yfir talna-
bandipu. Henni bar að vera þakklát,
því að hún gat þó búið í þessu landi
og hafði brauð handa sér og börnum
sinum hvern dag, sem guð gaf, þó að
hún væri ekkja og ekki ung Iengur.
Þannig leið einnig þetta ár. Halina
brosti og veifaði og sendi kveðjur til
vina og ættingja, sem ef til vill voru
löngu dánir. Síðan gekk hún heim í
kofar- og úthellti þrá sinni og sorg í
táraflóði í drungalegri, regnvotri nótt-
inni á Lálandi til þess að iðrast, svo
og biðja daginn eftir. Því næst náði
gleðin yfir lifinu og öryggi þessa
lands aftur yfirhöndinni, í gamla hús-
mannskofanum á uppblásna akrinum
yzt í landareign óðalssetursins.
Og þegar áttn dögum fyrir jól gerð-
is-t Pólska ekkjan eyðslusöm. Á kvöld-
in kveikti hún á olíulampa og settist
með börnum sinum við að klippa fal-
leg munstur úr glanspappír. Á slíkum
kvöldum mátti hún til að tala við
börnin á móðurmáli sínu. Og þegar
börnin heyrðu móðar sína segja frá
landinu sínu, þar sem hún var fædd
og uppalin, skinu dökk augu þeirra af
ákafa og eftirvæntingu. Hrjúfar
vinnuhendur þeirra voru aðgerðar-
lausar. Hjartsláttur þeirra varð ör af
eftirvæntingu og ímyndunarafl barns-
ins málaði hma fallegu frásögn móð-
urinnar sterkum litum. Það hljómaði
eins og ævintýri. Rödd Halinu var svo
hlý og mild, þegar hún kvöld eftir
kvöld, sagði frá fátæku móðurinni,
sem vafði barn sitt reifum og lagði
það í jötu.
Þegar móðir þeirra sagði frá, fannst
börnunum samt sem áður, að hún
hefði ekki verið svo fátæk. Því að
þessi jata var í hugarheimi barnanna
eins og himinsæng, alveg eins fín og
sú, sem þau höfðu heyrt, að barn óð-
alseigandans lægi í. Þó var hún enn
veglegri, því að á óðalssetrið komu
ekki englar og sungu, og engir vitr-
ingar komu langt að til þess að sjá
barn óðalseigandans. Ekki skeði held-
ið hið óskiljanlega undur, að ný
stjarna, sem lýsti bjartar en allar hin-
ar stjömurnar kviknaði yfir voldug-
um ökrum óðalssetursins.
Ekkert af þessu gerðist, og börnin
skildu, að móðir þeirra var að segja
frá því, þegar sjálfur guðs sonur var
í heiminn borinn. En alveg þangað til
hún lauk frásögn sinni, með því að
segja, að í dag væri mönnunum frels-
ari fæddur, héldu þau með sjálfum
sér fast við það, að hún væri að segja
frá barni fátækrar konu, því að það
var svo ævintýralegt.
Þau hrifust af þessari, frásögn á
hverjum jólum. Ef til vill af því, að
móðir þeirra var sjálf svo hrifin, beg-
ar hún sagði frá. Það var eins og and-
lit hennar ljómaði þegar hún sagði
frá, og hún liktist hefðarkonu éins og'
konu skólakennarans bara á annan
hátt. Og á þann hátt var allt svo bjart
og gott. Það var látið loga á lampan-
um tímunum saman á slíkum kvöld-
um, og þegar gengið var út í eitthvert
af hálfdimmum homum stofunnar,
var eins og geislabaugur væri yfir
lampaglasinu. Og vinnan við rófuupp-
skeruna var um garð gengin, og
þau þurftu ekki að fara á fætur fyrr
en í dögun, þegar móðir þeirra var
fyrir löngu komin upp á óðalssetrið
til þess að mjólka kýrnar.
Og svona gátu þau setið lengi. Þeg-
ar hendur þeirra voru aftur farnar
að eiga við glanspappírinn útskýrðu
þau hvert fyrir öðru, hvað yrði á
jólaborðinu. Marek sagði, að hann
gæti ef til vill veitt þrjá karfa til þess
að borða á aðfangadagskvöld, en jóla-
dagana var gæsin aðalrétturinn. Þau
höfðu svo oft gefið henni góðan bita,
að hún var í augum þeirra hápunktur
gæða jólanna. Eins konar umbun fyr-
ir erfiði og slrit sumarsins og hausts-
ins.
En daginn sem Marek bjó sig undir
að fara út á vatnið og veiða karfa
varð hann allt i einu mjög veikur. Svo
veikur, að móðir hans þorði ekki ann-
að en senda eftir lækni, sem strax fór
með drenginn á sjúkrahús inn til
borgarinnar með stóru sykurverk-
smiðjunni. Þegar sama kvöld var
Marek skorinn upp við botnlanga-
bólgu, og læknirinn sagði móður hans,
að drengurinn yrði fljótlega frískur
aftur, en hann yrði að liggja á sjúkra-
húsi yfir jólin.
Það kostaði peninga að fá lækninn
heim. Þegar Halina tók kvíðafull fram
sparipeningana sína fannst henni þeg-
ar sem tilvera fjölskyldunnar stæði
höllum fæti. Líklega myndi hún alltaf
fá brauð handa sér og börnum sínum
í þessu landi, en gamla hræðslan bjó
enn í huga hennar. Hún gat aldrei
gleymt skuggunum frá berasku sinni
í sínu þjakaða föðurlandi. Vofa fá-
tæktarinnar hafð; oft gengið við hlið
GRUNDFIRÐINGAR
Vinnið að einingu og vexti ykkar eigin félags, með því að
skipta eingöngu við það. Á þann hátt tryggið þið bezt
ykkar eigin hag, og leggið jafnframt grundvöll að öruggri
og betri framtíð ykkar og niðja ykkar.
Kaupfélagið mun jafnan veita viðskiptamönnum sínum
bezta þjónustu, í hvers konar viðskiptum.
Kaupfélag
Grundfirðlnga
Grafarnesi
nninmmiuniiWiiiianiwwwtmii
hennar þá og hafði aldrei misst vald
sitt yfir huga hennar. Áður hafði ótt-
inn við hugur og neyð kúgað hugar-
heim hennar og gert hana auðmjúka
og sífellt þakkláta guði og mönnum.
Munkarnir i föðurlandi hennar höfðu
rækilega mótað huga hennar í guðs-
trú og ótta.
Læknirinn leit af skelfdum. augum
Halinu á litla böggulinn 'með spari-
fénu. Síðan strauk hann yfir andlit
sér,' meðgn Haíina beið skjálfandi
eftir að heyra hina svimandi háu upp-
hæð, sem hann myndi nefna.
Þá sagði hann:
— Þetta kostar ekki neitt, kona góð.
Gleðileg jól. Svo sneri hann sér við
og gekk burt.
Þegar pólska ekkjan kom heim
eftir átta kílómetra langa göngu frá
borginni, slátraði hún gæsinni, plokk
aði hana"og:'útbjó hana á snýríílegan
liátt. Það var slydda þBtta Þorláks-
messukvöld, þegar hún stóð aftur á
tröppum sjúkrahússins. Þaraa inni
bjó læknirinn, hélt hún. Læknirinn,
sem ætlaði að gera drenginn hennar
heilbrigðan og vildi ekki taka borgun
fyrir það. Halina stóð úti í myrkrinu
og reyndi að geta sér til um það, bak
við hvaða rúðu Marek væri. Á morg-
un yrði hún aftur að fara þangað og
heimsækja hann. Þá myndi hún sitja
við rúmið hans og hvísla dálitlu að
honum. Trúa honum fyrir því, að
móðir hans og systkini ætluðu að gefa
honum alla gæsina, honum einum. En
samt á þann hátt, að þau gæfu lækn-
inum hana, svo að hann gæti verið
glaður og gert Marek heilbrigðan án
þess að iðrast þess, að hann hafði ekki
tekið peninga fyrir það. Á þann hátt
myndi Marek skilja, að gæsin væri til
hans.
Halina Dobosz stóð lengi í myrkr-
inu við tröppur sjúkrahússins og
hugsaði um það, hvernig hún gæti
glatt drenginn sinn. Hún tók ekki
eftir kuldanum fyrr ,en hún missti
böggulinn, sem hún hélt á undir hand-
Ieggnum. Þá hrökk hún við og tók
upp böggulinn, læddist að dyrunum
og lagði hann varlega inn fyrir. Bögg-
ullinn bungaði út eins og feit jóla-
gæs. Við hann hékk lítill seðill með
viðvaningslegri skrift: Til Iæknisins
frá Marek.
Það var birt upp og farið að frjósa,
þegar Halina gekk aftur átta kíló-
metra leið yfir sléttlendi Lálands á
leið heim til leirlímda kofans yzt í
landareign óðalssetursins.
Þegar hún kom inn í dimma stof-
una, hljómuðu barnaraddirnar á móti
henni:
—Fékk Marek þá alla gæsina, var
það ekki mamma, var hann ekki
glaður?
Pólska ekkjan strauk sér um aug-
un. Svo tók hún börnin með sér fram
að dyrunum. opn-'ði hurðina og sagði
eitthvað við þau á pólsku og benti út
i blikandi frostnóttina á stjörnuna frá
Betlehem.
«^5,

i

|r
___

ðMgein

i'llilll
"ftk ' V 'i* Hh.>*
: '-íi' ,>;!
■I
m