Tíminn - 31.08.1962, Blaðsíða 13

Akureyri
Framhald af 9. síðu.
blöðin flytu á mundlaugum
þess og á veturna æki það um
ísilagðan Pollinn í troikasleð-
um, eins og rússneskir aðals-
menn á keisaratímanum, þá
naut ekki nema lítill hluti bæj
arbúa slíkrar skemmtunar og
munaðarauka í þessu smáþorpi
við botn Eyjafjarðar, þar sem
allir töluðu enn dönsku, sem
einhvers máttu sín, — eða þá
eitthvert óskiljanlegt tungumál,
sem því betur er nú gleymt fyr-
ir löngu.
Norðralýsing 1853
Árið 1852 var í fyrsta sinn
komið upp prentsmiðju á Ak-
ureyri, en ári siðar hóf fyrsta
blaðið, sem prentað var og gef-
ið þar út göngu sína. Það var
Norðri undir ritstjórn Björns
Jónssonar og Jóns Jónssonar,
bónda á Munkaþverá. Nú væri
ráð að fletta upp í febrúarblaði
Norðra frá 1853 og athuga,
hvað hann hefur að segja um
Akureyri: ,,Þar eru nú heimilis-
fastir 230 manna, þar af 40
heimilisráðendur, þeirra á
meðal fjórðungslæknirinn, apó
tekarinn, þrír kaupmannafull-
trúar, einn borgari, ein borgar
inna, ein veitingakona, sem
selur kaffi með fleiru og nokkr
ir, sem þjóna að verzlun, einn
prentari, einn bókbindari, fjór
ir gull- og silfursmiðir, fjórir
járnsmiðir, fimm tré- og húsa
smiðir, einn söðlasmiður, einn
múrari, einn skóari og enn
nokkrir, sem meðfram leggja
stund á járn- og trésmíði, og
hér um bil 60 börn ófermd. í
bænum eru 33 timburhús og
nokkur af timbri með torfþaki,
auk annarra sem eru með veggj
um og þaki af torfi, ein prent-
smiðja, en kirkja engin, barna-
skóli enginn, spítali enginn,
gestgjafahús ekkert. Næstliðið
sumar öfluðu bæjarmenn 686
tunnur, 4 skeppur af jarðepl-
um og hér um bil 1800 hesta af
heyi. Þar eru 40 kýr, fátt eitt
af sauðfé og hrossum. Þar eru
32 för, mest tveggja manna og
fáein stærri. Helztu atvinnu-
vegir bæjarmanna eru: Verzlun
smíðar, heyskapur, jarðepla-
rækt, selaveiði, fiskiafli og síld
arveiði. Meginbærinn liggur á
sléttri sandeyri, sem er Akur-
eyri, innst við Eyjafjörð vest-
anverðan, hér um bil 18 fet yfir
sjávarmál, þar sem hún er
hæst. Fyrir ofan bæinn er brött
brekka eða hár bakki — að
meiri hlutanum rnelur, en grasi
vaxinn, í hverjum jarðeplagerð
arnir liggja — er skerst á ein-
um stað í sundur af gili miklu
rétt upp undan téöri eyri. Gil
þetta er kallað Búðargil og
nokkrir jarðeplagarðar eru þar
líka, en út og fram undan bæn
um liggja Pollurinn áður ræfnd
ur Hofsbót, hann líkist mest
af öllu hringskornu miklu stöðu
vatni.“
Um aldamófin
Um áramótin 1900—1901
voru 123 íbúðarhús á Akureyri.
Af þeim voru fimm eða sex
torfbæir, en hin úr timbri utan
eitt. Flest voru þau einloftuð
með kvisti. Er fróðlegt að bera
nú bæinn saman við lýsingu
Norðra 47 árum áður. — 20
ljósjier lvstu upp bæinn. Ýmist
hofðu menn þá fengið vatns-
ból eða höfðu afnot af því, og
farið var að hreyfa umræðum
um vatnsleiðslu. í hópi iðnaðar
manna voru þá 14 trésmiðir,
8 skósmiðir, 4 járnsmiðir, 2 bók
bindarar, 3 söðlasmiðir, 3 ljós-
myndarar, 2 úrsmiðir, 2 gull-
smiðir, 2 bakarar og 1 skradd-
ari, blikkari, málari og sótari,
en iðnfyrirtækin vorti tóvinnu
vélar, prentsmiðja og íshús. —
Yfirleitt var þá afkoma fóiks
talin góð og sveitarþyngsli lít-
il, en þá voru íbúar Akureyrar
1038 eða nær fjórum sinnum
fleiri en 1862.
Verzlun og allir atvinnuvegir
bæjarbúa tóku á sig muníslenzk
ari blæ en verið hafði eftir því
sem nær dró aldamótum, og
bæjarbragurinn fékk líka ís-
lenzkan svip, enda voru þá
verzlunar- og hagsmunasamtiik
borgaranna sjálfra komin til
sögunnar. Gránufélagið hafði
þá unnið markvert brautryðj-
andastarf undir forustu
Tryggva Gunnarssonar, og
Kaupfélagi Eyfirðinga, sem
stofnað var 1886, óx fljótt fislc-
ur um hrygg og hóf verzlun
í bænum 1907. Og allar félags-
hreyfingar þessara ára og hug-
sjónaeldur ýttu undir trú fólks
ins á sjálft sig og samtakamátt
sinn.
Aldamótaárið voru göturnar
orðnar allmargar um bæinn og
milli bæjarhlutanna, og byggð-
in meðfram þeim hafði verið
skipulögð. Oddeyrin var fyrir
nokkru tekin að byggjast, og
á næstu árum byggðist Bótin
og Torfunefið, þar sem einnig
var byggð hafskipabryggja.
Reist var samkomuhús og barna
skóli sem á sínum tíma var sagð
ur bjartasti og rúmbezti barna-
skóli landsins, Möðruvallaskól-
inn fluttist til bæjarins, nýtt
sjúkrahús var byggt við Spítala
veg, vatnsleiðsla lögð um bæ-
inn. Um sama leyti hafði tal-
2. sjðan
skilnum vini, sem flytur mál sitt
á þann heiðarlega hátt, sem göml
um aðalsmanni sæmir.“
Þetta bréf er að nokkru leyti
dæmi um stjórnkænsku, en þó
fyrst og fremst merki þess, að
Togo var á undan samtímanum í
þeim „sálfræðilega hernaði"
sem Japan átti síðar eftir að
fullkomna. Ting flotaforlngi tók
ekki tilboðinu að gerast lið-
hlaupi. Orrustan fór fram og
Kínverjar biðu ósigur. í nýju
bréfi hvatti Togo enn hinn sigr-
aða óvin að leita „sómaríkrar út-
legðar í Japan“. Með bréfinu
sendi hann nokkrar flöskur af
kampavíni. Ting endursendi þær
meg tveimur boðberum, sem
sögðu: — Flotaforinginn var yð-
ur þakklátur fyrir vinskap yðar
og bað að láta' segja yður, að
hann iðraðist einskis. Hann hefur
snúið andliti sínu í átt að Peking
og hefur látizt, eftir að hafa tek-
ið inn eitur.
í maí árið 1900 varð Togo að-
míráll yfir öllum japanska flot-
anum. Þá stóð uppreisn yfir í
landinu. Meginþýðing hennar var
að hún átti þátt í að skapa eins
konar alþjóðlega samkennd
mapna í landinu, sem leit á sig
sem jafnoka þeirra stórvelda sem
fyrir fáeinum árum höfðu fyrir-
litið og barizt við Japan. Nú
sáu Japanir að Vesturlandabúar
voru þeim ekki lengur sterkari.
Togo gat búig sig undir það upp-
gjör við Rússa, sem menn fóru
að telja óhjákvæmilegt. Forsend
ur þeirra sigra, sem hann vann,
voru ekki sízt fullkomið njósna-
kerfi. Japanskir sjóliðsforingjar
unnu árum saman dularklæddir
sem hafnarverkamenn í Vlado-
vistok, þeir ferðuðust um Mansj-
úríu sem verzlunarmenn og heim
sóttu strendurnar sem fiskimenn,
alveg eins og meistaraleg njósna-
starfsemi hálfri öld síðar var for-
senda árásarinnar á Pearl Har-
bor.* Kenning Togos, „að stiíð
vinnast á tímanum milli stríða"
fékk staðizt og varð grundvall-
arkenning japanska hersins.
Síðustu æviár sín lifði Togo
sem þjóðhetja og mikils virtur
stjórnmálamaður. Um hann
mynduðust helgisögur lifandi;
löngu fyrir dauða sinn var hann
orð'inn kjarni í heilu þjóðtrúar-
kerfi. Hann andaðist 30. maí
1934, og hlaut útför á kostnað
ríkisins, sem hefði sæmt keis-
ara.
Síðustu orð hans voru: — Eg
hugsa til keisarans — og rósanna
minna.
(Þýtt og stytt úr Berlingske
Aftenavis úr grein eftir
Eigil Steinmetz).
sími verið lagður milli Akureyr
ar og Oddeyrar, gerður trjá-
lundur, sem varð vísir að Gróðr
arstöðinni, Oddur Björnsson
stofnsetti prentverk sitt á Ak-
ureyri, göturnar fengu hver sitt
nafn, og öllu miðaði áleiðis til
glæstara mannlífs og meiri
vaxtar.
Breyttur bær
Margt mætti tína til, ef ætlun-
in væri að gera grein fyrir
vexti Akureyrar og lífinu þar
á síðustu öld o.g þaðan af fyrr
í smáatriðum. En þetta, sem
hér hefur verið sagt, er ekki
annað en molar, tíndir af
handahófi.
Nú er bæinn svo breyttur frá
því, sem þá var, að yngri Ak-
ureyringum er ekki fært að
gera sér grein fyrir honum,
eins og hann var þá, nema af
afspurn og eftir gömlum heim-
ildum, en þó að Búðarlækur-
inn .sé horfinn undir malbikiö
og góðborgarar aldarinnar, sem
leið. undir græna torfu, muna
þó margir, að hér gerðist einu
sinni saga. þegar þeir taka sér
kvöldgöneu inn Fiöruna eða út
Hrossamál
Framhald af 6. síðu.
sem markmið og hinna sem stunda
vilja kjötframleiðsluna.
Stefna stjórnar Hrossaræktar-
sambandsins í þessu efni hefur
komið skýrt fram í umræðum um
þessi mál. Því var strax lýst yfir
að af hennar hálfu myndi ekkert
verða amazt við því þótt stóð-
hestar væru ekki í vörzlu yfir að-
alfengitíma hryssanna, eða ná-
ar til tekið frá 20. maí til 10.
júlí. Yfir þann tíma telur stjórn-
in kleift að menn geti passað þær
hryssur sem þeir ekki vilja láta
fyljast, og þær hryssur sem halda
á undir ákveðna kynbótahesta, þá
í hólfum hjá þeim. Þá er komið
að spumingunni: Hagsmunum
hverra þjónar það að láta hest-
ana ganga lausa á öðrum tímum
og þag jafnvel marga frá sama
bænum? Því er fljóssvarað. Ekki
hags-munum hrossaræktarmanns
og ekki heldur hagsmunum kjöt-
framleiðenda. Sem sagt það þjón-
ar ekki hagsmunum neinna hrossa
eigenda að hryssumar séu að fá
fang og kasta á öljum tímum árs,
en séu stóðhestarnir látnir ganga
lausir allt árið, á þetta sér stag í
stórum stíl, öllum til tjóns. Það er
því staðreynd hvort sem mönnum
líkar betur eða verr, að það er
sameiginlegt hagsmunamál allra
hrossaeigenda að stóðhestarnir
gangi ekki lausir, og auk þess
mannúðarmál ekki svo lítið.
Af hálfu Hrossaræktarsambands
ins er því tekið fullt tillit til
þeirra sem stunda vilja kjötfram-
leiðsluna en óska eftir að þeir
fari þá leið sem þeim sjálfum er
hagkvæmust og eyðileggi ekki
ræktunarstörfin fyrir þeim sem
sýna vilja hestinum einhvern
sóma og stunda ræktun hans.
Að endingu vill stjórnin benda
á þrjú atriði sem eru óvéfengjan-
legar staðreyndir:
1. Það að hafa vald á stóðhesta
haldinu er undirstaða undir hrossa
ræktinni.
2. Þag er hreint hagsmunamál
allra hrossaeigenda.
3. Hér er um mannúðarmál að
ræða, og það ekki svo lítið.
Sauðárkróki, 14. ágúst 1962
Stjórn Hrossaræktarsambands
Norðurlands.
Vextir lækkaðir
Framhald af 16. síðu.
samninga sagði hann, að ef hinir
einscöku aðilar gætu ekki sjálfir
fundið, hvað væri hæfilegt skref
til að stíga neyddist ríkisstjómin
til að gera það.
Kampmann sagðí, ag hann
myndi leitast við ag hrinda þrem-
ur stórum málum í framkvæmd:
Hækkun eftirlauna, meðallauna
og lengingu sumarleyfa. Þá sagði
hann, að löggjafinn yrði að beita
ýmsum ráðum til að bæta kjör
hinna lægst launuðu, en stjóm-
málamenn yrðu að koma í veg
fyrir að slíkt yrði til þess að fracn
kæmu samsvarandi kröfur frá
þeim, sem betur væru settir.
— Aðils.
Norðmennirnir
Framhald af 16. síðu.
laginu var, þegar þeir neydd-
ust til að skjóta tryggu sleða-
hundana sína, einn af öðmm,
16 að tölu, vegna srnithættu,
sem skapazt hefði, þegar austur
grænlenzku hundarnir hefðu
hitt vestur-grænlenzku hund-
ana.
Politiken birti myndir og
fréttir af pilturtum í gær.
Víöavangur
Framhald af 2. síðu.
var rétt eftir liaft — þá ræðst
Vísir meg offorsi á Tímann og
segir liann eiga alla sökina á
missögnum þessum. Kempan
Adenauer fær engin skot hjá
Vísi. Tíminn á sökina á því, sem
Adenauer sagði.. Heitir þetta
ekki ofstækisblinda, eða hvað?
Auglýsing um opnun
Gjaldheimtunnar í Reykjavík
Á grundvelli laga nr. 68/1962 um heimild til sam-
eiginlegrar innheimtu opinberra gjalda, hefur
verið gerður samningur milli ríkissjóðs, borgar-
sjóðs Reykjavíkur og Sjúkrasamlags Reykjavíkur,
um sameiginlega innheimtustofnun, sem nefnist
Gjaldheimtan í Reykjavík.
Stofnuninni er í byrjun falið að innheimta þing-
gjöld er áður hafa verið innheimt samkvæmt skatt-
reikningi (þ.e. tekjuskattur, eignarskattur, náms-
bókagjaid, kirkjugjald, kirkjugarðsgjald, alm.
tryggingasjóðsgjald, lífeyris- og slysatrygginga-
gjöld atvinnurekenda og atvinnuleysistrygginga-
gjald), borgargjöld (þ.e. útsvör og aðstöðugjald)
og sjúkrasamlagsgjöld.
Álagningu gjalda er lokið, og verður gjaldendum
sendur gjaldheimtuseðill, þar sem sundurliðuð eru
þau gjöld, er þeim ber að greiða á árinu 1962, til
tekin fjárhæð þeirra samtals, svo og sú fjárhæð,
sem gjaldendur kunna að hafa greitt fyrirfram
upp í gjöld álagningarársins.
Sérstök athygli er vakin á, að það sem talið er
fyrirframgreisðla á gjaldheimtuseðli er sú fjár-
hæð, er gjaldendur hafa greitt í þinggjöld útsvör
og sjúkrasamlagsgjöld samtals á árinu 1962 fram
að 15. ágúst s.l. Greiðslur er kunna að hafa ver-
ið inntar af hendi frá þeim degi og fram að opnun
Gjaldheimtunnar, verða færðar inn á reikning við-
komandi gjaldanda í Gjaldheimtunni.
Það sem ógreitt kann að vsrða af sameiginlegum
gjöldum yfirstandandi árs, ber gjaldendum að
greiða með fjórum, sem næst jöfnum afborgunum
þ. 1. sept., 1. okt., 1. nóv. og 1. des. Næsta ár ber
gjaldendum að greiða fyrirfram upp í gjöld árs-
ins 1963 fjárhæð, sem svarar helmingi gjalda yf-
irstandandi árs, með fimm jöfnum afborgunum
þ. 1. febr., 1. marz, 1. apríl, 1. maí og 1. júní, og
er sú fjárhæð tiltekin samtals og einnig sundur-
liðuð eftir gjalddögum á gjaldheimtuseðli 1962,
enda verður ekki sendur út nýr seðill vegna fyr-
irframgreiðslu 1963.
Fari svo af einhverjum ástæðum, að gjaldheimtu-
seðill komist ekki í hendur réttum viðtakanda,
leysir það að sjálfsögðu ekki undan gjaldskyldu.
Eftirstöðvar hinna ýmsu gjalda frá 1961 og eldri,
hefur Gjaldheimtunni einnig verið falið að inn-
heimta og ber þeim, sem þannig er í vanskilum
að gera skil hjá Gjaldheimtunni, hvort sem um
er að ræða ógreidd þinggjöld, útsvör eða sjúkra-
samlagsgjöld.
Gjaldheimtan í Reykjavík verður opnuð til af-
greiðslu í Tryggvagötu 28 þ. 1. september og er
opin mánudaga til fimmtudaga kl. 9—16, föstu-
daga kl. 9—16 og 17—19 og laugardaga kl. 9—12.
Reykjavík, 30. ágúst 1962.
Gjaldheimtustjórinn.
Bótina niður a Eyri

T f M I N N, föstudagurinn 31. ágsút 1962.
13