Tíminn - 08.08.1962, Síða 9

/'
darbræðsla rís
Ef ti'l vill nær Reyðarfjarðarverk-
smiðjan í sporðinn á sfldarvertíð-
inni.
Nú S'tendur yfir bygging síldar-'
verksmiðju á Reyðarfirði á veg-
um Síldarverksmiðja ríkisi'ns, og
standa vonir til, ag ef til vill geti |
hún tekið til starfa áður en ver-
tíðinni lýkur í sumar. Tíðinda-;
maður Tímans náði tali af Krist-
jáni Þorkelssyni, sem ráðinn hefur
verig verksmiðjustjóri. Kristján
Þorkelsson er Siglfirðingur, starf-
aði hjá Ríkisverksmiðjunum frá i
1935 til 1949. Árið 1949 gerðistj
hann verksmiðjustjó~i hjá Síldar-1
og fiskimjölsverksmiðjunni í
Stykkishólmi. Tvo síðastliðin sum- j
ur var hann hins vegar verk- ;
smiðjustjóri við síldarverksmiðj-;
una á Eskifirði.
Verksmiðjuhúsið 1000 m2
stálgrindahús.
— Hvenær var byrjað á verk-
inu?
— Byggingarfélagið Snæfell hóf
undirbúningsvinnu í apríl, en járn
smiðir frá Landssmiðjunni komu
hingað austur 9. maí. Landssmiðj-
an tók að sér að reisa verksmiðju-
húsið, sem er 1000 fermetra stál-
grindahús innflutt frá Englandi.
Auk þessa smíðar Landssmiðjan
þær vélar, sem smíðaðar eru inn-
anlands.
Tilbúnir um miðjan ágúst?
— Hvenær búizt þið nú vig að
geta farið að bræða?
— Ja, þeir hafa áætlað að þeir
yrðu búnir með þetta verk um
miðjan ágúst.
— Á þá allt ag vera tilbúið?
— Já.
—Og lízt þér á að áætlunin
standist?
— Já, hún ætti að geta það.
— Og þið ættuð þá að geta það.
— Já.
Húsið miðað við 3000
mála verksmiðju.
— Hvag er gert ráð fyrir að
verksmiðjan afkasti miklu?
— Hún kemur til með að af-
kasta 12 til 1500 málum á sólar-
hring núna. En nú verður bara
reist önnur samstæðan af tveimur.
Húsið er byggt með vélasamstæð-
ur fyrir augum, alls 3000 mála
vinnslu á sólarhring. Siðari sam-
stæðan verður reist síðar.
Verður að aka síldinni
í þrærnar
— Núna verður síldinni bara
ekið á bílum utan af hafnar-
bryggju.það er um 400 metra
vegalengd. Þar verður henni land-
að með krönum. Síðar, þegar hafn
argarðurinn verður kominn hérna
innfrá, þá verða náttúrlega sett
upp l.öndunartæki þar.
Mjölskemmu vantar
— Eg sé hér aðeins eina bygg-
ingu. Hvar ætlarðu að geyma
mjölið?
Sildarverksrmð jan
Reyðarfirði
— Mjölskemma er enn þá eng-
in. En það er dágott pláss í verk-
miðjunni sjálfri, af því þar kemur
bara önnur samstæðan. Þar getum
við því geymt nokkuð af mjöli í
sjálfu verksmiðjuhúsinu
Allt nýtt
— Allar vélar komnar austur?
—- Já, allar höfuðvélar.
— Allt nýtt?
— Það er allt nýtt nema press-
an. Hún hefur verið notuð áður á
Raufarhöfn, en hún er nýuppgerð
Alveg sem ný. Geymsluþrærnar
verða tankar, en það er bara gall-
inn á, að ég hef ekki séð af þeim
teikningarnar. Þeir munu eiga að
taka 2000 mál hver. Þeir verða sið-
an notaðir undir lýsi. þegar líður
á vertíðina.
— Verða þeir líka smíðaðir af
Landssmiðjunni?
smíðum. Þetta er stálgrindahús, og þarf stóran krana til þess að relsa
það. Myndin er tekin fyrir nokkru.
— Já, já. Þeir eru að ljúka við j koma svo hingað undir helgina 11
það Landssmiðjumenn að reisa talsins, en eru hér 15 fyrir.
stóra tanka á Seyðisfirði. Þeir K.I.
Tjaldsamkomur
Föstudaginn 10- ágúst kl. 8,30
s.d., hefjast tjaldsamkomur við
Holtaveg, gegnt Langholtsskóla. —
Samkomurnar verða haldnar á veg
um Sambands íslenzkra kristni-
boðsfélaga.Áætlað er, að þær verði
tíu kvöld í röð, dagana tíunda til
nítjánda ágúst. Aðalræðumenn
verða þeir Felix Ólafsson kristni-
boði, Gunnar Sigurjónsson, kand.
teol., Jóhannes Sigurðsson prent-
ari og Ólafur Ólafsson kristniboði.
Auk þeirra taka þátt í samkom-
unum nokkrir ungir menn, með
ávörpum og vitnisburðum. Síra
Sigurjón Þ. Árnason verður aðal-
ræðumaður sunnudagskvöldið 12.
ágúst. — Mikill söngur og hljóð-
færasláttur verður á öllum sam-
komunum, og hefur verið gefið út
nýtt söngvahefti í tilefni af þeim.
Flestir söngvanna eru þó gamlir
kunningjar.
Laugardaginn 11. ágúst kl. 5
siðd., verður samkoma fyrir börn
og unglinga. Er sérstaklega óskað
eftir að hún verði fjölsótt.
Ennfremur er svo ráð fyrir
gert að sýning verði á munum og
Framh á 15. síðu.
mitt gamla heimilisfræðslan eða
frumþættir þess anda, sem var
hvort tveggja í senn: þekking-
aratriði og lífsgildi trúar. En
það verður ekki gert með öðr-
um hætti en að byggja skóla,
sem í fullu samræmi við nútím-
ann gefur þeim sjónarmiðum
gaum, sem um aldir urðu ís-
lenzku þjóðlífi ómetanlegur styrk
ur í þrengingum þess. Og það
finnst ekkert skólakerfi, þar sem
viðleitni uppalandans og fræðsl-
unnar stefnir í þá átt nema hjá
lýðháskólunum.
Nú virðist svo sem margir á-
líti, að allar framkvæmdir á Skál
holti eigi að leggja undir kirkj-
una, og að andleg leiðsögn Skál-
holtsstaðap eigi að lúta krikju-
valdinu. Þessi hugsun er ekki
óeðlileg, þar eð Skálholt hefur
verið biskupssetur í 750 ár og
þannig unnið sér mikla hefð sem
kirkjulegt höfuðból, Þess ber
lika að gæta, að áhrif kirkjunn-
ar og prestanna á heimiliskennsl
una voru mikil. íslenzka kirkjan
hefur og ekki barizt fyrir að
þrengja upp á fólk trúarlegu of-
stæki, en fremur reynt að gerast
andlegur félagi einstaklinganna.
Samt sem áður veita skoðanirn
ar á Skálholti og kirkjuvaldinu
nokkra hugmynd um það,; hvern
ig íslendingar líta á skólamál.
Til þess að hægt sé að knýja þau
fram, er engu líkara en að verði
fyrst að tryggja, að þau séu ekki
algerlega óháð einhverju valdi,
andlegu eða veraldlegu. Skugga-
valdur einokunar og ófrelsis virð i
ist hafa sáð nokkurs konar ein- j
okunarhyggju í þjóðarsálina. En .
hugsjónir koma aPtaf á undan '
staðreyndunum og lífrænni kunn
áttu og menningarviðleibni er,
aldrei hægt að marka ákveðinn
bás. Endurreisn Skálholts hefur
aftur og aftur dagað uppi einung
is vegna þess, að fáir hafa íhug-!
að, hvaða hugsjón á að endur-:
reisa staðinn, en hins vegar von-
að, að vakningaraflið eða þróun-
arferillinn kæmi einhvern veg-
inn af sjálfu sér ef ríkið byggði
þar einhver hús eða kirkjuvaldið
veitti staðnum móttöku. í þessu
sambandi er vert að minnast
þess, að menntahugsjónir Grund
vigs voru svo oddhvassar gegn
hjátrúnni á almætti ríkisins og
kirkjuvaldáins, að hann á tíma-
bOi var 'settur undir ritskoðun.
Hann sagði, að kirkjusagan hefði
kennt sér það, að ýmsir sérsöfn-
uðir bæru enga virðingu fyrir
sönnum lærdómi og fræðslu og
löguðu jafnvel allt siðferði í •
höndum sér eftir eigin þörf eða ;
með bitlinga valdhafanna fyrir
augum.
Skólahugsjónir Grundvigs virð
ast hafa farið fyrir ofan garð og
neðan hjá íslendingum og eiga
þeir þó þessum hugsjónum frem-
ur öllu öðru frelsi sitt að þakka,
og nú síðast — endurheimt hand-
ritanna, sem framundan er. í síð-
ustu bók minni um handritin hef
ég stuttlega gert grein fyrir því,
hvernig danskir Grundvigssinn-
ar í meira en hundrað_ ár fylgd-
ust með frelsisbaráttu íslands og
voru alltaf reiðubúnir að berj-
ast gegn ofurefli steingerðra of-
stækismanna fyrir íslands hönd.
En þó danskir lýðháskólamenn
hafi vænzt þess, að sú bók kæmi
fyrir sjónir íslendinga hefur ekki
mikið borið á áhuga á að koma
henni út á íslenzku. jafnvel þó
að loforð um það liggi fyrir,
þykjast þó margir hafa barizt
sveittir fyrir því, að verðskulduð j
viðurkenning á starfi lýðháskóla ;
manna í þessum leik yrði ekki
gerð að andlegri hornreku.
Þetta atriði bendir til þess, hve
lítinn áhuga íslendingar virðast
hafa á kjarna þeirra mennirigar-
átaka, sem liggja bak við skiln-
ing danskra manna á íslenzkum
málefnum; en þeir eru hins veg-
ar reiðubúnir til að flagga með
þá diplómatísku fyrirgreiðslu,
sem lýtur engri hugsjónabaráttu,
en má líkja við starfrækslu á
söltunarstöð, sem aðrir hafa bar-
izt fyrir að reisa-
2.
Það verður ekki, svo að gagni
sé, gerö grein fyrir mennta-
stefnu lýðháskólanna, nema skrif
uð verði bók um helztu braut-
ryðjendur þeirra. Sú, sem gefin
var út 1927 af Holgeir Begtrup
í þýðingu Séra Hálfdáns Helga-
sonar, nær of skammt, og er
auk þess eingöngu um Grundvig
sjálfan. En hugsjónir mikilla
andans manna eru útsæði, en
síðar meir, er ávöxturinn sýnir
sig, fara kostirnir að koma í ljós,
og þá tekur framþróunin við. Það
var til dæmis eingöngu áhrifum
lýðháskólanna og hugsjónabar-
áttu þeirra að þakka, að nazisrn-
inn náði engum tökum á Norður
löndum, og enn þá breyta þessir
skólar almennri þátttöku í menn
ingarmálum tilgangslausu hringli
í skapandi afl.
Svo að nefnt sé eitt dæmi, legg
ur lýðháskólinn áherzlu á að
hjálpa nemendunum til að hugsa
sjálfstætt og á þann hátt undir-
búa þá undir það ævistarf, sem
þeir hafa hugsað sér að velja.
Það er ein af ástæðunum til
þess, að þeir verða að hafa náð
18 ára aldri, áður en þeir koma,
til greina sem nemendur. Álitið
er, að á þeim aldri séu þeir orðn
ir hæfari til að semja sig að
þeirri fræðslu, sem ekki leggur
áherzlu á augnabliksþörf, en
reynir a-ð vekja skilning á and-
legum verðmætum. Meðan þeir
voru 14-15 ára börn, var ekki
hægt að ætlazt til, að þeir gætu
áttað sig á köllun sinni, en á
þroskaárunum er hægt að vekja
hjá þeim ábyrgðartilfinningu og
jafnvel staðfesta hana menning
arlega, til þess að vakni hjá nem
andanum vitund um þá ábyrgð,
sem hann ber gagnvart þjóðfé-
la^i sínu.
Tökum dæmi: Það eru árlega
drepin og limlest hundruð þús-
unda af fólki í heiminum í um-
ferðinni af ábyrgðarlausum
akstri unglinga og ölvaðra
manna. Hvers vegna kemur
svona lagað fyrir? spyrja menn
..taslegnir, þegar þeir sjá sorg
ættingjanna og kynnast örlögum
þeirra, sem þurfa fyrir limlest-
um börnum að sjá. En skýringar
þessara viðburða er ekki að leita
hjá einstaklingnum og ábyrgðar-
tilfinningu hans, heldur í hinni
hraðstígu teknísku þróun og
„framkvæmdum nútímans". Það
er hinni teknísku framvindu að
kenna segja menn. og svo yppt-
ir æskumaðurinn öxlum og ek-
ur hraðara næsta dag. Alkunn-
ugt er líka, hvernig sú stjórn,
sem situr við völd, er álitin upp-
haf allra meinsemda í þjóðfélag-
inu. Menn rekja og ranglætið til
stjórnmálakerfa. Stríðshættan
eða hin „köldu“stríð er alltaf
Rússum og Ameríkumönnum að
kenna, og þannig hliðra menn
sér hjá allri ábyrgð Málsmeð-
ferðin miðar öll að því að losa
einstaklinginn undan þegnskap-
arskyldunni og flytja hana á ein-
hvern „abstarktan“ og fjarlægan
stað. Einstaklingurinn er ekki
sekur um neitt Glö;:in eiga eng-
in upptök í honum sjálfum, en
eiga rætur í jórnmálakerfum
eða hinni „teknísku" þróun. Og
svo getur hver og einn látið sér
í léttu rúmi liggja, hvernig hjól-
ið snýst. Hann er ekki ábyrgur
um neitt.
Lýðháskólafræðslan gerir sér
far um að kenna mönnum, að
lausn vandamála lífsins er ekki
neitt, sem liggur fyrir utan
manninn sjálfan, en hann er á-
byrgur aöili að því öllu. í bar-
áttunni milli lífs og dauða hill-
ir undir hverja spurninguna ann
arri vandasamar, og þessar spurn
uigar eru sprottnar a-f ábyrgðar-
... nningu mannsins. Á þroska-
skeiði einstaklingsins þarf að
fella þessar spurningar í lífræna
heild, þannig að svörin við þeim
verði á grundvelli bróðurhug-
sjóna og menningar. Það frjóvgar
anda mannsins að tai>._ íhugun-
aröflin í þjónustu sína og það
mannar hann. þegar hann, sem
spurult barn gagnvart lífinu
Lýðhá.skóli — 4.
uppgötvar, að einnig hann getur
stutt meðbræður sina með því,
sem hann leggui til málanna.
Þess vegna leggur lýðháskólinn
mikið upp úr namræðum, og
fylgir sérstök setustofa hverjum
skóla, þar sem samtöl og sam-
ræður fara fram um það, sem
nemendurnir hafa lesið eða
heyrt í fyrirlestrum.
En þegar slík fræðsla er lögð
Framhald á 13. síðu.
iTÍMINN, miðvikudaginn 8. ágúst 1962
9