Tíminn - 07.03.1962, Qupperneq 13

Sú óhæfa má
Framhald af 7. síðu.
fela henni þar með uppeldi barna
sinna á svo áhrifaríkan hátt.
Þegar við hugleiðum hættuna,
sem tungan yrði sett í, þá er
gott til glöggvunar á því, hve
miíkið er þar í húfi, að minnast
orða Einars Benediktssonar:
„Tunga skapar svipinn sálar,
sefa dýpi, munans hátt,
dregur hjartað heim í átt“.
ísland er ekki lengur afskekkt
land, eins og áður, og þarf að
forða bömum sínum frá því, er
dregur hjörtu þeirra að heiman,
— en það mun hið erlenda sjón-
varp gera.
Gott er líka í þessu sambandi
að minnast hinna sígildu orða
Stephans G. Stephanssonar:
„Greiðasta skeið til að skríl-
menna þjóð
er skemmdir á tungunni að
vinna“.
Hvað mundu Bandaríkjamenn
segja um, að eftirláta prédikun-
aristólinn góða hjá sér, — sjón-
varpið sitt — einhverri annari
þjóð?
Veit nokkur þá þjóð, sem er
sjálfri sér ráðandi, en lýtur svo
lágt að búa við sjónvarp einhverr
ar' erlendrar þjóðar, sem er með
sjónvarpi því að stytta hermönn-
um sínum stundir í dauflegri úti
vist þeirra?
Við ísíendingar erum félitlir
og fáir, en svo snauðir erum við
ekki og smáir — sem betur fer
— að við þurfurn að lúta svona
lágt.
Svona lágt þarf engin frjáls
þjóð að lúta, nema að hún hugsi
sjálf ekki hærra.
Hver vill halda því fram, að
íslenzka þjóðin sem þjóð hugsi
ekki hærra?
Glöggur og — ég leyfi mér að
segja — gleðilegur vottur þess,
að íslendingar gera sér almennt
grein fyrir þeim háska, sem hér
er á ferðum, er, hve margir máls
metandi menn úr öllúm stjórn-
málaflokkum, hafa opinberlega
látið í ljós ákveðin og vel rök-
studd mótmæli gegn sjónvarpi
frá varnarliðsstöðinni.
Einnig hafa félög námsmanna
mótmælt og sýnt með því sér til
heiðurs, að þrátt fyrir sína sjálf-
sögðu nýjungagirni, er æskan
sjálf þarna á verði.
Frá erlendum aðilum hafa sem
vonlegt er heyrzt raddir undiún-
ar yfir því, að íslendingar séu að
leiða yfir sig erlent varnarliðs-
sjónvarp.
Takmörkun
sjónvarpsleyfisins
Áðurnefnd þingályktunartil-
laga okkar Framsóknarmanna
um þetta mál er í 3 liðum.
, Fyrsti liðurinn er áskorun á
ríkisstjórnina:
„Að gera nú þegar fullnægj-
andi ráðstafanir til þess að koma
í veg fyrir þá stækkun sjónvarps
sviðs, sem fyrirhuguð hefur ver-
ið frá Keflavikurstöð varnarliðs-
ins“.
Við teljum eðlilegt, að varnar-
liðið — meðan það dvelzt hér á
annað borð — fái að hafa sjón-
varp fyrir sig, þó að því til-
skildu, að sjónvarpssviðið nái
ekki — svo nothæft sé — út fyr-
ir dvalarsvæði varnarliðsins, þ.
e. hið svonefnda samningssvæði
þess.
Vitað er, að tæknilega er vel
framkvæmanlegt að inniloka
sjónvarpið þannig, að það nái
alls ekki nema til dvalarsvæðis
varnarliðsins. Slík þráðbundin
sjónvörp tíðkast meir og meir.
Þau eru að vísu dýrari að sögn.
— En við getum ekki tekið tiliit
TÍMINN, miðVikudaginn 7. marz
i ■
aldrei ske
til verðmunar í þessu máli. Það,
sem í húfi er hjá okkur, er miklu
verðmætara, en dollurum taki.
Það getur ekki talizt um of
harkalegt sem í tillögunni felst,
að'Alþingi leggi hæstv. ríkisstj.
á iherðar, að hún reyni nú þegar
að gera fullnægjandi ráðstafan-
ir til að bæta úr lítt skiljan-
legri fljótfærni sinni í apríl í
fyrra, þegar hún veitti íyrirvara-
laust og með hraði leyfi til stækk
unar sjónvarpsstöðvarinnar. Það
er ótrúlegt, að þetta sé hæstv.
ríkisstjór'n ofurefli, þó að henni
kunni að þykja leiðinlegt að fara
þannig í gegnum sjálfa sig. En
ALþingi getur vitanlega ékki tek-
ið tillit til þess, heldur hins, hvað
gera þarf.
Málið ætti að verða ríkisstjórn-
inni auðvelt til úrbótar. — "Því
verður ekki trúað, að Bandaríkja
stjórn taki því ekki vel, að gefa
eftir hið fengna stækkunarleyfi,
þegar hún veit afstöðu Alþingis.
Það kemur ekki til mála að ger'a
ráð fyrir, að Bandaríkin telji við
eigandi að láta smáþjóðina gjalda
þess, að ístöðulítilli stjórn lands
ins varð á að veita margnefnt
leyfi að of lítið hugsuðu máli.
Það væri of smálegt af stórveldi
eftir málsástæðum.
Skilyrðin frá 19S4
Annar liður tillögu okkar
Framsóknarmanna er að skora
á ríkisstjórnina:
„Að ganga ríkt eftir því, að
af hálfu varnarliðsins sé full-
nægt þeim skilyrðum, sem sett
voru árið 1954 fyrir sjónvarps-
leyfi þess.“
Þessi liður nær fyrst og fremst
til ástandsins á líðandi stund
og sjónvarpsrekstursins í dag.
Leyfið til sjónvarpsreksturs-
ins sem veitt var með bréfi í nóv.
1954, var í té látið með eftirfar
andi orðrétt uppteknum skilyrð- ; .
uim m. a.:
1) Að nothæfri sjónvarpssend
ingu verði ekki náð í neinni ís-
lenzkri byggð (Icelandic comuni
ty). Þetta skal prófa af fulltrú-
um rikisstjórnarinnar meg góð-
um sjónvarpstækjum, sem vam-
arliðið iætur í té.
Gæði sjónvarpsins skulu dæmd
af íslenzkum fulltrúum.
2) Ef hægt er að ná nothæfri
sjónvarpssendingu í ísienzkri
byggð og varnarliðið getur ó-
mögulega eytt slíku nothæfu
sjónvarpi, skal eigi starfrækja
stöðina.
3) Allur kostnaður greiðist af
varnarliðinu.
Þessir skilmálar voru settir
við leyfisveitinguna 1954. f þeim
gætti fullrar varfærni af hendi
þáverandi stjórnar. Hitt er ann
að mál, að upp á síðkastig hefur
ekki verið gengið eftir því að
við þá sé staðig að sögn.
Það sleifarlag má ekki eiga
sér stað.
Varnarliðið á að standa við
skul'dbindingar sínar. fslenzk
stjórnarvöld éiga ag ganga eftir
því.
Alþingi hlýtur að gera kröfu
til þess að þau geri það.
Þriðji og síðasti liður tillögu
okkar er um íslenzkt sjónvarp.
Um leið og því er slegig föstu
að leyfa ekki varnarliðinu að
hafa hér laust sjónvarp, hlýtur
sú spurning að krefjast svars,
hvort og hyenær fslendingar
sjálfir vilji og ætli að koma sér
upp eigin sjónvarpi.
ísienzkf sjánvarp
Menn hafa mismikinn áhuga
á sjónvarpi. Sumir telja það
meira að segja óæskilegt. Flest-
ir munu þó vita að sjónvarpið
er tælci, sem er gott og slæmt
eftir því, hvemig á er haldið,
og augljóst er, að sjónvarp ryð
ur sér til rúms hjá okkur sem
öðrum þjóðum.
Því er spág eftir sterkum lík-
um, að innan skamms muni þær
þjóðir, sem hafi ráð á því, end-
urvarpa úr háloftunum frá gervi
hnöttum tali sínu og myndum
um öll lönd og álfur. Mundi
nokkur þjóðrækinn maður telja,
þegar svo væri komig að þjóð
hans væri ekki nauðsynlegt að
eiga sitt sjónvarp heima fyrir
— sinn prédikunarstól — fyrir
sig, sína tungu, sína menningu,
sín lífsviðhor'f.
Þriðji liður tillögunnar er á-
skorun til ríkisstjórnarinnar,
þanrnig orðuð: „Ag láta ríkisút-
varpið hraða ýtarlegri athugun
á möguleikum þess, að íslenzka
ríkið komi upp vönduðu sjón-
varpi, er nái til allra landshluta
og sé rekið^ sem þjóðlegt menn-
ingartæki. Áætlanir um stofn- og
rekstrarkostnað slíks sjónvarps,
svo og álit sitt og tillögur um
þetta mál, leggi stjórn ríkisút-
varpsins sem fyrst fyrir Alþingi.“
Þetta er málefni, sem ekki má
draga að atihuga, og athuga sem
allra ýtarlégast.
Og vitanlega á að athuga
möguleika á því, að allir lands-
hlutar sitji þar við sama borð, ef
mögulegt er. Það á að vera mark-
miðið í öllum efnum, að allir
landsmenn eigi hins sama kost.
Hér er ekki verið að tala um
að flýta sér úr hófi fram. Hér er
verið að tala um að taka stórt og
vandasamt inál svo skynsamleg-
um tökum, sem unnt er, og með
þeirri fyrirhyggju, sem hægt er
við að hafa. (
Þjóðin getur ekki vikið öllum
sjónvarpsrekstri frá sér með skír
skotun til þess, að hann sé við-
sjáll, vandasamur og kostnaðar-
samur.
Þjóðin getur sér að skaðlausu
væntanlega beðið um stund —
óví.st þó hve lengi — með að
taka upp sjónvarpsrekstur.
En hún má samt ekki draga
stundu lengur að gera sér glögga
gnein fy-rir því, hvernig hún ætl-
ar að rækja skyldurnar við sjálfa
sig í þessum efnum. Skyldur
þær, að koma upp eigin sjón-
varpi, er rekið sé sem þjóðlegt
menningartæki.
Hið fyrsta, sem að kallar á
þessu augabragði, er þó vitanlega
það, sem tillaga okkar Framsókn-
armanna setur fremst, að koma í
veg fyrir, að varnarliðssjónvarpið
á Reykjanesskaganum, verði gert
að sjónvarpi fyrir meirihluta
landsmanna.
Slík óhæfa má aldrei ske.
Ef Alþingi tekur nú í stjórnar-
taumana, eins og því er skylt,
samþykkir eðlileg mótmæli og
gerir kröfur um algera innilokun
sjónvarpsstarfseminnar hjá varn-
arliðinu, eins og við Framsóknar-
menn höfum lagt til, þá eru
fyllstu líkur til, að þær kröfur
verði til greina teknar, þrátt fyr-
ir útgefna leyfið, af því að við
þjóð er að eiga, sem skráð hefur
á skjöld sinn, að hún virði sjálf-
stæði smáþjóða og rétt þeirra til
að Iifa sínu lífi.
'Rætf við Pétiar Jónsson
Framhald af 9. síðu.
Uraundælingar, karlakór, og hann
hélt samkomu fyr’ir almenning í
nóvember í vetur. Það var 40 ára
aímælishátíð kórsins, síðan hefur
verið lítið um samkomur. Ung-
mennafélagið hafði svo samkomu
aftur 2. janúar. Svo var haldin
núna 2. febrúar svokölluð hjóna-
gleði, og eldra fólkið er látið sitja
fyrir að mæta á þeirri skemmtun.
Eg hef nú ekkert fr’étt af þeirri
sl’emmtun. Svo skemmta sveita-
nrenn sér við að spila, þar. er
spilafélag, sem tekur þátt í spila-
keppni ungmennafélaganna. Þetta
er nú svona rétt að byrja.
Erfiðar samgöngur
— Hvernig hafa samgöngur ver
ið milli Mývatnssveitar og ann-
arra héraða?
— Þær hafa verið svona heldur
erfiðar, mjólkin hefur verið flutt
á „trukkbíl“ og ferðirnar strjálli
en venjulega, vegna veðurvonzku
og illfæris. En aldrei tekið alveg
íyrir þær. Við flytjum mjólkina
xil Húsavíkur.
- Er mikið byggt? (
- Það eru tvö íbúðarhús í smíð
um núna, sem byrjað var á í vor
sem leið. Annað er' í Vogum, hitt
er í Reykjahlíð. Baldur Sigurðsson
í Reykjahlíð á annað þeirra og
Hallgrímur Jónasson í Vogum á
bitt. Og í eitt hús var flutt núna
fyrir jólin. Það stendur líka í Vog
um og heitir Björk. Það var full
gert þá, og var búið að vera tvö
ár í smíðum. Annars var nú ekki
mikið um peningshús í smíðum á
s.l. ári. Og jarðabætur yfirleitt
heldur litlar.
Vegaverkstjóri í 25 ár
— Þú ert fróður um vegamálin,
Pétur?
— Eg lagði í sumar veg austur
að Mývatnsfjöllum, það var unnið
að undirbyggingu á vegarkafla,
sem var fjórir og hálfur km., og 3
km. voru fullgerðir að undirbygg-
ingu og tveir uppfylltir að miklu
leyti. Þetta er búið að koma að
miklum notum í vetur, fyrir póst-
inn, en þetta er ekki fullgert, og
svo hef ég heyrt núna í vetur, að
það fáist ekkert fé til þess að
halda áfram með þetta næsta sum
ar.
Eg er búinn að vera vegaverk-
stjóri síðan 1937 og alltaf verið
þarna í sýslunni.
— Hefur ekki sauðfé staðið
óvenju mikið inni í vetur?
— Jú, það má reyndar telja
það, í fyrsta lagi kom svo mikill
snjór, að á mörgum jörðunum sett
ist það alveg að í húsunum, þeg-
ar það var tekið, en á öðrum jörð-
um, sem byggt er mikið á, þá tók
alveg fyrir jörðina rétt eftir ný-
árið. Það var eiginlega bleytu-
snjór, 'sem lokaði fyrir allt og
hvergi farið að fara út enn, eftir
því sem ég bezt veit.
2. síðan
tFramhald af 2. síðu).
kross-bílstjóri, fór til Evrópu og
lærði að vera hetja. Á ítalíu fékk
hann nokkur sprengjubrot í fæt-
urna, á meðan hann var að út-
deila vindlingum og súkkulaði á
vígstöðvunum.
Þegar Ernest kom heim, var
hann í slæmu skapi. Hann átti
sjaldan gáfulegar viðræður við
litla bróður sinn. Hann skrifaði
nokkrar greinar og seldi The
Toronto Star og komst í kynni
við Sherwood Anderson, sem
kenndi honum að skrifa betur.
Auk þess hitti hann Hadley Rich-
ardson, stúlku frá St. Louis, sem
hafði gaman af músík. Henni
kvæntist hann
Ungu hjónin fóru til Evrópu.
í París hitti Hemingway Ger-
trude Stein, sem einnig kenndi
honum að skrifa betur. Ekki leið
á löngu, unz hann var farinn að
skrifa bækur, sem taldar voru
betri en bækur nokkurs annars
amerísks höfundar af hans kyn-
slóð. Þessar bækur gáfu honum
peninga i aðra hönd; það var
drjúgur skildingur. Ernest keypti
sér bát, fór í fáein fleiri stríð og
eignaðist þrjár konur í viðbót,
setti met í veiðimennsku og
drykkjuskap og fékk rækilegri
eftirmæli en nokkur annar mað-
ur. Hann varð svo frægur, að
jafnvel fólk, sem kærði sig koll-
ótt um allar bókmenntir, hafði
oft heyrt hans getið og kallaði
hann „Papa“. Það féll honum vel.
En síðustu fimmtán ár ævinn-
ar fór honum aftur. Honum var
farið að hraka, og það vissi hann.
Á síðastliðnu ári ákvað hann að
bíða ekki endalokanna lengur.
Maðurinn Ernest Hemingway,
eins og hann var, er í sjálfu sér
merkilegt söguefni, og átti sér
merka ævisögu. En þjóðsögurnar
um hann verða aldrei sérlega
merkilegai. Þessi bók eftir litla
bróður er ekki merkileg ævisaga.
Til þess að skrifa góða ævisögu
um Hemingway og höndla kjarn-
ann verður að kafa til botns.
Litli bróðir hefur ekki einu sinni
vöknað."
Borgarmál
Félagsvist — Dans
Eyfirðingafélagið í Reykjavík hefur spilakvöld í
Breiðfii’ðingabúð föstudaginn 9. marz og hefst það
kl. 9 e.h. — Góð kvöldverðlaun. — Dans á eftir til
klukkan 1 eftir miðnætti.
Skemmtinefndin.
TiMANUH
(Framhaid al 9. siðu)
forðum daga, þegar fyrsta
skrefið til að ryðja mönnum
úr vegi var að stimpla þá hat-
ursmenn þjóðarinnar.
En myndin og skýringin
varpar einnig Ijósi á það, sem
í raun og veru er aðalorsök
íhaldsspillingarinnar í stjórn
Reykjavíkur í fjóra áratugi. —
fhaldsmeirihlutinn lítur á
stjórn sína á höfuðborginni
sem jafnsjálfsagða og óafmáan
lega og sjálfa Esjuna f ná-
grenni Reykjavíkur, og það er
í þess augum jafnmikil goðgá
að ætla að hnika við þeirri
stjórn eins og að afmá Esjuna.
Þessi trú um eilíft líf íhalds-
stjórnar í Reykjavík er ef til
vill helzta skýringin á því,
hvers vegna Sjálfstæðisflokkur
inn hefur þorað að beita svo
skefjalausri póiitískri fjárgróða
spillingu til framdráttar vild-
armönnum og ríkisjöfrum sem
raun ber vitni og fórna á það
altari bæði hagsmunum reyk-
vískra borgara og framtíðar-
málum borgarinnar.
Hróp íhaldsins um „hatur á
Reykjavík“ eiga að koma í veg
fyrir það, að boigararnir geri
sér það nógu ljóst, hve hættu-
Iegt og spillt stjórnarfar hlýt-
ur að leiða af svo langvarandi
alræðisstjórn eins flokks í mál
um Iiöfuðborgarinnar, og að
fyrsta skrefið til að kippa í
liðinn er að veikja veldi hans
og skjóta honum skelk j' bringu
og gefa með því öðrrm ábend
ingu um að bæta ráð sitt. þótt
honum verði ekki vikið frá
völdum í fyrstu lotu.
1962
13
J