Tíminn - 23.01.1962, Qupperneq 9

I*
— Og hvernig sfóð svo á
því, að þér datt í hug að
Fara að klifra upp á Kerl-
inguna?
— Ja, nú held ég, að þú
ætlir bara alveg að máta
mig, karl minn. Og Hjálmar
verður hugsi og þegir góða
stund. Hið mikilúðlega,
fannhvíta skegg fer að iða
og bylgjast. Það minnir á
tignarlegan foss, sem steyp-
ist fram af þverhníptu
standbergi. Allt í einu lítur
gamli maðurinn upp og
glettnisglampa bregður fyr-
ir í gráum augum hans.
— Líklega hef ég aldrei gert
mér ljósa grein fyrir ástæð-
unni, en hafi ég geií það, þá
er ég búinn að gleyma henni.
Eigum við ekki að segja, að ég
hafi bara fundið upp á þessu af
tómu monti? Annars dettur
mönnum nú svo margt í hug,
þegar þeir eru á nítjánda ár-
inu og þar í kring. Ellinni
finnst það nú ekki allt gáfu-
lega og kannske er það nú ekki.
Já, líklega hefur þetta Kerling
arpríl mitt einungis stafað af
tómu monti.
Það er níræður öldungur —
og þó hartnær ári betur, —
Hjálmar Þorgilsson frá Kambi
í Deildardal, sem mælir þessi
orð við mig, þar sem við sitj-
um í setustc^fu sjúkrahússins á
Sauðárkróki nú fyrir nokkrum
kvöldum.
Tröllin með kúna
Allir íslendingar, sem komn-
ir eru til vits og ára, kunna
nokkur skil á Drangey á Skaga-
firði, ýmist af sjón eða afspurn.
Flestum mun líka kunnugt, að
skammt frá eyjunni rís úr sjó
þverhníptur klettadrangur,
margir tijgir faðma á hæð. Heit-
ir drangur sá Kerling. Fyrrum
var annar drangur áþekkur í
nánd við eyjuna. Nefndist hann
Karlinn. Hann er nú hruninn í
sjó fyrir löngu, en Kerling
stendur enn og er hin brattasta.
í þjóðsögunni mun þannig
sagt frá sköpur. Drangeyjar og
Karls og Kerlingar, að tvö tröll
hafi verið á ferð í áríðandi er-
indageiðum með kú sína þvert
yfir Skagafjörð. En tröll þessi
og búsmali þeirra munu hafa
verið þeirrar náttúru, að þau
máttu ekki sól sjá, þá týndu
þau lífinu. En einhverjar ófyrir
sjáanlegar tafir hafa orðið á för
þeirra hjónakornanna með kú
sína yfir fjörðinn, því að lengra
voru þau ekki komin, er sól
sveif á loft og þau urðu að
steinum. Ekki fara sögur af
mjólkurmagni tröllakýrinnar,
meðan hún hafði þurrt land
undir fótum, en hitt er víst, að
dropadrjúg hefur hún reynzt,
síðan hún settist að á Skaga-
firði, þótt afurðir hennar kunni
að vera annars eðlis en áður
4 fund fullhugans
Hætturnar hafa löngum
freistað þeirra, sem hugrakkir
eru. Og þeir, sem þekkja Hjálm
ar frá Kambi, vita, að hann hef
ur alla tíð v.erið óvenjulegt
karlmenni og eindæma ofur-
hugi. Þegar í æsku var hann
slíkur klettamaður, að honum
reyndist leikur einn að fara
það, sem öðrum sýndist ófært
með öllu. Senr.ilega hefur hann
þó aldrei lagt á tæpara vað en
þegar hann ákvað að klífa Kerl
inguna við Drangey. Þegar
HJÁLMAR ÞORGILSSON
myndin tekin fyrir skömmu.
Hólmgangan
— Já, það var víst bara tómt
mont.
Og Hjálmar vill ómögulega
fara ofan af því, að það hafi
verið montið eitt og ungæðis-
háttur, sem kom honum til þess
að leggja í þessa ofdirfskulegu
för.
— Reyndu menn ekki til
þess að fá þig til þess að hætta
við þetta uppátæki, þegar þeir
vissu um ákvörðun þína?
— Jú, o-jú, raunar vissu nú
víst fáir mikið um þetta, fvrr
en á hólminn kom. Eg held, að
menn hafi ekki almennilega
trúað því, að mér væri þetta
alvara. En þegar mönnum varð
ljóst, að hverju fór, þá held ég,
að fáum hafi komið til hugar
annað en ég mundi steindrepa
mig.
— En þú hefur ekki verið á
þv?
— Nei, datt það aldrei í hug-
Eg var vanur klettamaður.
Vissi ekki, hvað lofthræðsla
var. Fram af Deildardal er
fjall, sem Ófæruhyrna nernist.
Hún þykir ekki árennileg. Þar
er klettaskeið, sem ég veit ekki
til, að neinir hafi farið nema
faðir minn og ég.
— Vissirðu til, að Kerlingin
hafi verið klifin áður?
— Jú, óneitanlega var það
nú dálítið óþægilegt og raunar
sú versta smíði, sem ég hef
fengizt við um dagana, en það
var þó engan veginn erfiðara
en ég bjóst við. Nei, ég varð
ekki fyrir neinum vonbrigðum
með það.
— Hvað er Kerlingin talin
há?
— Hún er álitin vera 80—
100 faðmar, líklega vita menn
það ekki nák’ æmlega, en mér
þykir sennilegt, að hún sé nær
100 föðmum. Og þvei'hnípt að
kalla allt í sjó niður.
— Hvað varstu lengi að
fikra þig upp?
— Eg man það nú ekki. Hef
líklega ekkert hirt um að at-
huga það. Hef ekki hugmynd
um, hvað Jóhann Schram var
lengi og líklega veit það eng-
inn, svo að hér var ekki um
það að ræða að setja nýtt hraða
met.
— Varstu ekki feginn, þegar
upp kom?
— Veit ekki hvort ég get
beinlínis sagt það, en ég var
náttúrulega anzi mikið upp með
mér- Já, eiginlega rígmontinn,
svo montinn, að ég gat ekki
stillt mig um að fara að æfa
þar íþróttir.
— Já, einmitt. Mér. þykir nú
minnsta ótta í þessari för, þá
hefði taflið verið tapað.
— Hvernig gekk svo niður?
— Ja, það þykir nú kannske
ekki trúlegt, en eiginlega
fannst mér verra að klifra nið-
ur og þó var ég þá auðvitað
laus við stigasmíðina. En það
var slæmt, að Karlinn var fall-
inn. Hann er talinn'hafa verið
talsvert hærri en frúin, eins óg
vera ber, svo að liklega hefði
ég heldur kosið að kljást við
hann. En hann hrundi nú, að
talið er, fyrir 300 árum, svo að
hún er farin að reskjast þessi
vísa:
Kviðarhallið Kei’lingar
kúrði í fjallið Haga.
Eg sá Karlinn einnig bar
í jarðfallið Málmeyjar.
Þessi staka hefur sjálfsagt átt
að vísa á ákveðin mið.
— Hvernig var þér innan-
brjósts, þegar þú komst aftur
ofan í bátinn?
— Jú, ég var glaður. Eg get
ekki neitað því. Glaður yfir
unnum sigri, þótt ég efaðist
aldrei um, að ég mundi vinna
hann, eða að minnsta kosti að
mér mundi ekki hlekkjast veru-
lega á. Auðvitað hefði ég átt
að lofa guð fyrir hans hand-
leiðslu. Og kannske hef ég gert
það, svona með sjálfum mér.
En þó er ég ekki viss um það.
Það gleymist nú stundum, þeg-
ar maður er á þessum aldri og
telur sér alla vegi færa. Já,
gleymist of oft.
— Vildirðu ráðleggja nokkr-
um að leika eftir þér þessa
bjarggöngu?
— Nei, engum, því að hættu
laust er þetta nú ekki, segir
Hjálmar hógværlega, en ég
mundi kannske ekki heldur
letja neinn, enda sæti það ekki
á mér, engum sönsum tók ég.
Tuttugu vertíðir viS
Drangey
— Varst þú ekki margar ver-
tíðir við Drangey Hjálmar?
— Jú, nokkuð, ég var 20 ve.r
tíðir, lengst af sigmaður. Hafði
alltaf góða og trausta menn á
brúninni. Það ríður á miklu
Undir þeim á sigmaðurinn líf-
ið, þótt hann geti auðvitað týnt
því í bjarginu, án þess að festar
mönnum verði um kennt. Jn
smávægileg mistök hjá einum
manni geta Samt sem áður or-
sakað dauða þess, sem í b.iarg-
inu er. Eg hafði gaman af að
síga og ég held að ég hafi
aldrei komizt í verulegan lífs-
háska við það. Eg tók við sig-
inu af manni, sem hét Gnðni
Frímannsson, annálaður dugn-
aðar- og bjargmaður, svo að
mér var nokkur vandi á hönd-
um að standa mig ekki verr
En hvort mér hefur tekizt að
halda í horfinu, skal ég ekki
um dæma. Á eftir mér kom, að
mig minnir, Friðrik Jónsson
frá Sauðárkróki og síðan Maron
Sigurðsson og þeir bræður. Allt
voru þetta mjög snjallir bjarg-
menn. Já, Dranguy færði mörg
um milda björg í bú í þá daga.
Eg held, að það sé alveg óhætt
að segja, að hún hafi stundum
bjargað sumum heimilum frá
hungri.
Drangeyjarkveðlingar
— Var ekki mikið ort við
Drangey, Hjálmar? Kanntu
ekki margar Drangeyjarvísur?
— Ojú, oft var nú kastað
fram kveðlingum, misjöfnum,
eins og gengur. Eg kunni tölu-
vert af þeim, en það er nú flest
farið eins og annað. „Ellin ’iall
ar öllum leik“. Eg á töluvert af
þessu skrifað heima, en ég man
fátt eitt af því, svona í augna-
Framhald á 15 síðu.
Tröllin með kúna
Hjálmar gerði uppskátt um þá
ætlun sína, mun flestum hafa
sýnzt, að með því tiltæki væri
hann að búa sér örugga ferð
og fljóta beint inn í eilifðina.
En annað kom á daginn og
Hjálmar er enn hérna megin
tjaldsins.
Okkur Jóhanni Þorvaldssyni
kom saman um, að gaman gæti
verið að fá Hjálmar til þess að
segja lesendum Einherja eitt-
hvað frá þessu einstæða ferða-
lagi sínu. Eg lagði því leið mína
til hans í sjúkrahúsið á Sauð-
árkróki, en þar er nú Hjálmar
vistmaður í „öldungadeildinni“.
Hallfríður hjúkrunarkona
fylgdi mér til herbergis Hjálm-
ars. Gamli maðurinn lá ai-
klæddur aftur á bak í rúmi
sínu, er við komum inn. Hann
reis þegar á fætur, beinvaxinn,
svipmikill og karlmannlegur,
þrátt fyrir sína 9 áratugi, og
tók þétt í hönd mína. Svone
hafa gömlu víkingarnir litið út.
hugsaði ég og sagði honum er
indi mitt: Eg væri kominn til
að fræðast um fangabr'ögð hans
við tröllkonuna hjá Drangey.
Hjálmar kímdi við og við geng
um inn í setustofuna.
Magnús Gíslason á Frostastöðum ræð-
ir við Hjálmar Þorgilsson frá Kambi
í Déildardal um Drangeyjarferðir og
fleira frá fyrri árum
— Já, um 1840, að mig minn-
ir, gerði það maður að nafni
Jóhann Schram. Hann var
danskur í aðra ættina. Mér
þótti hart til þess að vita, ef
að heill íslendingur gæti ekki
gert það, sem hálfur íslending-
ur gat.
— Hvaða útbúnað notaðirðu
svo við uppgönguna?
— Eg hafði með mér járn-
fleina, við getum kallað það
stóra na,gla. Bergið er fremur
gljúpt og á því byggðist áæclun
mín. Naglana rak ég svo inn í
bergið ofan við mig, jafnóðum
og ég prilaði upp og útbjó mér
þannig eins konar stiga.
— Var ekki erfitt að standa
að slikum smíðum svo að
segja í lausu lofti?
sennilegt, að toppurinn á Kerl-
ingunni sé sérstæðasti íþrótta-
völlur á heimsbyggðinni. Hvaða
íþróttir æfðirðu svo þarna
uppi?
— O.jþær voru nú ekki fjöl-
breyttar, en ég stóð á haus. Og
þá litu þeir nú undan, sem
niðri biðu. Gíánahátturinn heí
ur víst alveg gengið fram af
þeim. Og það var von. Eg skil
það núna, að svona uppátæki
var hrein og bein storkun við
forsjónina. En hún lét mig ekki
gjalda þess, ónei, og hefur aldr-
ei gert. Eg var algerlega ótta-
laus. Ekki frekar lofthræduur
en þó ég stæði á jafnsléttu, ann
ars væri ég nú heldur ekki hér.
Eg er handviss um, að ef ég
hefði nokkurn tíma kennt hins
v-- '• ' . .: , . /J*' ' ■ - ':. :
Drangey og Kerling til hliSar.
!
TÍMINN, þriðjudaginn 23. janúar 1962
9