Tíminn - 29.07.1962, Blaðsíða 8

MILOVAN DJILAS
Kommúnismi
Álit Milovan Djilas
MILOVAN DJILAS, á8ur varaforseti Júgóslavíu, fyrrver-
andi flokksforingi og vinur Títós Júgósiavíuforseta, hefur verið'
dæmdur í allt að níu ára fangelsi í Belgrad, fyrir að hafa skrif-
a3 bókina „Viðtöl við Stalín“. Þetta hefur orðið til þess, að
athygli alheims hefur beinzt að hinni nýju bók Djilasar, enda
þótt það, sem þessi maður hefur að segja, sé í sjálfu sér svo
merkilegt, að það þurfi engrar frekari kynningar við. Ástæðan
er sú, að Djilas, maðurinn sem eitt sinn var talinn líklegastur
eftirmaður Títós ritar um kommúnisma af innsæi og þekkingú,
sem er á fárra manna færi.
Annað er það, að „Viðtöl við Stalín“ er ekki síður frábær
persónulýsing en framlag til stjórnmálasögu okkar daga. Höf-
undurinn hlífir ekki sjálfum sér og tilfinningum sínum í'frá-
sögn af atburðum og aðstæðum, er hann var vitni að í Sovét-
ríkjunum á tímabilinu frá 1945 til 1948. Svo er að sjá, að því
fleiri fundi, sem hann átti við sovézka forustumenn og því
betur, sem hann kynntist lífi fólks í Sovétríkjunum, því fleiri
nýjar spumingar og efasemdir hafi vaknað í huga hans unz
þar rúmaðist ekki annað en tortryggni og vantrú. En þessi
breyting kom hvorki skyndilega né þjáningarlaust. Það tók
langan tima að losa um djúpar rætur áhrifanna af margra
ára pólitískri fræðslu- og áróðursstarfsemi í Kommúnistaflokki
Júgóslavíu, áhrif takmarkalausrar trúar á réttmæti sérhverra
athafna sovézku stjórnarinnar og vizku Stalíns — hins óskeik-
ula leiðtoga eða Vozhd. „Stalín var annað og meira en foringi
í bardaga/, segir Djilas, er hann skýrir frá hugleiðingum sínum
rétt áður en hann hitti Stalín í fyrsta sinn.
„Hann var holdi klædd hugsjón, sem í hugum kommúnista
varð sönn og hrein, og því var liann óskeikull og syndlaus.
Stalín var ímynd hinnar sigursælu baráttu dagsins í dag og
bræðralags manna morgundagsins . . . Skyndilega hvarf allt
það, sem virzt hafði óskemmtilegt í sambandi við Sovétríkin,
og allur ágreiningur milli okkar og sovézkra ráðamanna varð
ómerkur hégómi, rétt eins og hann hefði aldrei verið til. Allt
óskemmtilegt hvarf fyrir hinni óendanlegu dýrð og fegurð þess,
sem var að gerast í minni viðurvist1,.
„Menn lifa í draumum og veruleika", segir Djilas í hugleið-
ingum sinum í lok fyrstu sendifararinnar til Moskvu árið 1944.
Draumarnir voru trúin og vonin, sem hann hafði komið með
— veruleikinn var lífið eins og það var í raun og sannleika.
Einn af þeim veruleikum, sem Djilas kynntist i Moskvu,
var sú viðleitni Stalíns að koma í veg fyrir, að júgóslavneskir
kommúnistar tækju upp nánara samband við Breta og Ameríku-
menn með því að hlaða skömmum og háði á Vesturveldin.
Annað, sem ef til vill skipti minna máli, en var þeim mun
átakanlegra, var það, að fyrir kom, að sovézka leynilögreglan
kom á vettvang í ómerktum bfl og flutti hann á einhvern leyni-
stað og spurði hann í þaula í hálfa aðra klukbustund um skoð-
anir og skapgerð æðstu félaga júgóslavneska kommúnistaflokks-
ins.
Framhalri á 15 siðn
í hvert eitt sinn er forustumenn
flugmála koma saman til þinga,
svífur eins konar vofa yfir þing-
heimi. Forystumemnirnir þekkja
hana og gera jafnvel um hana
margs konar ályktanir, er allar
miða að því að koma í veg fyiir,
að hún verði blákaldur veruleiki
a.m.k. næstu 10—15 árin. Það
er sú staðreynd, að farþegaflug
verði brátt með þotum, er fari
hraðar en hljóðið, sem tekið hef-
ur á sig þetta vofugervi og menn
vilja fara gætilega minnugir þess,
að innreið þeirra þota, sem nú eru
notaðar til farþegaflugs var í raun
inni með of skjótum hætti, kom
eins og þruma úr heiðskíru lofti.
Menn höfðu tæplega tíma til þess
að átta sig á hlutunum og mæta
nýjum kröfum á þann veg, er þurft
hefði í upphafi.
En því miður er ekki svo þægi-
legt að halda vofunni utan dyra.
Hún sækir fast á, og er í rauninni
nú þegar að taka á sig sýnilega1
mynd bæði í Bandaríkjunum og
, Evrópu. Má í því sambandi nefna,
að stjórn FAA (Federal Aviation
Agency) í Bandaríkjunum hefur
þegar varið 5 milljónum dollara
til rannsókna í sambandi við far-
j þegaflugvélar, er farið gætu hrað
I ar en hljóðið. Mun ætlun félagsins
! að reyna vélar, er hafa tvöfaldan
j hraða hljóðsins — svo nefndar
Mach 2 — og hraða enn fremur
enn kraftmeiri vélar með þre- til
fjórföldum hraða hljóðsins —
Mach 3—4.
í Evrópu hefur til skamms tíma
verið samvinna um þetta mál milli
Frakka og Breta, þ. e. a. s. Sud
Aviation verksmiðjurnar í Frakk-
landi og British Aircraft Corpora-
tion í Englandi hafa látið sérfræð-
inga sína vinna að þessum málum
og hugmyndin verið sú að fram-
leiða Super Caravelle með hrað-
anum Mach 2,2 (þ. e. 2,2 sinnum
hraðar en hljóðið). Er stefnt að
því að Super Caravelle verði til-
búin til reynslu 1967. Hins vegar
hefur slitnað upp úr þessari sam-
vinnu mest fyrir tilverknað Frakka
og hafa stjórnir þessara landa lát-
ið slíkt óátalið, en þær standa að
haki beggja fyrirtækjanna.
Ekki verður sagt með vissu,
hversu mikla áherzlu stjórnir V.-
Evrópuþjóðanna leggja á þessa
þróun, en hitt er vitað, að stjórn
Bandaríkjanna telur ekki þýðingar-
minna að verða á undan á þessu
sviði en að hafa forskot í mönn-
uðum geimförum. Ekki þarf að
taka fram á undan hverjum er átt
við.
Ódýrari farseiill betri
en aukinn hraði
En allavega er málið á döfinni og
það er komið á hreyfingu. Vofan
hefur náð tangarhaldi á verkfræð-
ingum og heilum ríkisstjórnum og
e. t. v. verða það aðeins tilrauna-
vélar e. t. v. verða þær fullar af
farþegum.
En hvag segja farþegarnir um
þetta, en auðvitað er það velferð
þeirra, líf og limir, er fyrir öllu
skulu ganga. Óska þeir eftir þess-
um hraðflugum. Eru menn í slíkri
hraðaþörf, að þessar nýju hrað-
flugur muni gleypa í sig megnið af
flugfarþegunum?
Sænski tæknifræðingurinn, Bo
K. O. Lundberg hefur svarað þessu
og sagt m. a. að lækkun flugfar-
gjalda væii farþegum miklum mun
meira kappsmál en aukinn hraði.
Þeir vilja heldur ferðast ódýrt en
spara sér eina til tvær klukku-
stundir af flugtíma.
Lundberg þessi er forstjóri rann
sóknarslofu sæilsku flugmálastjórn
arinnar. Hann þekkir vel til starf-
semi flugsins og óskir farþeganna
og Svíþjóð stendur framarlega á
sviði flugtækni. Af þessum or-
sökum er full ástæða til þess að
taka vel eftir orðum hans, en hann
hefur nýlega skrifað grein, þar sem
hann svarar þeirri spurningu,
hvort farþegaflug með vélum, er
fara hraðar en hljóðið, samrýmist
heilbngðri þróun farþegaflugs.
IJann svarar þessari spurningu af-
dráttarlaust neitandi.
Hreinasta glapræði
í þessari grein sinni segir Lund-
berg, að mörg erfið vandamál bíði
úrlausnar, áður en hægt sé að
hefja farþegaflug með svo hrað-
fleygum vélum og væri hreinasta
glapræði að hefja farþegaflug að
þeim óleystum. Slíkt gæti haft í
för meg sér gífurlegt fjárhagslegt
tjón fyrir viðkomandi flugfélög.
Vandamálin eiu aðallega þrjú, en
þau eru hvert um sig svo stór að
nægja ætti til þess að fá menn
ofan af að hugsa um farþegaflug
með vélum, er færu hraðar en
hljóðið'. Hér er um að ræða geisl-
eða
unarhættu, gífurlegan hávaða og
öryggisleysi, sem slíkt hraðflug
hefði óhjákvæmilega í för með sér.
Þetta hraðflug yrði að vera í
mun meiri hæð en þeirri, sem nú
er flogið í. Þetta eykur á geislunar
hættuna svo hún fer langt yfir
það sem telja verður mönnum skað
laust. Áhættan verður enn meiri
ef eldsumbrot eru á sólinni eins
oft ber til. Eina leiðin til þess
að verjast þessu er að fljúga lægra
og láta lofthjúp jarðar skýla sér
fyrir geisluninni. Þetta myndi hafa
i för með sér mun meiri óþægindi
fyrhv farþegana en þeir hafa nú
af þoku og illviðrum, er þeir
ferðast með flugvélum nútímans.
Annars vita vísindin ekki alltof
mikið um geislunina, segir Lund-
berg. Sízt af öllu þekkja menn á-
hrif hennar til lengdar. T. d. vita
menn ekki hver áhrif hún gæti
haft á konu á barnsburðarskeiði.
Menn eru þó vissir um, að í henni
felst mikil hætta, hversu svo sem
endanlegar afleiðingar geislunar-
innar kunna að koma fram.

DEILT UiVB HIMNARIKI-
Kyniegt mál fyrir dómstóli í Bandaríkjunum — Lögfræóingur í Kaliforníu
Næsta einkennilegt mál er nú
fyrjr dómstólunum í Kaliforníu i
Bandaríkjunum. Sannast að segja
er málið svo furðulegt — eða svo
skulum við ségja — að engum
hefði nánast dottið í hug, að það
yrði tekið upp fyrir dómstólum,
enda þótt menn á vesturströnd
Bandaríkjanna hefðu vitað um
nokkuð skeið, að til stóð að reyna
slíkt.
Ja, þig skuluð ekki láta líða yf-
ir ykkur. Það stendur nefnilega
til hvorki meira né minna en það,
að fá dómstólana til þess að skera
úr því, hvort Himnaríki og Hel-
víti séu til sem landfræðilega af-
mörkuð svæði. Martin Lúther varði
skilning sinn á þessu efni í Worms
á sinni tíð, en annars hefur ekk-
ert þessu líkt verig á borð borið
a. m. k. rekur menn ekki minni
til þess.
Það er lögfræðingur nokkur i
Kaliforníu, sem stendur fyrir
þessum ósköpum. Nafn hans er
Vincent Hallinan og hann má með
réttu kallast lögfræðinganna
svarti sauður. Hugmyndir hans
um lög og rétt hafa oft komið
æruverðugum dómurum Kaliforn-
íufylkis í hreinustu vandræði og
venjulegast vakið hjá þeim mestu
hneykslun. Já. og Hallinan hefur
verig settur í steininn fyrir hug-
myndir sínar og túlkun laga og
réttar.
Það skeði m. a. fyrir liðlega 10
árum. Hallinan var þá verjandi
Harry Bridges, er var forseti al-
þjóða hafnarverkamannasambands
ins. Bridges var ákærður fyrir
óamerí'Ska starfsemi eins og fleirj
á þeim árum. Hallinan hóf varn-
arræðu sína sem lög gerðu ráð
fyrir, en í miðju máli sínu sneri
hann skyndilega óæðri endanum
að háæruverðugum dómurum og
ávarpaðj áheyrendur í réttarsaln-
um: — Herrar mínir og frúr, byrj
aði hann. Þér skuluð nú fá að
verða áheyrendur að skemmtileg-
asta sjónarspili, er þér munuð
nokkru sinni fá tækifæri til að
sjá og heyra. Sámur frændi með
sinn pípuhatt, stjörnur á jakkan-
um og bláar rendur á buxum ætl-
ar nefnilega að dansa og syngja
fyrir yður . .
Hallinan komst ekki lengra.
Starfsmenn réttarins þutu til og
vörnuðu honum máls og háæru-
verðugir dómarar lömdu hömrum
sínum þungt í borðið. Lbks yfir-
gnæfði þó raust ritara dómsins
allt brauk og brak. Hinn virðulegi
ritari tilkynnti, ag ef Hellinan
héldi áfram j þessum dúr, yrði
honum stungið í steininn án nokk
urra vífilleng.ia
Og þetta dugðí
Hallinan breylti um bylgju-
lengd,- en dans og söngur Sáms
frænda var ekki gleymdur dómur-
unum, þegar mál Bridges hafði
verið útkljáð var um leið tilkynnt
að verjandi hans, okkar ágæti
Hallinan skyldi gista 180 nætur í
steininum vegna móðgunar við
dómstólinn. Hæstiréttur lét hann
þó sleppa með helming þess tíma.
En enn þann dag { dag veit
enginn, hvað það var, sem Hallin-
an ætlaði að segja áheyrendunum
í réttarsalnum, þvi að það varð
ekkort af sjónleiknum, er hann
hafði lofað þeim. Hins vegar vakti
framganga hans allmikla athygli,
varð forsiðuefni blaðanna og nafn
hans komst á allra varir. Frægur
að endemum? Kannske, en hitt
verð'Ur þó að játa, að Hallinan
yann málið fyrir skjólstæðing sinn
í þetta sinn.
Nú beinist kastljósig að nýju
að Hallinan og hann á enn einu
sinni í dálítið erfiðu máli. Tildrög
þess eru í stuttu máli á þessa leið:
S. 1. haust lézt í borginni San
Francisco maður að nafnj Davíð
F. Supple Supple heitinn hafði
safnað að sér álitlegum jarðargæð
um og var ríkur vel að löndum
og lausum auram. Hann var sann-
u,- kaþólikki og arfleiddi kirkjuna
að öllum eignum sínum. Nánasti
ættingi hans og sjálfkjörinn erf-
ingi eigna hans var annars maður
T f M I N N, sunnudagurinn 29. júlí 1962.