Tíminn - 31.08.1962, Blaðsíða 2

HANN SKAPADIJAPANSKA STÖR-
VELDD A EINIIM MANNSALDRI
„Þeir, sem ekki hafa tekið
þátt í allmörgum sjóorrust
um, hafa tilhneigingu til þess
aS ofmeta styrkleika and-
stæSingsins, einkum af þvi
aS þeir geta ekki dæmt um
áhrif skothríSarinnar á skip
andstæSinganna, en sá skaSi,
sem eigin skip verSa fyrir er
áþreifanlegur og augljós.
Þeir eru til, sem halda, þegar
þeir sjá óvinaskip, sem reynir
að forða s-ér undan, að það sé að
ráð'ast á okkur með djörfung, —
aðrir, sem nálgast skip, sem er
stjórnlaust og lætur skjóta út i
bláinn, halda, að þetta skip hafi
aukið skotkraft sinn stórkostlega.
Og það kemur líka fyrir, að
menn haldi í orrustunni, að þeir
séu að bíða ósigur, þótt reyndin
sé sú, að fjandmennírnir hafi þeg
ar lotið í lægra haldi. Fái óvin-
irnir sjö tækifæri til sigurs og
við sjálfir þrjú, stöndum við
raunverulega jafnt. í sjóorrustu
má aldrei hugsa um vörn, því að
skipulögð árás er alltaf bezta
vörnin . . .“
Sá, sem sagð'i þessi orð, var
Togo aðmíráll, frægasti fiotafor-
ingi Japana. Ummælin viðhafði
hann að kvöldi 26. maí 1904,
kvöldið fyrir orrustuna við Tshus
hima, sem olli ekki aðeins þátta-
skilum í sögu sjóhernaðarins
heldur og í veraldarsögunni. Eft-
irlitsskip hans höfðu komið auga
á fyrs-tu skipin úr níssneska
Eystrasalts-flotanum, sem hafði
siglt umhverfis hnöttinn til þess
að mæta herskipum Togos — og
bíða stórkostlegan ósigur.
Togo hafði beðið þessarar
stundar vikum og mánuðum sam
an, ef ekki árum. Allt var undir-
búið', allir vissu, hvað þeir skyldu
gera, orð hans til liðsforingjanna,
að standa sig í orrustunni, var
aðeins síðasta áminningin. Sig-
urinn við Tshushima fékk sögu-
lega þýðingu, ekki vegna þess,
að Rússum væri komið á óvart,
sem ekki átti sér sfað, eða vegna
þess, að þá skorti heraga og nægi
leg vopn, sem talsvert var til í,
heldur vegna hins, að japanski
flotinn og Togo aðmiráll höfðu
fyrirfram sett upp þá orfustu,
sem stóð fyrir dyrum, í öllum
smáatriðum, og höfðu lagt þá
gildru, sem rússneski flotinn
sigldi í morguninn eftir.
Skutu á brezk fiskiskip
í dögun dró hann að hún á
skipi sínu flagg, áem var næst-
um hið sama og Nelson notaði
einni öld fyrr, við Trafalgar: —
Örlög lands vors eru komin und-
ir þessari orrustu. Hver maður
gerj skyldu sína af þeim þrótti,
s'em hann býr yfir.
Togo hafði að'eins þrjú stór
orrustuskip á móti átta hjá Rúss-
um, en af þeim voru þó aðeins
fimm í samræmi við kröfur tím-
ans. Togo hafði átta beitiskip á
móti þremur hjá Rússum, og
hann hafði yfirburði, hvað snerti
léttari skip og tundurskeytabáta.
Rússar höfðu helmingi fleiri
þungar fallbyssur, en fjöldi
hinna minni og kraftur þeirra
hjá Japönum var svo mikill, að
þeir gátu skotið þrisvar sinnum
öflugar, ef reiknað er með kúlu-
þyngd á mínútu.
En meginþýðingu hafði, að
Togo var undirbúinn á allan
hátt. Japanskir njósnarar h.öfðu
fylgzt með rússneska flotanum,
allt frá þvi, að hann lagði út úr
Eystrasalti. Þeir höfðu séð',
hvernig á hann skaut á brezk
fiskiskip á Norðursjónum í þeirri
röngu trú, að þar væru á ferðinni
japanskir stríðsbátar. Þeir drápu
allmarga brezka sjómenn, og
þetta olli harðorðum mótmælum
frá brezku stjórninni, og lá við
hervæðingu í Bretlandi. Japan-
ir vissu allt þetta upp á hár, og
þeir höfðu vitneskju um, hve
miklar kúlubirgðir skipanna
voru, hve stórar fallbyssur þau
höfðu, og hve mjög aginn og
kjarkur sjóliðanna hafði rýrnað
eftir því sem fjær dró heimkynn
um þeirra.
Orrustan við Tshushima var há
punkturinn á löngum ferli Togos,
sú stund, sem hann hafði búið sig
undir í meira en mannsaldur,
þegar japanski flotinn, sem hann
hafði skapað, hlyti eldskírn sína.
Fimmtíu árum fyrir þessa orr-
ustu hafði Japan verið lokað
land, óþekkt með'al annarra
þjóða, og dauðarefsing lá við því
að fara úr landi. Fjörutíu árum
fyrir orrustuna höfðu erlend her
skip lagzt þar að landi til að
refsa „villimönnunum", og 35
árum áð'ur hafði Togo fyrst tek-
ið þátt í ófriði í orrustu, sem
fór fram að miðaldahætti með
boga og örvum. Hinn keisaralegi
japanski floti, sem hann nú veitti
forystu, hafði skapazt, eins og
reyndar það Japan, sem hann
var fulltrúi fyrir, á einum manns
aldri, mannsaldri Togos.
„Hinn friðsami sonur"
Togo fæddist 27. janúar 1848
skammt frá Kagos'hima, þar sem
fað'ir hans var lénsherra. Móðir
hans var af sömu ætt og þekkt
fyrir fegurð sína og gieind. Þeg-
ar hann var þrettán ára, fékk
hann að japönskum sið og eftir
að hafa hlotið hið bezta uppeldi,
sem hægt var að fá í Japan, nafn
ið' Heihachiro, sem þýðir, þótt
ótrúlegt sé, „hinn friðsami son-
ur.“
„Eins og Napoleon", segir
sagnritari einn, „var Togo svo
heppinn að fæðast á réttum tíma.
Frami hans var ekki sízt árangur
þjóðfélagslegrar gjörbyltingar,
hann var tilbúinn, þegar gamla
skipulagið hvarf úr sögunni og
allt félagskerfi þjóðfélagsins
gjörbreyttist. Heppni Togos, sem
í upphafi leit út eins og hin
versta ólán, var sú, að Japan
hætti skyndilega að vera öllum
lokað. Einangrun þess féll sam-
an við stöðugar árásir utan frá.
Á næstu árum meðan Japan
nauðugt, viljugt drost inn í al-
þjóðastjórnmálin, hófst framafer
ill Togos á venjulegan hátt; hann
gekk í foringjaskóla, vaið lið's-
foringi og hækkaði smám saman
í tign. Fimmtán ára gamall kom
hann í fyrsta sinn í orrustu, þeg-
ar mestallur her Japans ógnaði
bandarískum herskipum með bog
um og örvum.
Fór til Englancls
Árið 1871 var hann ásamt
nokkrum öðrum ungum sjóliðs-
foringjum seudur til Englands.
Japanir höfðu skilið, að þeir
gátu ekki lengur einangrað sig
og þeir höíðu ekki styrkleika til
að verjast útlendingum, svo að
þeir ákváðu að gera það næst-
bezta: að læra af þeim. Dvölin
í Englandi hlýtur að hafa vald-
ið algerum þáttaskilum í lífi Tog
os. Ilann saug að sér ný áhrif,
án þess að láta allt of mikið bera
á því út á við, hve undrandi og
himinfallinn hann var yfir öllu
þessu nýja. í brezka sjóhernum,
þar sem hann hlaut skólun, var
hann sér til mikillar armæðu
kallaður „Johny Chinaman“;
Bretar gerðu ekki svo glöggan
mun á Kinverjum og Japönum.
Og í Bretlandl uppgötvaði hann
fyrst, aðaíján ahans »var eklci i
lagi. Hann leyndí- þessu lengi
framan af, því að honum var
ljóst, að sjóndepran gætj stöðv-
að feril hans í flotanum, en að
lokum neyddist hann til að leita
til brezkra augnlækna. Sjón hans
var bjargað á síðasta augnabliki.
Menn geta skeggrætt um það,
hvernig mannkynssagan hefði
orðið, ef brezku læknarnir hefðu
ekki skorizt í leikinn og bjargað
sjón Togos, Það er líka hægt
að velta því fyrir sér, hvað orð-
ið hefði, ef Togo hefði farið
heim, þegar hann frétti að vinir
hans, bræður og grannar hefðu
gert vopnaða uppreisn gegn keis-
aranum. En Togo hélt kyrru fyr-
ir í London, þar til hið nýja
skip „Fuju“, sem Japanir höfðu
látið Smíða undir umsjón Togos,
hélt af stað heimleiðis í febrúar
1878.
Eftir komuna heim hækkaði
Togo ört í tign. Hann gekk fljót-
lega í hjónaband, og brúður hans
var 19 ára gömul að nafni Tesuko
og að japönskum sið hafði hann
aldrej séð hana fyrir giftinguna,
sem ættingjarnir sáu algerlega
um. Stuttu eftir hjónavígsluna,
varð Togo að halda aftur til sjós,
og kona hans bjó fyrst hjá tengda
foreldrunum, en síðar keyptu
þau hús í Tokyo, þar sem þau
bjuggu til dauðadags.
Skrifaði andstæðingnum
Aftur lá nærri, að her-
mennskuferill Togos tæki snögg-
an enda. Árið 1886 varð hann
illa haldinn af gigt. Ilann lá rúm-
fastur í eitt ár og annað ár var
hann frá verki, en lífsvilji hans
og vitundin um það að hafa hlut
verki að gegna, sigraði og hann
gat tekið við störfum sínum á
ný.
Þennan iðjuleysistíma notaði
hann til að sökkva sér niður í
rit um þjóðarétt og sljórnmál’út
frá sjónarmiðinu, að „ekkert er
nauðsynlegra foringja herskips
en stjórnmálaþekking. Skipherra
getur hæglega komizt í þær að-
stæður að þurfa sjálfur og án
þess að geta spuit yfirmenn
sína, að taka ákvarðanir, sem
geta haft miklar stjórnmálalegar
afleiðingar."
Það kom m. a. fyrir 1895, þeg-
ar sambúðin við Kína var orðin
svo slæm, að flotar beggja land-
anna, sá japanski undir stjórn
Togos og sá kínverski undir
stjórn Tings flotaforingja, lágu
reiðubúnir til orrustu, sem svo
lauk með sigri Togos. Áður en
átökin hófust sendj Togo bréf
til kínverska flotaforingjans, þar
sem segir meðal annars:
„Hörmulegar aðstæður hafa
gert okkur að andstæðingum, en
styrjöld er deilur milli þjóða,
ekki manna, og þess vegna er
vinátta mín til yðar óbreytt. Eg
bið yður að líta ekki á þetta bréf
sem kröfu um uppgjöf, heldur
bið yður að skilja, að'það er ein-
ungis sprottið af áhyggjum um
yður persónulega. Sú aðstaða,
sem land yðar er í, stafar ekki
einungis af mistökum fáeinna
foringja heldur er vafalaust
sjálfu stjórnarkerfinu að kenna.
Þér munið þær erfiðu aðstæður,
sem Japan átti við að stríða fyr-
ir þrjátíu árum og vitið hvernig
við höfum sigrazt á þeim með
því að kasta fyrir borð ,hinu
gamla skipulagi okkar og til-
einka okkur nýtt. Land yðar
ætti á sama hátt að tileinka sér
nýja lifnaðarhætti. Geri það það,
mun allt ganga vel; geri það
ekki, mun það fyrr eða síðar
hníga að velli Sá, sem óskar að
þjóna landi sínu tiúlega og heið-
arlega, á ekki að láta skola sér
burt með því flóði, sem nú ógn-
ar Kína. Þegar örlögin eru mót-
stæð og tímarnir erfiðir, hefur
það, að yfirgefa flota óendanlega
lítið að segja, þegar um er að
ræða, hvort heilt ríki muni líða
undir lok. Eg hvet yður þess
vegna til að koma til lands míns
og bíða þar þeirrar stundar, þeg-
ar land yðar kallar á yður til að
leggja yður fram við nýsköpun-
ina. Hlýðið á gott ráð frá hrein-
Framhald á bls 13
...........
b............

ÚR ÖORUM LÖNDUM
Bjarni @g bæjar-
fógetinn
Fr'á því var fyrir nokkru skýrt
í blöðum, að Alfreð Gíslason,
fyrrverandi bæjarfógeti oig bæj
arstjóri í Keflavík gengi um
meðal manna þar syðra og
reynd'i að siafna undirskriftum
að áskorun til dómsmálaráð-
herra um að liann skipaði AI-
freð aftur í bæjarfógetaemb-
ættið í Keflavík, þ.ar sem það er
laust á ný eftir fráfall Eggerts
Jónssonar. Hitt er og kunnugt,
iað undirskriftasöfnun þessi hef-
ur gengið ákaflega illa. Alfreð
Gíslason varð sem kunnuigt er,.
að láta af embætti eftir rök-
studdar ákærur um embættis-
glöip, o.g hann bíðn.r enn dóms í
ákærumáli, sem tekið mun
verða í dóm í haust.
En þótt imdirskriftasöfnun
gangi treglega, kemur það lítt
að sök, því að dómsmálaráð-
herra landsins virðist reiðubú-
inn t'il sinnar undirskriftar.
Hann ritar sem kunnugt er,
Reykjavíkurbréf Morgunblaðs-
ins á sunnudögum, oig s.l. sunnu
dag ræddi hann þetta mál og
segir m.a.:
„Þess eru ótal dæmi, að emb-
ættismenn, sem af ýmiss konar
ástæðum, oft alvarlegri en hér
um ræðir, hafa látið af störf-
um, hafa hlotið embætti á ný,
stundum viiSingarmeiri en þeir
höfðu áður, þegar talið var, að
þeir liefðu fengig næga áminn-
ingu“.
Bjarni ræðir síðan ýmislegt
Oeira um þetta, og sést á öllu,
að Inann er reiðubúinn að veita
hinum afsetta embættið aftur.
Við því væri raunar fátt áð
sogja, ef komið hefði í Ijós, að
sakarefni væru minni en talið
var, þegar embættismaðurinn
var sviptur embætti. En hvað
sem um það er að segja, er hitt
staðreynd, að þessi embættis-
maður bíður enn dóms f ákæru-
málí, sem höfðað hefur verið
gegn honum, o>g það er heldur
hvatvíslegt af dómsmáliaráð-
herra landsins að rjúka til og
skrifta í flokksblað sitt á þá
lund, að ekki verði úr lesið á
annan hátt en þann, að hann
sé reiöubúinn að veita mann-
inum embættið, og mejra að
segja sýkna hann, áður en dóm-
ur er fallinn, því að Bjiarni lýk-
ur skrifi sínu með þessum orð-
um: „Umhyggja fyrir góðum
embættisrekstri er Iofsverð, en
engum er til heilla að halda
uppi ofsóknum gegn þeim, sem
þetgar liefur þolað afleíð'ingar
þess, sem áfátt var“.
Ætli dómsmálaráðherrann
mætti ekki bfða svolítið fnam á
haustið? Liggur nokkug 'á? Eð'a
telur hann sér þetta sæmandi?
Lausar skrúfar
Þau eru skrítin viðbrögð
stjóraarblaðanna við ummælum
Adenauers um fsland og EBE.
Morgunblaðið faldi fréttina
fyrsta dag. Alþýðublaðið sagði,
að „þessi villa hefði fest ræt-
ur“ í huga ,ygamia mannsins”.
En hver gróðursetti hana þar?
f gær skrifar MM. langloku um
að Adenauer liafi fengið rang-
ar upplýsingar. Hver veitti hon-
um þær? Svo ræðst Mbl. á Tím-
ann og segir hann rangfæra orð
Adenau.ers — engin dæmi eru
samt um það? Skrítnastiir er
samt Visir eins og vig yar að
búast, og þar eru heldur en
ekki lausar skrúfur í .gær. Þeg-
ar Tíminn hefur eftir orðrétt
það, sem dr. Adenauer sagði
Ieins og erlcndar fréttastofur
birta það — og allir vita að það
(Framhald á 13 ;siðu •
2
T f M I N N, föstudagurinn 31. ágsút 1962.