Tíminn - 08.08.1962, Blaðsíða 2

Einhver athafnasamasta
kona á dögum frönsku stjórn-
arbyltingarinnar tilheyrði
fínni endanum á þeirri línu
sem draga má frá bókmennta
sinnuðum heimskonum til
götudrósa. Það var Theo-
«igne de Mericourt. í húsi
hennar komu foringjar bylt-
ingarmanna saman, Mira-
beau, Danton, Camille Des-
moulins svo að þeir kunn-
ustu séu nefndir. Þetta var
eini raunverulegi samkomu-
staðurinn á byltingarárun-
um.En hæfileikar Theorign-
es voru ekki takmarkaðir við
stjórnmál og bókmenntir, en
bókasafn hennar er sagt hafa
verið 3000 bindi.
Það er ekkert við því að segja,
að það voru konur af léttara tag
inu, sem voru pólitískt sinnaðar
á byltingaráiunum. Hvernig
hefðu aðrar getað verið það? Þær
skorti þekkingu og kunnáttu og
alla möguleika til að láta^að sér
kveða í þjóðfélagi þar sem stjórn
mál voru mál karla einna. í lok
átjándu aldar hvarflaði ekki að
neinum að hugsanlegt væii að
konum yrði veittur kosningar-
réttur og kjörgengi. En konurn-
ar sem hófu baráttufánann fyrst-
ar á loft, voru kannski dálítið
barnalegar. Þær voru ekki nær
því eins fúsar að selja sannfær-
inguna og blíðu sína.
Theorigne fæddist 13. ágúst
1762 í Luxembourg. Hún var
alin upp í klaustri. 17 ára gömul
komst hún í kynni við ungan að-
alsmann, sem bjó á bökkum
Rinar, og skömmu síðar fór hún
að heiman. Hún bjó um skeið
í Lundúnum, og það er sagt, að
hún hafi komið til Parísar fá-
einum árum fyrir byltinguna í
fylgd með boðbera heimslýðveld-
isins Anacharsis Clooz, en hann
lauk ævi sinni undir fallöxinni,
af því að hann skrifaði bók, þar
sem hann sannaði að guð væri
ekik til, en slíkar skoðanir hent-
uðu ekki Roþespierre. Clooz tal-
aði mikið og við hvern sem
hann hitti um byltingaráhuga
Theorignes og ruddi henni og
'húsakynnum hennar með því
braut.
Stökkið frá því að sitja og
ræða byltinguna til þess að taka
virkan þátt í henni, gerði hún
14. júlí 1789, í árásinni á bastill-
una. Lærdómsmenn deila um,
hve hlutur hennar þar var mik-
ill. Sumir kunna frá því að segja,
að hún hafi í fararbroddi mikils
skara náð fallbyssum Invalide-
hótelsins og beitt þeim gegn
kastalanum og verið í atlögunni
klædd rauðri kápu, fjaðurskrýdd
um hjálmi og með skammbyssur
í belti. Aðrir telja hlutverk henn
ar hafa verið minna.
Hins vegar er enginn vafi á
því, hvert hlutverk hennar var
í sambandi við atburðina 5. októ-
ber 1789, þegar þúsundir Parísar
kvenna fóru til Versala til þess
að færa konunginn, drottninguna
og ríkisarfann til Parísar. Hún
var foringi kvennaflokksins, sem
vopnaður heykvíslum, kústsköft-
um, ’ eldhúsbreddum og áður en
lauk fallbyssum, sem þær höfðu
náð af varðmönnum konungs og
voru dregnar af hestum, sem þær
komust yfir á leiðinni. Theo-.
rigne reið í fararbroddi, íklædd
rauðri kápu og með svarta fjöð-
ur í hattinum, og bar lensu sína
brosandi. Við komuna til Ver-
sala umkringir mannfjöldinn
höllina. Margir blanda sér inni
á milli varðmanna hallarinnar, og
Theorigne veilir þeim góðgerðir,
og það er kunnugt, að margir í
flokknum útdeildu fé. Carlyle,
sem hefur skrifað bók um
frönsku byltinguna, trúir ekki,
að þessir peningar hafi verið á
vegum Theorignes. Hann segir:
„Skrifað stendur, að Theo-
rigne hafi útdeilt peningapokum
til Flandern-hersveitarinnar.
Hvaðan hefði það fé átt að koma?
Það mun sjaldgæft að fólk
standi í uppreisnum með fullar
hendur fjár. Theorigne hefði ein-
ungis hina takmörkuðu tekju-
lind fallinnar konu, en hún hafði
sinn svarta hadd, sköpulag eins
og heiðin gyðja, mælska tungu
og gott hjarta“.
Þctta hljómar talsvert bylt-
ingarrómantískt. En Carlyle
gleymir að, að baki hennar stóðu
byltingarleiðtogarnir, húsakynni,
sem hýstu herforingja byltingar-
innar, sem einungis á yfirborð-
inu var skipulagslaus, og millj-
ónaarf Clooz, sem allur var upp-
urinn á fyrstu árum byltingar-
innar.
Capet borgari, fyrirliði varn-
arinnar var feitur og friðsamur
og fór fúslega með til Parísar,
en andspyrnuleysi hans hefur þó
ajj einhverju leyti orsakazt af
því, að hann gat ekki treyst jið-
inu. Þeir hefðu ekki þurft að
skríða í felur fyrir kerlingum
með kústsköft.
Theorigne vann sigur. Með
brugðið sverð reið hún inn í
Parísarborg við hlið konungs-
vagnsins.
Tæpu ári síðar var höfðað mál
gegn henni og öðrum leiðtogum
Versalafarar. Hún taldi ráðleg-
ast að flytja frá París til Nancy,
og þar beitti hún sömu aðferð-
um og í Versölum, mútaði og
keypti nokkrar hersveitir til að
gera uppreisn, eitt þeirra fáu
upphlaupa á byltingartímunum
sem mistókst. Hermennirnir voru
dæmdir til þrælkunar, en látnir
lausir hálfu öðru ári síðar að
kröfu blaða, klúbba og þjóðþings.
Þegar þeir fengu frelsi sitt, voru
þeir heiðraðir með opinberri há-
tíð. Boðsbréfið að þeirri hátíð
var undirritað af málaranum
David og Theorigne.
Haustið 1790 kom hún til
áróðursstarfa í Liege, og þegar
Austurríkismenn í janúar næsta
ár unnu borgina, komst hún í
hendur þeirra. Hún var flutt
fangi til Austurríkis, og þar hóf-
ust öðru sinni réttarhöld gegn
henni fyrir þátt hennar í Versala
för. Keisari Austurríkis, sem
hafði hug á að koma þessum
erkifjanda konungsdómisins í
gapastokkinn, lét flytja hana til
Vínarborgar, og varð hrifinn af
mælsku hennar og fegurð. Hann
gaf hana lausa og gaf henni ríku-
legan farareyri.
Um nýárið 1792 var hún aftur
komin til Parísar, dýrkuð og dáð.
Blöðin fylgdust með öllum gerð-
um hennar. Hún ieið um göt-
urnar í byltingarklæðum. Allar
tröppur voru ræðustóll hennar til
að halda áhugaeldinum lifandi.
Flsta dagá skaut henni upp í
þinginu og á mannafundum, þar
sem hún skipti sér af umræðun-
um og las upp mannréttinda-
skrána. Hún hafði skilinginn á
því dramatíska í blóð borinn. A
fundi einum í Cordelierklúbbn-
um, var dyrunum skyndilega
hrundið upp með miklum gaura-
gangi og inn steig Theorigne í
fararbroddi fjölda kvenna, gekk
upp að ræðustólnum og bað um
orðið. Camille Desmoulins, sem
var fundarstjóri veitti henni orð-
ið og sagði: „Hér kemur drottn-
ingin af Saba til fumdar við
Salomon hverfisins." Hún steig
í ræðustólinn með Marat á aðra
hlið sér og Danton á hina og las
upp tillögu um að byggja á rúst-
um bastillunnar „Musteri frels-
isins“, þar sem löggjafaþingið
skyldi vera til húsa. Tillagan var
samþykkt í miklum fögnuði, og
Theorigne gaf skartgripi sína til
byggingarinnar. Þetta musteri i
var þó aldrei reist.
Theorigne fannst erfitt að hafa *íj
götuna eina fyrir fundarsal, og
áheyrendapalla þingfunda fyrir
Framhald á 13. síðu
Ánægjulegar fregnir
| Þau glcSilegu tíðindi cr að
!í, flytja að lokinni verzlunar-
mannahelgi, að hvergi svo að
| frétzt hafði, keyrðu ólæti úr
? hófi á skemmtistöðum, og sam
V komur fóru flestar eða allar
fram með friði og spekt. Bíla-
| umferð var geysimikil um alla
, aðalvegi sunnan lands og vest-
'i an, en gekk yfirleitt greiðlega
, og slysalaust að mestu. Lögregl
an var víða á ferli en starf henn
| ar ánægjulegra en um fyrri
] verzlunarmannahelgar.
Til þessa ágæta árangurs eru
U auðvita® margar orsakir, og ó-
þarft að rekja þær hér, en sjálf
sagt er að þakka það og meta
y að verðleikum, þegar æskufólk-
| ið sýnir siðprýði og manndóm
1 í skemmtunum og umgengni.
Aukin þensla
„Aukin þensla innan Iands“
er stórfyrirsögn framan á Al-
þýðubla'ðinu s.l. sunnudag. Er
þar á það bent, að Seðlabank-
inn vari við hættu á ofþenslu.
Segir síðan:
„Útlit er fyrir að hin mikla
aukning eftirspurnar á vörum
og þjónustu undanfarið mxmi
hafa veruleg áhrif á greiðslu-
jöfnuðinn og stö'ðva hina hag-
stæðu þróun gjaldeyrisstöðunn-
ar, sem átt hefur sér stað und-
anfarna mánuði, segir í forustu
grein í nýútkomnum Fjármála-
tíðindum, ritaðri af Jóhannesi
Nordal bankastjóra.
f greininni segir, að fyrstu
mánuði ársins hafi þróunin í
peningamálum verið hagstæ‘3.
En undanfarið hafi verið mikil
þensla á vinnumarkaðnum,
vinnuaflsskortur og mikU aukn
ing á eftirspurn eftir hvers kon
ar vörum og þjónustu og inn-
flutningur sívaxandi. Ofan á þá
þróun hafi bætzt verulegar og
almennar kauphækkanir, sem
hafa munu í för með sér enn
aukna eftirspura."
MOfstækisskrif<(
Þessar upplýsingar Alþýðu-
blaðsins og Seðlabankans sýna
gerla, hve rétt er, sem Tíminn
hefur haldið fram síðustu vik-
uraar, að ríkisstjórnin og ráða
mcnn hennar hefðu nú af því
þungar áhyggjur, hve góðæri er
mikið, hve framleiðslan vex og
vel veiðist, svo að mikil at-
vinna og töluverðar tekjur
myndast og liefðu af því þyngst
ar áhyggjur, hvernig vinna ætti
gegn áhrifum þessa góðæris. Og
ráðin, sem þessir herrar eygja
cru engin önnur en gömul og
úttauguð íhaldsráð, samdráttar
tök. Þeir sjá enga leið aðra en
foyna að draga úr atvinnu og
framleiðslu, draga úr kaupgetu.
Varnirnar gegn gagnrýni Tím-
ans eru heldur engar aðrar en
þær, að Bjarni Ben. endur-
prentar nokkrar leiðarakafla úr
Tímanum . í Reykjavíkurbréfi
sínu og kallar „ofstækisskrif".
En þar er ekki reynt að hrekja
eltt einasta atriði þessara „of-
stækisskrifa".
Fólkið í landinu skilur liins
vegar vel, að góðæri og mikil
veiði, vaxandi þjóðartekjur og
meiri framleiðsla, hæfir ekki
þeirri stjórnarstefnu, sem nú
ríkir í landinu, og sú stjórnar-
stefna, sem ekki þolir góðæri
er ill, óalandi og óferjandi.
IIT IIIMI llilllimHHHTIHWnTnTTTTTí-
THEORIGNE DE MERICOURT

2
%
TÍMINN, miðvikudaginn 8. ágúst 1962