Tíminn - 16.02.1962, Blaðsíða 9

X
Þann 1. febr. s.l. fór fram frá'
Setbergskirkju á Snæfellsnesi
jarðarför Kristínar Gísladóttur,
fyrrum húsfreyju að Móabúð í
Eyrarsveit, er lézt í sjúkrahúsi í
Reykjavi'k, þann 25. jan. s.l.
Kristín í Móabúð var fædd að
Hópi, sem nú er eyðibýli í Kóngs-
bakka-landi í Helgafeíllssveit, þann
7. júlí 1890, yngsta bam þeirra
hjóna Jósefínu Jósefsdóttur og
Gísla Jónssonar, er bjuggu þar
sín fyrstu búskaparár, en síðar
að Tröð í Eyrarsveit.
Kristín Gísladóttir var komin
af dugnaðar- og mannkostafólki,
móöir hennar Jósefína var fíngerð
kona, orðlögð fyrir snyrtimennsku
og þrifnað, faðir Kristínar, Gísli
Jónsson í Tröð, verður af þeim,
er til hans þekktu, talinn með
mestu sjógörpum, er sjó sóttu á
opnum bátum við Breiðafjörð, svo
sem greinilegt er af þáttum
þeim, er Jens kennari Hermanns-
son frá Flatey hefur safnað um
breiðfirzka sjómenn, og út voru
gefnir fyrir nokkrum árum.
Gísli í Tröð sótti mikla björg
í bú ,í greipar Ægis, háði hann
marga hildi við úfinn sjó á óhrein-
M I N N I N G:
Kristín Gísladóttir,
Móabúð
um leiðum á innanverðum Breiða-
firði. Kappið var mikið og oft á
tvísýnu teflt. En úrræðið, kjark-
urinn, hraðinn og lagið brást ekki
og skilaði honum jafnan í höfn.
Gísli í Tröð var auk þess að
vera mikill sægarpur, svo sem á
hefur verið drepið, sérstakur per-
Sónuleiki, mikið tryggðatröll og
hjálpsamur í bezta lagi.
Kristín í Móabúð erfði í ríkum
mæli mannkosti foreldra sinna,
dugnað, vinnuþrek og tryggð. Verk-
efni þau er hún fékk til úrlausn-
ar voru mikil, og án atorku og
dugnaðar, hefðu þau ekki verið
leyst svo sem hún gerði.
Kristín ólst upp með foreldr-
um sínum og fluttist með þeim
til Eyrarsveitar fimm ára gömul
og átti þar heima til dauðadags.
Hinn 10. júlí 1915 giftist hún
eftirlifandi manni sínum Kristjáni
Jónssyni í Móabúð. Kristján var
áður kvæntur Guðríði alsystur
Kristínar, en missti hana eftir
nokkurra ára sambúð. ásamt eldri
dóttur þeirra hjóna, úr taugaveiki..
Yngri dóttirin Kristín, sem þá
var nýfædd., var tekin í fóstur af
afa sínum og ömmu í Tröð. Krist-
ín Gísladóttir tók við búforráðum
í búi Kristjáns í Móabúð, þegar
þessi veikindi steðjuðu að. leysti
þá mikið þrekvirki af hendi í
heimili hans. Þau giftust nokknim
árum síðar og áttu samleið síðan.
meðan lífið enti.st báðum. Þau
hiónin Kristín og Kristján i Móa-
oúð eignuðust 13 börn, af þei.m
ió eit.t við fæðinsu. og elzti son-
ur þeirra. Gísli 15 ára gamall
Börn þeirra ólust öll upp heima
hjá foreldrum sínum, nema Hall-
grfmur, er að mestu var upp al-
inn hjá föðurbróður sínum Hall-
grími vélstjóra í Borgarholti í
Reykjavík. Einn d.ótturson sinn
ólu þau Kri-stín og Kristján upp.
Þegar við nútímafólk, sem lifum
á þeim /tímum, að fjölskylduþæt-
ur þykja sjáífsagðar með fyrsta
barni,. virðum við fyrir okkur ævi-
starf þeirra hjónanna í Móabúð.
sem ólu u.pp 12 börn án allra fiöl-
skyidubóta eða annarra félags-
Tegrar aðstoðar, þá verður okkim
lióst. að tímar eru tvennir ,og að
langt bil er á milli. Hitt er okkur
einnig ljóst. að mikla atorku
þurfti ti.l að skila svo miklu verki.
og jafn vel og þeim Móabúða-
hjónum hefur tekizt. Á þeim tím-
um stunduðu Eyrsveitungar sjó
á opnum bátum.
Kristján í Móabúð var mikill
sjósóknari og aflamaður, og var
þrátt fyrir mikla ómegð, talinn
sæmilega efnum búinn eftir því
sem þá gerðist þar í sveit. Hann
hafði fyrir þann tíma er ég man
fyrst eftir, byggt allstórt timbur-
hús, sem var með þeim fyrstu
húsum af þeirri gerð, er þar voru
byggð. Þessi húsakostur kom sér
vel fyrir hið fjölmenna heimili,
þvi að auk barnanna héldu háset-
ar Kristjáns til á heimili hans,
á meðan árabátaútgerðin varaði.
Eftirsótt var þá að komast í
skipsrúm hjá Kristjáni í Móabúð,
sakir þess hvað aflasæll og far-
sæll formaður hann var.
Það er augljóst hversu verkefni
húsfreyjunnar í Móabúð var mik-
ið, að annast uppeldi barna sinna,
og sjá um hið fjöilmenna heimili,
auk þess þurfti hún að annast
skepnuhirðingu að einhverju leyti,
þegar gæftir voru góðar og fisk-
veiðar miklar.
En til viðbótar því, sem hér er
getið um störf Kristínar, er þess
að geta, að farskóli sveitarinnar
var starfræktur í Móabúð, uim
áraraðir. Réð það mestu, að
húsakynni voru þar betri en viðast
annars staðar á heimilum í sveit-
inni, auk bess að erfitt var að láta
börnin þar njóta kennslu á annan
hátt.
Skólanum fylgdu hins vegar
mikil störf fyrir húsmóðurina.
Kennarinn dvaldi á heimilinu með
an á skólatíma stóð og jafnvel
jafnvel eitthvað af börnunum
Auk þess fengu skólaböm öll ein-
hverja fyrirgreiðslu þar. Mér hef-
ur oft orðið um það hugsað frá
minni skólagöngu þangað, hve
undravert það var. að störf skól-
ans 9kyldu ekki truflast af ung-
barnahópnum svo fjölmennum.
Og aldrei skyldi skorta neitt af
því, er heimilið átti að sjá um,
hvorki í ræstingu né öðru. Þessir
hlutir gerðust ekki af sjálfu sér,
húshjálp var sjaldgæf þar. og þæg
indi ern nú orðin algenv. en þeim
var ekki til að dreifa i Móabúð.
þvi að meira að segja varð vatns-
burðilr um verulega vegalengd
eitt af störfum þei.m er húsfreyj
an varð að annast. er karlmenn
voru á sjó.
Vinnudagur Kristínar í Móabúð
(Framh á 13. síðu.)

LÁRUSJÓNSSON:
Kveðja til Handbókar bænda
Sú hefur verið árátta mín, allt
síðan ég fyrst hélt utan til náms,
dag hvern, að snúa heim fullur eft
irvæntingar og leita eftir blöðum
og öðrum pósti að heiman. Þetta
hefur ekki breytzt þótt árin hafi
liðið. Dag nokkurn fyrir skömmu
fann ég í bréfarifunni eintak af
Handbók bænda 1962. Eftir að
hafa lesið hana hlýt ég að segja
eins og Örn Arnarson: „Ekki má
það minna vera / en maður þakki
fyrir sig."
Undir fyrirsögninni Til lesenda,
ræðir iitstjórinn um lélegar undir
tektir undir tilmæli um umsögn
um hinn fyrri árgang undir hans
stjórn. Nokkuð er þar um of djúpt
tekið í árinni. Landskunnur bóndi
gerði sér ómakið á síðastl. sumri,
að leita fundar ritstjórans, en náði
ekki. Bað undirritaðan að koma
því til ritstjórans, að ekki skyldu
niðurfelldar úr bókinni greinar
um búfjársjúkdóma. Eg kom boð-
unum, en hvar eru greinarnar um
sjúkdómana?
Myndirnai hennar Hönnu eru
mikil búbót, bókarprýði. Nokkuð
eru áminningarklausurnar hroð-
virknislega gerðar á stundum.
Borið saman við eldri árganga
er mörg nýbreytni í þessari bók.
Er það skaðlaust.
Niðurroðun efnis er ruglings
legri en góðu hófi gegnir. Höfunda
og heimilda er ekki getið sem
skyldi. Þetta er ákaflega mikill
fegurðargallí á slíkri bók. Ef
kenna á ritstjóranum um allt, sem
höfundarlaust er, því þá ekki að
setja nafn á hlutina? Oftast er það
ekkert að skammast sín fyrir. Allt
of oft er örðugt að átta sig á hvar
höfundur hættir að vera höfundur.
Nýr kafli er „Þeir skara fram
úr“. Þetta er lofsverð tilraun, en
ekki vanda- eða vandræðalaus.
Kaflinn sýnir ljóslega þann mun,
sem er á skipulagi fjáiTæktarfé-
laga og nautgriparæktarfélaga,
þann, að menn geta skráð aðeins
lítið brot af fjárstofni sínum í fé-
lagið. og haldið skýrslu aðeins yf-
ir beztu ærnar. Tíl þess að minni
forvitni hefði verið fullnægt, hefði
til samanburðar þurft að greina
frá fjölda og frjósemi allrar hjarð
arinnar og svo vel sem unnt er
frá meðalfallþunga.
Fjárhúsii; hans Þóris eru falleg
á mynd, en víst þyrfti að gera ráð
fyrir vélvæðingr við fóðrun í hús-
um með 33ja kinda görðum, ann-
ars verður gjarnan heyburðurinn
óhóflega langur.
Kaflinn „Úr erlendum landbún-
aðarritum" er ein þessara ágætu
hugmynda, sem ekki tekst nógu
vel að vinna úr. Þar er hvergi get-
ið heimilda, og um efnisval má
jafnan deila. Nokkuð er öfugt
varðandi kartöflur og köfnunar-
efni, að þar er engin ábending um
magn af þeim áburði, sem mest er
notaður á íslandi. ammoniumnitr-
ati.
Mjög nefur Björn Sigurbjörns-
son skrifað ágæta grein um koni-
rækt. Hún er ,sem kunnugt er,
mjög tímabær. og mega bændur
lesa hana með athygli. Ekki er ég
þó viss um að hentugt sé að rækta
korn á mýrarjörð, hún er til
muna kaldarl en steinefnajarðveg
ur. Einnig hefði ég viljað að getið
væri uppruna þeirra afbrigða, sem
mælt er með.
Slikir kaflar sem „Kartöflur",
„Jurtalyf“ og fl. eiga ekki undir
nokkrum kringumstæðum að vera
höfundarlausir.
Um greinar búfjárræktarmanna
ætla ég mér ekki að rita, en víst
er lofsvert að þarna skuli vera
grein um fóðursöltin. Tvímæla-
laust er hún orð i tíma töluð.
Ánægjuleg nýbreytni er greinin
um selinn. Mættu fleiri slikar I
fylgja, Hví ekki að fórna nokkrum
'stundum árlega til þess að segja
rfrá búnaðarháttum, sem eru stað
bundnir, eða að hverfa?
Ekki veit ég hver auglýsir hlunn
indi frá Reykhólum, en nokkuð
!eru sum þeirra fornfáleg.
Um stangarveiðitæki og veiði-
hunda er ég ekki dómbær, en efn
ið er hagnýtt. Ekki syrgi ég þann
„vandræðaskap, sem leitt hefur til
þess, að nú er meirihluta þjóðar-
innar bannað að hafa hunda á
heimilum sínum.“ Það er fágætt,
að „vandræðaskapur leiði til þrifn
aðar. Eg hef auk heldur ofnæmi
fyrir hundum, þar sem þeir blaut
ir og skítugir þvælast fyrir manni
í almenningsvögnum eða á götum
stórborga. En það eiu kjölturakk
ar selskapssjúkra piparkerlinga,
en ekki fjárhundar hjarðbænda.
Mjög er hlutur húsmóðurinnar
betri nú en áður, þó ekki um of.
Sverrir í Hvammi ritar um skatta
framtölin, enda fáir reyndari í
þeim efnum. Mættu bændur gjarn
an bera gæfu til þess að hlíta ráð-
um hans í meiiu en gert er. Það
er mikið i húfi að gjaldaliðir bús-
ins séu rétt taldir og hvergi van.
Þeim, sem undir núverandi á-
standi finnst litlu skipta upp á
verðlagningu, hvort framtölin séu
rétt eða ekki, vil ég benda á, að
hvorki eru lagabókstafir eða hag
stofustjórar eilíf eða óumbreytan-
leg fyrirbæri..
Eg hirði ekki um að fjöiyrða
um fleiri greinar bókarinnar.
Fjöldi styttri klausa er í henni,
allar vel meintar og margar gagn-
legar.
Einn þáttur bókarinnar gladdi
mig meira en aðrir. Þáttur héraðs-
ráðunautanna.
Á barnsaldri gerðist ég kúasmali
nágrannabónda. Af ókunnugleik
rak ég eitt sinn kýrnar út í foræði.
Ein kýrin sökk dýpra er. kjarkur
minn þoldi. Eftir að hafa velt vör.g
um, lagt kollhúfur og litið í krir.g
um sig stundarkorn, brölti kýrin
þó upp úr pyttinum. Öðru sinr.i,
þá var ég vaxinn úr grasi, átti ég
hlut að þvi að bjarga kú úr öðru
feni. Þar var holt undir bakka og
kýrin ósjálfbjarga. Þar vorum
við þrír, og höfðum kaðal og blökk
sem við festum í girðingarstaur.
Nú vil ég ekki líkja ísler.zkri
bændastétt við belju í feni, en víst
er hún í feni of smárra og arð-
rýira búa og rangláts verðlags. Og
þá getur verið gott að huga að að-
ferð kýrinnai. Athuga aðstæður í
ró, flana ekki að neinu, en þegar
bezta leiðin er fundin, þá krækja
hlökkinni i sterkasta staurinn og
bregða þar i traustasta reipinu.
Var það misskilningur minn að
reipið, sem ráðunautarnir hefðu
(Framh a 13 síðu
Stofnar Nato
háskóla?
Æskuiýðsfulltrúi NATO, hr.
Yavuz Karaözbek, kom hingað
til lands fyrir síðustu helgi og
sat hér ráðstefnu Varðbergs,
sem haidin var í Reykjavík um
helgina.
Við hittum hann að máli og
spurðum hann nokkurra spurn-
inga um hann og starf hans
hjá NATO. Hr. Karaözbek er
ungur að árum, um eða innan
við þrítugt, fyrrverandi full-
trúi i upplýsingaráðuneyti
Tyrklands.
— Hvt lengi hafið þér starf-
að hjá NATO, hr. Karaözbek?
— Ég hóf þar starf fyrir
einu ári. og tók þá við því
t starfi, sem ég nú gegni, þ. e.
sem æskulýðsfulltrúi. (Youth
officer).
— í hverju er þetta starf
fólgið?
— Það er fyrst og fremst að
aðstoöa félög ungra áhuga-
manna i NATO ríkjunum við
að ná sambandi sín i milli,
veita þeim upplýsingar, ef ósk-
að er, svo og aðstoða þau við
að koma á ráðstefnum Haldn-
ar hafa verið ráðstefnur með
þátttöku frá mörgum löndum.
fyrir hás:kólamenn, æskulýðs-
leiðtoga og leiðtoga í verka-
lýðsmálum, og fyrirhugað er að
efna til ráðstefnu í Noregi
fyrir unga bændur í náinni
framtíð Þá má nefna kynnis-
ferðir. sem þannig er fyiir
komið. að hópar ungra manna
koma frá einhverju NATO-ríkj-
anna til aðalstöðvanna i París,
og kynnast starfinu þar, en
fara síðan tii annarra landa i
kynnisferðir.
— Hvað er að segja um starf-
semi eins og Varðbergs í öðr-
um NATO ríkjum?
— Slík félög hafa verið stofn-
uð í öllum NATO ríkjunum
nema Tyrklandi, Noregi og
Luxemburg, og starfa þau á
svipaðar. hátt og hér er geit.
—■ Hvað er að segja um
heildarsamtök þessara félaga?
— Fyrsta þing þeirra var
haldið 1958 og hið næsta 1960
í Wasliington, en ekki hefur
verið ákveðið enn í hvaða formi
þessi heildarsamtök yngri
manna félaganna verða, en
sennilega verður það ákveðið á
þriðja þinginu, sem fram fer í
Þýzkalandi á þessu ári. A þing-
um þessum er rætt um efna-
hagsleg og stjórnmálaleg mái-
efni, svo og önnur þau mál,
sem eru ofarlega á baugi hverju
sinni.
— Heyrzt hefur að NATO
hafi í hyggju að stofna háskóla,
hvað er um það að segja?
—- Jú, það er rétt, en ekkert
hefur verið ákveðið um hvar
hann verði stofnaður, helzt eru
nefnd Danmörk og ítalía í þvi
sambandi.
— Að lokum, hvað viljið þér
segja mér um álit yðar á starf-
semi Varðbergs?
— Ég tel, að féíagið hafi
miklu hlutverki að gegna, og
það hefur slarfað mjög vel
þennan stutta tlœa siðan þa?
var stofnað. Ráðstcfnan sem
það hefut fyrirhugað að lialdú
hér í sumar mun eJlaust auka
mjög þekkingu manna erlcadis
á málofnum íslendingn.
\
/
TÍMINN, föstudagur 16. febrúar 1962.
9