Tíminn - 29.08.1962, Qupperneq 3

Parjs — hústö stcndur enn í miðbænum og ber svip aldamótahúsanna.
ið er á skipi inn á Akureyrarpoll,
er sem komið sé inn í faðm bæj-
arins. Brekkan, sem áður var með
moldarskriðum, er nú öll gróin og
víða klædd skógi. Stór og myndar-
leg hús uppi á brekkunni setja
mikinn svip á Bæinn, svo sem fjórð
ungssjúkrahúsið, menntaskólinn,
gagnfræðaskólinn, íþróttahúsið,
s-undhöllin, barnaskó'linn og kirkj-
an. Þar sem ekki eru hús eða skóg-
garðar, eru græn tún, sem teygja
sig upp undir fjallsrætur. En yfir
hin grænu tún, skógarlundi og hús,
gnæfa Súlur í vestri, pýramída-!
lagaðar, en miklu stærri og tignar-1
legri en nokkur hinna 'egypzku
pýramída. En hveigi nýtur fegurð ,
bæjarins sín eins vel og úr Strand
götunni sunnan á Oddeyrinni,
nema ef vera skyldi frá kirkj-
unni, séð út yfir bæinn og Eyja-
fjörð. Brekkan, holt og hæðir,
klettar og gil eru nú á að líta sem
fagurt málverk.
Maffhiasarlíirkja
Upp f-rá Kaupvangstorgi, sem er
á milli Hótel KEA og aðal verzlun-
ar- og sþrifstofuhúss kaupfélagsins,
liggja tröppurnar upp að Matt-
híasarkirkju, ir var vígð árið 1941.
Á báðar hendur við tröppurnar ern
stallar, blómum og'öðpfm gróðri
skreyttir. Þar uppi á brekkunef-
inu rís kirkjan með sínum tveim
turnum. Er hún mjög fögur og til-
komumikil, séð neðan úr bænum.
í henni er stórt, nýtt orgel, sem
talið er vandaðasta kirkjuhljóð-
færi hér á landi og þótt víða væri
leitað. Það ber af öðrum hljóð-
færum á sama hátt og mestu hrifn
ingarsálmar þjóðskáldsins, sem
kirkjan er kennd við, bera af öðr-
um andlegum kvéðskap samtíðar-
innar. Tveir prestar þjóna Matthí-
asarkirkju frá 1948.
Nonnahús
í gömlu timburhúsi inni á Ak-
ureyri bjuggu foreldrar Jóns
Sveinssonar — Nonna — árin 1865
—’70. Ólst þar upp hjá þeim
sonur þeirra, er seinna varð heims-
frægur fyrir sögur sínar. Frá Ak-
ureyri fór hann til fjarlægia landa
en hélt þó jafnan tryggð við
bernskuheimkynni sitt. Enda
kunni Akureyii að meta þenn-
an víöfræga og ágæta fóstur-
son sinn, og bæjarstjórnin
gerði hann að heiðursborgara
bæjarins, þegar hann kom í
heimsókn 1930. Urn aldarfjórð-
ungi síðar keypti Zonta-klúbbur
Akureyrar hús það, er foreldrar
hans höfðu búið i, og opnaði þar
Nonna-safn á aldarafmæli hans
1957. í safni þessu er mikið af
bókum Jóns Sveinssonar á fjölda
tungumála, einnig er þar mikið af
myndum og ýmsir munir, er minna :
á bernskuár skáldsins.
I
AAafíhíasarhús
Það var hafísá- og harðindavorið 1
1887, að 52 ára gamall prestur'
fluttist húferlum með konu og átta i
börn til Akureyrar. Eggeit
kaupmaður Laxdal hafði keypt fyr-
ir hann hús Björns Jóhssonar rit-
stjóra, er þá var fyrir skömmu dá-
inn. Presturinn var þjóðskáldið
Matthías Jochumsson. Honum þótti;
aðkoman köld. Norðanstormur blés
og móttökur flestra bæjarbúa ekki
hlýlegár. Þeir vissu, að hann var
efnalítill en barnmargur. Laxdai
kaupmaður fylgdi honum að hinu
nýkeypta húsi.
„Heimtu krakkarnir mat“, segir
Matthías í minningum sínum.
,,Bauð ég öllum að fylgja mér út
til Jensens gestgjafa. En í því kall-
ar kona inín á mig í búrlð og sýn-
ir mér, að þar biðu allar hillur
fullar af mat. Vissum við ekki fyrr
en löngu síðar, að frú Rannveig
hafði látið bera björgina suður í
hið'tóma hús.“ Frú Rannveig var
kona Eggerts Laxdals. |
Seinna reisti séra Matthías sér
hús úppi í hvamlni í brekkubrún
Akureyrar, litið sunnar og neðar
en Matthíasarkirkja stendur nú.
Matthías fluttist aldrei búferlum
frá Akureyri. Hann náði, eins og
kun-nugt er, háum aldri. Hann batzt
Akureyri föstum böndum, og Ak-
ureyringar, háir sem lágir, urðu
vinir hans, og bæjarstjórnin gerði
hann að heiðursborgara bæjarins.
Er Matthías andaðist, láðist þá-
verandi ráðamönnum bæjarins að
kaupa hús hans, húsgögn og bæk-
ur. En fyrir allmörgum árum var
því hreyft í bæjarstjórn, að bær-
inn kevpti hús Matthíasar, en ekki
tókst að ná samningum við þáver-
andi eigendur þess. Var þessu máli
samt haldið vakandi, og fyrir
' nokkrum áriím var stofrað Matthí-
asarfélag. í því eru marg.r félagar,
sumir búseUir á Akureyri og aðrir,
sem áður hafa búið þar. Matthíasar-
íélagið hefir nu meö styrk bæjar-
ms keypt neðri hæðina í húsi
Matthíasar, safnað þangað munum,
myndum og húsgögnum, er verið
hafa í eigu skáidsins, og auk þess
ritum hans, sem það hefir getað
náð í, bæð'i innlendum og útlend-
um útgáfum
I I fyrra vai Matthíasarhús og
safn opnað með mikilli viðhöfn.
■I Að sjálfsögðu reynir félagið, þeg-
! ar það á þess kost, að ná eignar-
, haldi á öllu húsinu.
DavíSshús
Ofantil í Akureyrarbrekku, upp
af Oddeyri norðanverðri, hefir Dav-
íð skáld Stefánsson frá Fagraskógi
reist sér mjög myndarlegt ibúðai-
hús. Davíð hefir búið á Akureyri
um fjóra áralugi. Hann var lengi
bókavörður Amtsbókasafnsins en
hefir nú hátt á annan áratug ein-
göngu helgað krafla sína ritstörf-
um. Bókasafn á hann, eitt hið bezta
og stærsta, sem til er í einkaeign
á íslandi. Húsákynni hans eru hjn
veglegustu, og sóma stórskáldi og
andans höfðingja.
Vonandi njóta Akureyrir.gar enn
þá lengi samvista Da,víðs, en þegar
hann er allur, þá stendur hús hans
og minning hans mun lifa sem
eins af mestu skáldum íslendinga
fyrr og síðar. Sjálfsagt finnst mér,
að húsbúnaður hans og bækur
verði varðveitt eftir hans dag eins
og hann skilur við það. Tel ég því
rétt, og vil hvetja bæjarstjórn Ak-
ureyrar eipdregið til, að leita samn
inga við skáldið um þetta.
Bæjarstjórn Akureyrar heiðraði
Davíð á sextugs afmæli hans, með
j því að gera hann að heiðursborg-
ara bæjarins.
! ■
Skólabær
Akureyri er nú mikill skólabær,
en 1862 var enginn skóli þar. Árið
1870 var barnaskóli stofnaður, og
var fyrsti skólastjóri hans Jóhann-
es Halldórsson. Nú eru þrír barna-
skólar í bænum, sá stærsti og elzti
í stóru húsi skammt fyrir ofan
kirkjuna, annar er úti á Oddeyri
og sá þriðji í Glerárþorpi. Enn
fremur hefur starfað fjölsóttur
smábarnaskóli í bænum um all-
mörg ár.
Nokkru fyrir ofan barnaskólann
á brekkunni er hús Gagnfræða-
skóla Akureyrar. Hann var stofn-
aður árið 1930, en fyrstu ár sín
var hann lítill skóli í leiguhús'næði
niðri á Oddeyri. Er hann fékk hið
nýja húsnæði uppi á brekkunni
fyrir nálægt 20 ár-um, fór hann
ört stækkandi, og hefur nú um all-
mörg ár verið fjölmennasti fram-
haldsskóli landsins utan Reykja-
víkur.
Nokkru sunnar á. brekkunni en
Gagnfræ*askólinn er Menntaskól-
ir.'i. Sta-far hrnn aðallega í tveim-
ur allstórum húsum. Eldra hús-
ið, sem er timburhús, var reist
1904, mjög stílfögur bygging og
bæjarprýði. En þá fyrir tvejm ár-
um haíði hús Möðruvallaskóla
brunnið, og var þá skólinn íluttur
til Akureyrar. Ári.fj 1930 var skól-
inn gerffur að menn'as'kóla og hef-
ur síðan vaxið að nemendafjölda
! með ári hverju Hitt húsig er ný-
legt stórhýsi úr steinsteypu. Er
það aðallega ætlað heimavist skól-
! ans.
j Ofan við Þórunnarstræti, beint
I unp af Gagnfræðaskólanum, er
Húsmæðraskólahúsið, allmikið hús
i Þar eru haldin námskeið fyrir
konur, og þar er nú IPnskóli Ak-
ureyrar til húsa og auk þess deild-
ir frá Gagnfræ^askólanum. Þess
skal ge'ið, að um aldamótin var
kvcnnaskóli starfandi um ailmörg
í’’ á. Oddeyri
Haustið 1901 var stofnaður hús-
mæðraskóli á Akureyri, er var
st.arfræktur sem einkaskóli í nokk-
ur ár.
Tónlista,'skól' hefur starfað á
Akureyri hin síðari ár.
Það mun láta nærri. að 2500
rnanns séu í skólum á Akureyri á
vetru.m. eða mejra en fjórði hver
bæjarbúi.
Sund og íþróttir
í hjarta bæjarins, efst á Odd-
eyrinni en neðan við Brekkugötu,
er aðalíþróttavöllur Akureyringa,
og er þar frá náttúrunnar hendi
ágætt áhorfendasvæði að vestan
með góðu útsvni yfir völlinn. Þar
eru og iðkaðar skautaferðir á
vetrum, en annars er oft gott
skautasvell á Akureyrarpolli, þó
sjaldnar en áður var, meðan veðr-
átta var kaldari.
í boga sunnan vig Grófargil,
sem liggur upp frá Kaupvangs-
torgi, standa með nokkru millibili
stórhýsin þrjú, sem áður eru nefnd,
kirkjan, barnaskólinn og gagn-
fræðaskólinn. Rétt fyrir ofan
gagnfræðaskólann er íþróttahús
bæjarins og norður af því, aðeins
ofar, er sundhöllin, og lokar hún
gilinu, að neðan séð. Ofan við
sundhöllina er útisundlaug með.
volgu vatni, sem leitt er ofan úr
Glerárgili.
Uppi í Hlíðarfjalli, utan við
Glerá, hafa Akureyringar reist
mjög myndarlegt hótel. Gaf bær-
i.nn efniviðinn ú'- sjúkrahúsi Ak-
ureyrar, sem þótti á sinum tíma
veglegt hús. en var t'ifið, er nýja
I fjórðungssjúkrahúsið var reist.
, Þar sem hótelið stendur í Hlíðar-
j fjalli, er snjóasamt á vetrum, og
! snjófamnir eru þar mikjnn hluta
j ársins. Þangað sækir skólafólk og
: íþróttamenn til skíðaferða, og þar
hafa verið haldin landsmót skíða-
manna. Þaðan er og skammt að
ý;<
Ryelsgarður — sá elzti á Akureyri.
T IM IN N , miðvikudaginn 29. ágúst 1962
3