Tíminn - 04.05.1962, Blaðsíða 14

Tíminn - 04.05.1962, Blaðsíða 14
mmmm m andvígur, ag það verði fram- kvæmt... Vegna hinnar nýju Laval-stjórnar hafa allar aðstæð ur okkar orðig mun erfiðari. Eg gerði þeim Anthony Eden og for- sætisráðherranum glögga grein fyrir þeirri skoðun minni., en þeir sögðust ekki óttast neinn aftur- kipp frá Laval... 4. maí.... Herforingjafundur viðvíkjandi lokaundirbúningi að árás á Madagaskar, sem verður gerð snemma í fyrramálið........ Vorum síðan boðnir til hádegis verðar i Downing Strset 10 hjá forsætisráðherranum, sem kom litlu síðar frá Chequers. Hann var í ágætu skapi, sennilega vegna hinnar fyrirhuguðu árásar á Mada gaskar...“ Þrátt fyrir mótspyrnu Frakka tókst landgangan vel, en þrátt fyrir það krafðist hún síns gjalds eins og Brooke hafði séð fyrir, vegna þess að Bretar gátu naum ast sent her til aðgerða á austur- og suður-höfunum, sem ekki voru bráðnauðsynlegar, sökum aðkall- andi þarfa á vörnum á Indó- Burma landamærunum og vernd- un Iraq-persísku olíulindanna gegn árásum Þjóðverja. Verst var þá hitt, að Ramillies, eitt af or- rustuskipunum, sem verja áttu Indlandshafið — var sökkt með tundurskeyti frá japönskum kaf- báti. Það, sem mestu erfiðleikunum olli, var, að hvorki Bretar né Bandaríkjamenn gátu annað öll- um þeim flutningum, er á þeim hvíldu. Skipaskorturinn var Akk- illesarhællinn á öllum áformum þeirra. í mánuðunum maí og júní sökktu kafbátar skipum fyrir þeim er nam hálfri annarri miiljón smálesta. Missir tankskipa var sérstaklega hættulegur, þar sem olía var aðalaflið í vélahernaði. Á fyrsta fjórðungi ársins 1942 var tankskipum sökkt, sem nam samtals 600,000 smálestum, á V- Atlantshafinu. Þann 19. júní benti Marshall hershöfðingi á það, að næstum fjórða hluta þeirra skipa sem hernum hafði verið úthlutað fyrir júlí, hefði nú þegar verið sökkt, að 20% af Puerto-Rica- flotanu.m hefði verið tortímt og að skipátjónið á Atlantshafi og Karabíska-hafinu, af völdum kaf báta væri nú mesta hættan, sem ógnaði Bretum og Bandaríkja- mönnum.“ ÞAÐ VAR ÞETTA, sem torveld- aði svo mjög alla aðstoð við Rússa og spillti sambandinu milli hinna tortryggnu valdhafa í Moskvu og vestrænu lýðræðisríkj- anna. Báðir herirnir á austurvíg- stöðvunum, sem naumlega höfðu sloppið við tortímingu — Rússar um haustið og Þjóðverjar um jól in — höfðu með ýtrustu erfiðis- munum lifað af einn versta og harðasta vetur aldarinnar. Ógnir hans og skelfingar voru meiri en nokkur orð fá lýst. I Leningrad þar sem fólkið dó í þúsunda tali, sögðu hinir sigurglöðu, að íbú- arnir lifðu á hlaupi. sem búið var til úr mannakjöti. í apríl’hafði Hitler fyrirskipag endurnýjaða sókn jafnskjótt og jörð þiðnaði. Og í miðjum maí gerðu Rússar til raun til að stöðva sókn þýzka hersins me.ð gagnsókn nálægt Kbarkov. í nokkra daga virtist hin öfluga sumarsókn Þjóðverja ætla að drag ast á langinn. „Eg fæ ekki séð,“ hafði Brooke skrifað Wavell þann 5. maí — „hvar Þjóðverjar ætla að draga saman nógu mikinn og æfðan her til þess að sigra Rússa með stóráhlaupi og brjótast í gegn til Kákasus.“ En enda þótt næstum helming- ur af flugher Hitlers og u.þ.b. fjórðungur af landher hans væri upptekinn við hernám Vestur- Evrópu eða að berjast við Breta í Miðjarðarhafslöndu.num, þá von- aðist hann til þess að geta um vet urinn lagt undir sig Donetz iðn- aðarsvæðið og kúbönsku kornakr ana og með því að komast til ICák asus og Kaspíahafs, náð á sitt vald olíusvæðunum, sem Rússar gátu ekki án verið. Átta þýzkar her- deildir undir stjórn von Bocks voru á milli Kursk og Kharkov, en fyrir sunnan voru brjár her- deildir undir stjórn von Man- steins, sem áttu að hertaka flota- stöðina í Sefastopol og Kerch- skagann og halda síðan áfram eft ir norðaustur ströndum Svarta- hafsins. Tilraun Rauða hersins til að stöðva sókn Þjóðverja mistókst. Þann 19. maí hóf von Bock gagn- árás og umkringdi og felldi mik i'nn hluta árásarliðsins. í bvrjun júní byrjuðu Þjóðverjar áhlaun- ið á Sebastopol. Rússnesku leið- togarnir gerðu sér fulla grein fyr ir hættunni og kröfðust þess sem ákafast, að Vesturveldin efndu loforg sín um vopnasendingu og gerðu jafnframt tafarlaust innrás í Evrópu. Jafnframt reyndu þeir að þvinga Breta og Bandaríkja- menn til að viðurkenna þær inn- limanir. sem þeir höfðu fram- kvæmt í byrjun stríðsins á kostn að Póllands og baltnesku lýðveld- anna Þann 21. maí, eftir hættu- legt flug yfir víglínur óvinanna, kom rússneski utanríkisráðherr- ann. Molotov, til London á leið sinni til New York - til þess að ganga frá samningum við Breta. Brooke var staddu.r á Norður- írlandi, þegar Molotov kom, en hitti hann daginn eftir við há- degisverðarboð í Downing Street 10. „Ekki mjög áhrifamikill í út- litif“ skrifaði Brooke í dagbók sína. „og örlítið málhaltur. en það leynir sér þó ekki að hann er bæði kænn og gáfaður.“ Fjórum dögum síðar, þann 2. maí, var hann viðstaddur, þegar samning urinn við Rússland var undirrit- aður. ..Fór til hádegisverðar i rúss- neska sendiráðið til þess að hitta Molotov aftur. Minnisvert hádegis verðarboð áður en undirritaður var nýr, ensk-rússneskur samn- ingur. Til hádogisverðar komu forsætisráðherrann. Eden, Attlee, Stafford Cripps, Oliver Lyttelton, Evalt. Bevin, John Anderson o. fl. Mörg mfnni og margar ræður. Einhvern veginn vakti öll athöfn in hroll hjá mér og styrkti mig í þeirri trú, að mannkynig ætti enn eftir að lifa margar aldir, áður en hægt yrði að sem.ia um al- heimsfrið . .. 10. marz 1942: Langur herfor- ingjafundur, sem Mountbatten tók í fyrsta skipti þátt í. Við rædd um um það atriði, að veita Rúss landi aðstoð með hernaðarað- gerðum í Frakklandi... Engar á- kvarðanir teknar.. .. 28. marz: Erfiður herforingja- fundur. Paget og Sholto Douglas voru þar báðir og Mountbatten. Rætt var um leiðir og efni til að mynda nýjar vígstöðvar. Eg hafði horig fram þá kenningu, að til þess að vesturvígstöðvarnar kæmu ag gagni. þá yrði að flytja her til baka frá Rússlandi. Að það væri ómögulegt með þeim land- her, sem vig hefðum yfir að ráða, að knýja Þjóðverja til að hörfa burt úr Rússlandi með landher sinn, en við gætum kannske komig því til leiðar, að þeir flyttu flueherinn í burtu. En til þess yrði landtaka að fara fram á verndarsvæði okkar, þ.e. í ná- enn meira bjó með því sjálfu. Sumt af því átti eftir að vera sólskinsblettur á lífsleiðinni. Það hafði kynnzt fleiru en stritinu. Það hafði komig á ókunna staði, séð háttu manna í fjarsveitum, litið fleira en heimahagana, hrif- izt af léttu fótataki hestsins, sem skilað því yfir torfærur og grýtt- ar slóðir, jafnt sem rennislétta mela og fagurgrænar grundir, séð árnar liðast um landið, hæg ar .blátærar og hógværar, eins og sumrinu hæfði. Sumir lækirnir voru horfnir með öllu, aðrir lædd ust milli steina farvegarins, eins og feiminn unglingur, sern vill helzt láta sem minnst bera á ná- lægð sinni. Andardráttur náttúr- unnar var hægur og hlýr. Það var sem mild, viðkvæm hönd væri reiðubúin og miðlaði ástrík gjöf- um umhyggjusamrar móður. Á sýslumannssetrinu Ási var það siður að heimilisfólki öllu var boðið að ríða út fyrsta sunnu dag eftir töðuhirðingu. Töðugjöld in voru þar jafnan um leið og taðan var alhirt. En svo var riðið út næsta sunnudag á eftir. Alltaf voru það einhverjir á heimilinu, sem ekki notuðu sér þe.tta boð. þó helzt gamalt fólk og einrátt Þetta sumar var taðan alhirt meg fyrsta móti. ,Það var árgæzk unni að þakka. Fólkinu kom sam an um að ríða á kirkjustað í ann arri sýslu og vera þar við messu. Og Kirkjuból varð fyrir valinu. Stúdentinn, sem kenndi Þóroddi, var sonur séra Jóhannesar. Og nú hafði hann einmitt lokið tíma sín um í Ási. Og þar, sem hann með ljúfm'ennsku sinni, sem var slung in unggæðishætti og glaðlegri framkomu, hafði áunnið sér hylli heimilisfólksins alls, þá hafði það eins og komið af sjálfu sér, ag nú skyldi hann reiddur úr hlaði. Hann hafði sjálfur slegið því fram í gamni, er um það var rætt, hvert halda skyldi, að nú ættu allir að koma með sér og hlýða messu hjá pabba sínum. Leiðin var ag vísu talsvert löng, en yfir- ferðin gat ekki betri verið. Nokkr ar umræður urðu um þessa uppá stungu og fyrr en varði voru allir sammála og ferðin ákveðin. Sunnudagurinn rann upp, hlýr og bjartur. Á sýslumannssetrinu voru allir snemma á fótum, ærn- ar mjólkaðar tveim tímum fyrr en venjulega og allt var eftir því. Ekki stóg á hestunum. Tólf manns lagði upp í kirkjuferðina. Fimm lausir hestar, og einn með nestis- skrínur, hlupu fyrir. Þegar farið var upp túngötuna, 'reig ráðsmað urinn fyrst, þá Smalinn, stúdent- inn, snúningapilturinn, vinnu- menn þrír, tvær vinnukonur, vika telpan og kærustuparið Þrátt fyrir þennan mannsöfn- uð var bærinn ekki tæmdur. Heima voru'' sýslumannshjónin, eldabuskan, Sólbjörg gamla, fjósa karlinn, kaupamaðurinn og yngri vikadrengurinn, sem hvorki hafði föt né aðrar aðstæður til að fara, og grét sitt hlutskipti í einrúmi Við túnfótinn tók ráðsmaður- inn ofan og minnti á ferðabæn- ina. Allir sátu hljóðir, hver á sín um hesti. Ráðsmaðurinn var fyrstur til að signa sig Svo hver af öðrum Svo var ferðinni hald ig áfram. Hestarnir voru léttstíg ir. veðrig indælt. gleði og von í hverju andliti. Brött var hlíðin upp frá bænum, en er komið var upp á brúnina var hallinn lítill, lá þá fram undan heiðin, víðáttu mikil. Skiptust þar á gróðurlaus- is ásar og breig sund, vafin grasi. Nokkur stöðuvötn voru á víg og dreif um heiðina. Eitt var þeirra láng mest, hét það Stóravatn. Dró heiðin nafn af því og nefndist Stóravatnsheiði. Var vatn þetta sem næst á miðri heiðinni. rann á úr því, Stóravatnsá og féll hún um samnefndan dal, Stóravatns- árdal. En þangag var ferðinni heitið. Ekki þótti Stóravatnsheiði greið yfirferðar, og var sjaldan farin. En nú, eftir langvarandi þurrka, var hún auðveld og bros- hýr eins og veðrið, breiddi faðm- inn mót ferðafólkinu og skartaði ilmþrungnum brekkum og yfir- fullum berjalautum. Og voru að- albláberin eftirsóknarveráust. Þó að mikið lægi við að ná hádegis- messunni á Kirkjubóli, gat fólkið ekki stillt sig um að fara af baki og grípa til bláberjatínslu, meðan hestarnir blésu mæðinni, gripu niður og jöfnuðu sig eftir fyrsta áfangann. Allir voru í sólskins- skapi. Álftirnar kvökuðu á vötn- unum. Og þær sem voru á beit, í flánum, með unga sína, lögðu a rás til vatnanna, er þær vissu manninn á næstu grösum. Hann er í augum hinna villtu. hjarða hætlulegasta skepnan, sem um ó- byggðirnar fer. Kirkjugestirnir voru þar engin undantekning. En þessi ferðamannahópur sinnti hvorki ránum né veiðiskap. Nema ef berjatínsla færðist inn á þann svarta lista Þar var náttúran sjálf að gefa gjafir.’ fullþroskaða ávexti, bragðljúfa og heilnæma Það var áð i hvolfinu við Stóra vatn Þar var gróðnrilmnrinn sterkastur og berjaklasarnir mest ir. „Áfram, góðir menn, tíminn i BJARNI ÚR FIRÐI túdentinn leyfir ekki lengri bið.“ Þag var ráðsmaðurinn, sem kallaði. „Sjá- ið sólina. Hún er komin hátt á loft." Allir litu til hennar. Enn va»r hún nær austur- en suður- himni. Allir hlýddu samt mögl-| unarlaust Hestarnir voru sóttir,! stúlkunum hjálpag á bak. Og| senn var allur hópurinn kominn á rjúkandi ferðina ofan með Stóravatni og Stóruvatnsá, og bráðum fór dalur að myndast, Stórivatnsdalur, tóku þá við eyr- ar með ánni eða grænir, þýfðir valllendisbakkar. Voru þar sums staðar leirflög og aurar, sem gátu verig allt annað en skemmtilegir þegar vorviðri gengu. En nú voru allar ófærur auðfarnar, slettu kannske hálfblautum leirklessum þegar verst lét. En það var reið- manninum ag kenna, sem dembd- ist í ríki náttúrunnar, sem var óvön þessháttar gapaskap af öðr-| um en villtu stóði, en stóðið, kærði sig kollótt, þó að á það hryti. Maðurinn var þar viðkvæm ari, og formælti ádrepunni, enda þótt. hann hefði til hennar unnið með tryppagangi sínum Hópnum skilaði vej’ áfram, og glaðværðin sat í öndvegi. Li’til blótsyrði urðu gamanyrði, sem hresstu skapsmun ina um leig og þau hrutu af vör um. Ef ekki hjá þeim, sem hristu þau fram úr sér, þá hjá hinum, sem á hlýddu og sendu þau út í tómið með andstæðunni; lifandi gamansemi. Eftir alllanga leig ofan dalinn sást fyrsti bærinn. Þar stóðu söðl aðir hestar, bundnir á streng á hlaðinu. Sást á því, ag ferðahópn um hafði tekizt að ná settu marki. Úr þessu varð hann varla síðastur til kirkjunnar. Stúdentinn, sem nú reig fremstur, snéri hesti sín um við, tók ofan og veifaði fyrir heimabyggg sinni, sigri ferða- fólksins og hinu ákjósanlega veðri Las því öllu lof og dýrð, Og hróp aði loks margfalt fagnaðaróp orð um sínum til áherzlu. „Er maðurinn að verða vit- laus?“ sagði Áslaug vinnukona. ,,Er nokkuð vit í að láta svona á ókunnum stað?" „Þessi er háttur skólamanna," Ása mín,“ sagði ráðsmaðurinn. Áslaug dæsti. Það var eina svar ið, sem hún gat gefið. Og áfram hélt hópurinn. Eftir því sem neðar dró í dalnurn, fjölgaði býl- unum og bæjarleiðirnar styttust. 14 T I M I N N , föstudaginn 4. maí 1962

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.