Tíminn - 07.03.1962, Blaðsíða 14

um veturiirn 1941—42, var 20.
maí 1940 óheillavænlegasti dagur
styrjaldarinnar. Þá ruddust her-
sveitir Guderians í æðisgenginni
sófen fjörutíu mílur í vestur frá
Somme, til Sundsins, hertóku
bæði Amiens og Akkeville og rufu
með iþví að komast til sjávar, síð
asta samband rauðu-herjanna við
París og brezku birgðastöðvanna
f NormaTidy og Brittany.
Það var aðeins ein leið til að
ráða bót á þessu uggvænlega á-
standi: að hefja gagnárás að norð
an og sunnan, áður en þýzka fót-
gönguliðið gæti komið árásarsveit
unum til hjálpar. Daginn áður en
Guderian náði til sjávar, hafði
Gamelin gefið skipun um slíka
árás og brezki forsætisráðherr-
ann og hermálaráðuneytið og for-
maður brezíka herforingjaráðsins
höfðu hafnað tillögu Garts lávarð
ar um undanhald til Dunkirk, og
krafizt tafarlausrar sóknar í suð-
ur og sent varaformann herfor-
ingjaráðsins, Sir John Dill, til
frönsku höfuðstöðvanna til þess
að hjálpa til við samræmingu
hennar. Aðgerðirnar hófust svo
21. maí með því að lítil hersveit,
sem staðsett hafði verið við Arras
til þess að hindra það, að þýzki
herinn réðist á brezku aðalstöðv-
arnar, gerði skyndiárás á pansara
sveit Rommels. Hún var gerð af
tveimur skriðdrekaherfyikjum og
tveimur léttvopnuðum fótgöngu-
liðssveitum úr 50. herdeild, sem
lásamt 5. herdeildinni hafði í
Skyndi verið set.t undir stjórn
Franklyns hershöfðinga, með fyr-
irmælum um að halda borginni
og stöðva framsókn þýzku skrið-
drekanna fyrir sunnan hana. Her
sveitin var alltof lítil til að vinna
nokkra verulega sigra og varð fyr
ir þungum áföllum. Samt fór svo,
að eftir nokkurra klukkustunda
ákafa bardaga hafði hún skotið
þýzku yfirherstjórninni svo mikl-
um skelk í bringu, að hersveit
Guderians var stöðvuð heilan dag
á ströndinni, í stað þess að fá
leyfi til að halda áfram, eins og
yfirforingi hennar vildi, til hinna
óvörðu hafnarborga fyrir norðan.
Og enda þótt Guderian fengi í
dögun morguninn eftir heimild til
að halda áfram ökuferð sinni til
Boulogne og hefði hafið árás á
borgina um dagsetur, þá hafði
samt þýzka herstjórnin illan grun
um það. að Bretar hefðu tennur
til að bíta frá sér og að það myndi
vera óviturlegt að leggja herstyrk
Guderians í hættu, þar eð hans
myndi verða þörf í væntanlegum
bardögum við franska meginher-
inn.
En hið mikla gagnáhlaup, sem
forsætisráðherrann hvatti til, með
svo ótakmörkuðum ákafa og eld-
móði, var einungis mögulegt með
þremur skilyrðum: að brezki her-
inn í Belgíu, sem nú átti fullt í
fangi með að hrinda hörðum árás-
um úr austri, hefði tíma og rúm
til að hefja sókn; að Frakkar og
Belgir gætu veitt þann stuðning,
er gerðu slíka sókn framkvæman-
lega; og, að aðalherinn franski
gæti gert samtímis gagnáhlaup að
sunnan. Og engu þessu skilyrði
var fullnægt. Með aðeins fjög-
urra daga vistir og skotfæri við
höndina og með sjö af ellefu her-
deiidum sínum hjá Scheldt til að
verja sjötíu mílna víglínu gegn
herflokki von Bocks, var gersam-
lega ómögulegt fyrir Gart lávarð
að framkvæma skipunina, sem
forsætisráðhei’rann sendi honum
frá Paris, þann 22. maí, að brezka
lei.ðangursliðið og 1. herinn
franski skyldu hefja sókn daginn
eftir, í áttina til Bapaumé og
Cambrai með átta herdeildum.
Það var í allra fyrsta lagi þann
26, sem hann gat vænzt þess að
hefja slíka sókn og þá. aðeins
með því að hörfa aftur til hinna
víggirtu vetrarstöðva sinna og
taka nægilega margar herdeildir
úr bardaganum í fremstu viglinu
til þess að ráðast á óvinina fyrir
aftan þá. Jafnvel þetta yrði ein-
ungis mögulegt, ef belgíski her-
inn vinstra megin við hann gæti
framkvæmt undirbúið undan-
hald til Yser, tekið að sér hluta
af víglínu hans og varið þá fylk-
ingarhlið, sem að sjónum sneri,
og austurleiðina til Dunkirk.
En hinn 21. maí, þegar hinn
nýi, franski yfirhershöfðingi, Wey
gand hershöfðingi, flaug til Cal-
ais til þess að sækja fund með
Belgíukonungi, Gart lávarði og
Billotte hershöfðingja, hafði Leo-
pold konungur lýst því yfir, að
herdeildir hans væru óhæfar til
árásaraðgerða, enda væri belgiski
herinn einungis ætlaður til varn-
ar; hann hefði hvorki skriðdreka
né flugvélar og væri ekki æfður
eða útbúinn til árásar-hernaðar.
Ekki virtist franski herinn held-
ur vera í miklu betra ástandi. Þeg
ar Gart, sem ekki hafði fengið til-
kynningu um stað eðá tíma fund-
arins, kom loks frá hinum nýju
herstöðvum sínum hjá Tremes-
ques, var Weygand þegar lagður
af stað til Parísar og Billotte ját-
aði það hreinskilnislega, að enda
þótt gagnáhlaup hefði verið fyrir-
skipað, þá væri her hans í svo
mikilli upplausn og ringulreið, að
hann væri ekki aðeins óhæfur til
sóknar, heldur einnig naumast
fær til að verja sig. Klukkustund
eftir að fundinum lauk, varð Bil-
lotte fyrir banvænum meiðslum
í bifreiðaárckstri og lézt i sjúkra-
húsi tveimur dögum síðar
Flóttamanna-vandamálið fór sí-
fellt versnandi og að kvöldi hins
22. maí, skrifaði Brooke í dagbók
sína:
„Það er átakanleg sjón að sjá
það — haltar konur, svo sárfætt-
ar, að þær geta rétt með naum-
indum dregizt áfram, lítil börn, ör
þreytt af göngu og örmagna af
s
hungri, gamalmenni sánþjáð og
lemstruð . .
í kvöld flutti ég aðalstöðvarn-
ar frá Wambrechies til Armenti-
éres. Armentiéres var ekki ákjós-
anlegur staður, þar sem hann var
mjög líklegur til að draga að sér
sprengjur óvinanna, eins og líka
sannaðist áður en langt um leið.
En þar var hins vegar gott tal-
síma- og vegasamband við allar
herdeildirnar. En nú steðjuðu að
okkur nýir erfiðleikar: afturliði
okkar var nú ógnað af þýzkum
skriðdrekum. Það var ómögulegt
að fá nákvæmar upplýsingar um
ástand aft.uriiðsins. Hins vegar
vissi ég, hversu ótraustur sá her-
styrkur var, sem hafði hlotið það
hlutverk að mynda eins konar
varnarvegg þess. Það var aug-
Ijóst, að herdeildir Þjóðverja gátu
á hverri stundu brotizt í gegnum
hann. Eg stofnaði því sérstaka her
deild, búna skriðdreka og loft-
varnarbyssum, að viðbættri 60
manna fótgönguliðssveit til þess
eins að verja aðalstöðvarnar.
Þetta kvöld bárust mér þær
fréttir, að Billotte hershöfðingi
hefði lent i alvarlegum bifreiða-
árekstri og verið fluttur í sjúkra-
hús.. .Sljórnin verður nú að
hvíla á herðum Blanehard hers-
höfðingja, sem hefur til þessa
stjórnað fyrsta franska hernum
og var ekki kunnugur útbúnaði
og styrk nyrðri fylkingararmsins.
Um kvöldið þann 23. maí skrif-
aði ég í dagbókina mína:
„Ekkert nema kraftaverk getur
nú bjargað B.E.F. (brezka leiðang
ursliðinu) og endalokanna hlýtur
nú að vera skammt að bíða. Við
framkvæmdum undanhald okkar
með g'óðum ' árangri síðastliðna
nótt, til gömlu víggirtu stöðvanna.
En það er hægra afturlið okkar,
sem er í hættu. Þýzku skriðdreka-
hersveitirnar hafa brotizt í gegn
til strandarinnar. Akkeville, Boul-
ogne og Calais hafa gefizt upp.
Allar samgöngur okkar við strönd
ina hafa því verið rofnar og þar
með möguleikar á að bæta við
skotfærabirgðir okkar, sem senn
eru á þrotum. Vistir munu end-

vegna ertu með þesear að-|
finnslur? Þú, sem getur sofið,
allan daginn á.morgun.“
West kom inn og var að
hneppa skyrtunni. Eg sagði
honum frá því sem gerzt
hafði hjá umdæmisstjóranum
Á leiðinni til aðalskrifstof-
unnar mælti West: „Hvað
ætlastu nú annars fyrir,
Mikki?“
Eg hikaði ekki, en svaraði
þegar: „Eg held að ég viti
hver það er, sem skaut Fol-
lett. Mig langar að líta yfir
öll umsóknarskírteinin.“
Öll umsóknarskírteinin voru
geymd i eldtraustum skáp á
aðalskrifstofunni. Hvert ein
asta var útfyllt með eigin
hendi umsækjandans. Allir
sem ráðnir voru til plantekr
unnar, urðu að svara spum
ingum þeim, er á skírteininu
stóðu, áður en þeir fengu
starfið. Um leið og þeir voru
teknir, var umsókn þeirra
send hingað frá Ameríku.
Þegar inn á aðalskrifstof
una kom tók West bréfabindi
út úr peningaskápnum, en í
því voru skírteinin.
Eg lagði blaðið sem ég hafði
tekið frá Múmú, á borðið
fyrir framan mig. Og eftir
skamma stund lagði ég eitt
skírteinið til hliðar, en skrift
in á því var nauðalík þeirri,
sem var á blaðinu.
„Þarna er pilturinn, hefði
ég haldið,“ sagði ég og sýndi
West blaðið. Hann starði á
það efablandinn.
Andartaki síöar sagöi hann:
,,Og andskotans svínið."
Allra jafna var West sér-
lega orðvar ofe stil'ltur maður
þetta var því óvenju fast að
orði kveðið af hans munni.
Meðan hann var ag slökkva
ljósið og loka húsinu. sagði
ég honum, hvernig ég hefði
komizt yfir pappírsblaðið.
Á leiðinni heim til hans
sagði ég:
„Viltu láta húsið standa
ólæst, svo að ég komist inn,
hvenær sem er. Mér segir svo
hugur um, ag okkar vafasami
Car! Shannon:
32
nokkurra trjáa, um mílufjórð
ung frá húsinu, en hélt síðan
gangandi til baka og bar riffil
inn. Mér til stórfurðu var eng
inn vagn í bílskúmum. Eg
gekk yfir að bústað þjónanna,
og þar var líf í tuskunum.
Svertingjapiltarnir voru í há
værum hrókaræðum á sínu
vinur kunni að verða á ferli S rnáli, en ekki komst ég svo
í nótt til þess að reyna að
gera út af við mig. Eg fer
ekki heim.“
„Eg verð á fótum og bíð
eftir þér.“
„Það verður kannski nokkuð
framorðið."
„Það skiptir ekki máli, Eg
get ekki sofnað, hvort sem er.
Hið næsta sem ég ætlaði
að taka mér fyrir hendur, var
hvorki meira né minna en inn
brot. Eg ók eftir þjóöveginum
meðfram endilangri plantekr
unni, þangað til ég var kom-
inn fram hjá vissu íbúðar-
húsi. Þar voru öll ljós slökkt,
en í næsta húsi var allt upp-
ljómað, og ég heyröi óm af
mannamáli, þegar ég slökkti
á vélinni.
Eg ók vagninum inn milli
nálægt, að heyra hvað þeir
sögðu. Þeir voru vafalaust að
bíða eftir húsbónda sínum.
Eg fór aftur yfir að húsinu
og gekk upp að aðaldyrunum.
Hurðin var læst. Eg bar
| nokkra af minum lyklum við
skrána, og eftir skamma
stund voru dymar opnar. Eg
vissi hvers ég leitaði og hvar
ég ætti að finna það, enda
hélt ég rakleitt að skápnum
Nú hafði ég vanizt myrkrinu
svo að ég sá húsgögnin. Fyrsti
skápurinn var ekki aflæstur,
svo ag ég kveikti á vasaljós
inu og athugaði það, sem í
honum var. Eg hafði engan
áhuga á fötum þeim, er þar
héngu.
Næsti skápur var hins ég einum skóm.
vegar læstur, Eg tautaði ljótt, númer sjö.
því að hann var læstur með
Yalelás. Eg braut heilann um
þetta á ýmsa vegu og að lok
um datt mér ráð í hug. Eg
■sneri aftur að fyrri skápnum
til að vita, hvort ég kynni að
finna lykilinn í einhverju af
fatnaðinum þar. í fyrsta vasa
num, sem ég leitaði í, fann
ég smekkláslykil, og þegar ég
bar hann við lásinn, gekk
hann að honum. Eg hafði svei
mér heppnina m.eð mér í
kvöld.
Nú opnaði ég skápinn Riff
illinn minn stóð í einu horn
inu. Eg mun hafa staðið í
hartnær mínútu og starað á
hann. Svo ruddi ég úr mér
runu af formælingum, því að
einhver hafði sorfið af honum
númerið með þjöl.
Allt í einu minntist ég þess
að ég varð að hraða mér. Tók
ég því riffil minn út. en lét(
byssu morðingjans inn í staði
inn í skápinn. Smekklásinn J
small aftur og ég kom lykl-1
inum fyrir, þar sem ég hafði
tekið hann. Síðast af öllu stal
Þeir vöru
A leig minni til bílsins lá
við að náttúran tæki að sér
að ljúka því verki, sem hvorki
morðingja Folletts né Múmú
hafði lánazt að framkvæma.
í myrkrinu varð mér það á
að stíga á Gaboon-slöngu. Eg
held að ég hafi stokkið meter
upp í loftið, þegar ég fann
þennan gilda skrokk undir
fæti mér. Hún straukst svo
nærri mér, að ég sá hausinn
með eiturtönnunum fara
hvæsandi fram með hnénu á
mér. Eg hopaði á hæli, kveikti
á vasaljósinu og beindi geisl
anum að slöngunni.
Hún horfði grimmdarfull-
um augum beint til mín. Eg
hélt henni í skefjum með ljós
inu og beindi riffilhlaupinu
svo nærri höfði hennar, sem
ég þoröi. Eg var skjálfhentur,
er ég þrýsti á gikkinn. en
betta heppnaðist. Hausinn á
slöngunni sprakk í mylsnu.
Mér þótti- varlegra að nota
vasaljósið á þeirri leið sem
eftir var ófarið til bílsins
uétt i því augnabliki. sem
"■ n?í ræsa bifreiðina
■ a' r h"i:r. tii Lúters með

f'1 ”'"r7 1962