Tíminn - 04.10.1962, Blaðsíða 2

Sagan um fyrsta auðhring ni’HV/JilHilil
i Evrópu, sem enn teygir
anga sína í allar áttir
Vordag árið 1864 lötraði ein-
stæðingslegur Gyðingur, Mayer
að nafni, meðfram gildri járn-
keðjunni sem skildi Gyðinga-
hverfið í Frankfurt frá hinum
„kristnu“ borgarhlutum. Hann
varð að greiða hinni venjulega
Gyðingatoll, hann varð líka að
víkja undan, taka ofan og
Brezk samtíðarskopmynd af Nat-
han Rothschild, Lundúnabróður-
inn fyrir framan hina sérstöku
„Rothschild-súIu“ í kauphöllinni
í London, cn þaðan rak hann
ævintýTaleg viðskipti og gat kom
ið konungum og ríkisstjórnum á
kné, ef honum sýndist.
4
hneigja sig auðmjúklega í hvert
sinn sem götustrákarnir æptu:
„Júði, gerðu skyldu þína.“ Hann
gekk hægt eftir þröngum, krók-
óttum og daunillum götunum,
fram hjá búðarholunum £ hverju
húsi og var brátt kominn á þær
slóðir sem hann þekkti sig bet-
ur.
Stöku sinnum var honum
heilsað af fornum kunningjum
sem hrópuðu: „Góðan daginn
Rotfschild!“ Og þó minntist hann
þess að hann átti sér í raun réttri
ekkert ættarnafn, slíkt var tal-
ið of gott fólki af hans þjóðerni.
Gyðingar voru því oft nefndir
eftir húsum sínum eða öðrum
einkennum. Áar Meyers höfðu í
eina t£ð búið í húsi þar sem rautt
skilti (Rot Schild) hafði prýtt
forhliðina. Nú beindi hann för
sinni að þessu húsi. Hér höfðu
bræður hans, þeir Moses og Kal-
mann, búðarholu og verzluðu
með nýlenduvörur. Meyer var
kominn á áfangastað. Tími Rot-
schildana var runnin upp. Þeir
'áttu eftir að marka sögu Evrópu
hinar næstu aldir. Og enn eru
þeir að marka sögu álfunnar.
Aftur í Gyðingahverfið
Forfeður Meyers höfðu um
langan aldur verið krambúðar-
eigendur 1 Gyðingahverfinu í
Frankfurt. Sjálfur hafði hann
verið sendur til Nurnberg sem
gáfaðastur í barnahópnum i þvi
skyni að uppfylla draum ættar-
innar að læra til prests (rabbí).
Foreldrar hans lögðu þó upp
laupang, er hann var skammt á
veg kominn með námið og hann
hafði engin ráð á að halda því
áfram. Frændur hans útveguðu
honum dágóða stöðu í viðskipta-
banka Oppenheimers í Hannover
og sérhver annar af Meyers-ætt-
inui hefði talið sig heppinn að
fá að vera áfram í Hannover þar
sem heldur betur var íarið með
Gyðinga en í Frankfurt. Hefði
hann farið skynsamlega að ráði
sínu, þá hefði hann byrjað
sem undirtylla í bankanum og
smám saman fetað sig upp virð-
ingarstigann með þolinmæði og
undirgefni, oiðið yfirbókari með
tímanum og ef til vill meðeig-
andi á efri árum. En hann fór
ekki skynsamlega að ráði sínu.
Hann sneri aftur til Gyðinga-
hverfisins. Hann hlýddi ekki
rödd skynseminnar — og varð
ódauðlegur fyrir vikið.
Nýlega er útkomin bókin „The
Rotschilds" eftir Fredric Mor-
ton og þar segir frá hinum ævin-
týralega ferli Rotschildana, þar
er sagt frá hinum fimm sonum
Meyers sem yfirgáfu búðarholu
föður sins og urðu auðugustu og
voldugustu menn hver í sinni
höfuðborg Evrópu. í bókinni er
sagt frá sonunum fimm og einn-
ig eftirkomendum þeirra, um
James Rotschild sem ögraði
Napoleon, Nathan sem gerði stór
verzlun af því hann fékk frétt-
irnar um orrustuna um Water-
loo á undan rikisstjórninni í
London, Lioncl sem ásamt Disra-
’eli thyggði ■ Bretum ýfirráð Suez-
skurðarins, Louis sem ógnaði
Heinrich. Himmler. úr fangaklefa
Gestapo. í bókinni er fjallað um
Hér byrjaði það: Hús Rothschilds-ættarinnar í gyðingahverfinu í
Frankfurt. S
GUTELE Rothschild, formóðir
ættarinnar, varð 94 ára gömul.
óheyrilegan auð ættarinnar, stór-
kostlegar framkvæmdir, sagt frá
því hvernig járnbrautarnetið var
lagt um alla Evrópu, — sagt frá
baráttu þeirra bræðra að tryggja
aðstöðu ættarinnar, baráttu
þeirra að fá rétt Gyðinga viður-
kenndan í Evrópu og þar er einn
ig sagt frá því hvern þátt þeir
áttu í myndun ísraelsríkis.
Ættræknin
Rotschild-ættin hefur líka fest
kaup á fjölda halla, keypt ó-
grynnin öll af listaveréum og vín
ekrum. Þeir hafa lifað eins og
furstar og keisarar hafa öfund-
að þá af auðnum. Enn í dag eru
ættarböndin sterk og vígi þeirra
er fjölskyldubandið.
Innbyrðis giftingar hafa tíðk-
azt mjög, bræðurnir fimm gengu
12 sinnum í hjónaband og í níu
tilfellum kvæntust þeir ná-
frænkum sínum. í þessum níu
(Framhald á 12. siðu).
Komið viS kaunin
Eins og minnzt hefur verið
á hér í blaðinu, sagði Benedikt
Gröndal, ritstjóri Alþýðublaðs-
4ns, í helgarspjalli sínu s.l.
sunnudag: „VERÐBÓLGAN
þess þinigs, sem hefst í stein
HLÝTUR AÐ VERÐA AÐAL-
MÁL ÞESS ÞINGS, SEM
HEFST í STEINHÚINU VIÐ
AUSTURV ÖLL EFTIR TÍU
DAGA.“
Tíminn benti á, að einn þing
maður stjómarliðsiins og rit-
stjóri annars aðálstjórnarmál-
gagnsins hefði þar með hrein-
lega játað, að við verðbólgu
væri að etja, jafnvel svo alvar-
lega, að hann kallaði liau.a
„GEIGVÆNLEGA HÆTTU“
og svo mikla, að hún hlyti að
verða aðalm'ál þ'ingsins. Við
þessu hefur Morgunblaðið orð-
ið ókvæða.Það er auðvitað fyrst
og fremst rcitt við ritstjóra A'l-
þýð’ublaðsins fyrir hreinskiln-
ina, en lætur reiðina bi’tna á
Tímianum. Ræðst Mbl. á Tím-
ann með fáryrðum fyrir það að
hafa sagt frá orðum Benedikts
og le'itt síðan rök að því, að
„verðbó'lgan væri afkvæmi við-
reisnarinnar“.
Faðernið efalaust
En Mbl. er gaignsl.aust að
geisa svona. Öll þjóðin veit af
verðbólgunni og finnur hana
daglega, og stjórnarritstjór-
inn, Bcnedikt Gröndal, hefur
hikíaust játað hana. Verðbólg-
an er staðreynd. En skyldi það
þá vera ofmælt, að „verð'bólg-
an sé afkvæmi viðreisnarinn-
ar“? Þcta faðcrni er líka alvcg
efalaust, því að hver gæti ann-
ars átt krógann, aðrir en sú
ríkisstjórn, sem setið liefur að
völdum í landinu á fjórffia ár?
Ætl'i blóðrannsókn sé ekki ó-
þörf?
En ríkisstjórnin og Mbl. vilja
ekki meðganga afkvæmið, jafn
vel þó að Benedikt liafi vitn-
að’. Mbl. heldur bara áfram að
hrópa: Það er engin verðbólga,
engin dýrtíð, það.an af síður,
að slíkt sé „afkvæmi viðTCisn-
arinnar“.
----rr:
FREGNIR I blööum herma, að i
næstu vlku veröi frumsýnd hér
kvlkmyndin „79 af stöSlnnl" —
myndln, som Erlk Balling tók hér,
eftlr sögu Indriða G. Þorstelnsson-
ar meS islenzkum lelkurum i hlut-
verkum. Þetta er þvi alislenzk
mynd, gerS eftlr kunnrl nútíma-
skáldsögu, lelkln af fslenzkum lelk-
endum og öll myndln tekin hér á
landl. 'Hlns vegar skortl okkur enn
kunnáttumenn oú taeknl tll kvlk.
myndatökunnar og urðum að lelta
út fyrlr landsteina tll þess. Von.
andi kemur brátt að því, að vlð
verðum líka sjálfum okkur nógir
í tækninni og getum bjargað okk-
ur að öllu leyti sjálfir,
FRUMSÝNING þessarar nýju kvik-
myndar er merkur viðburður og
markar tlmamót. Vafalítið verður
mönnum mikil forvltni á að sjá
þessa nýju, íslenzku kvikmynd, sjá
leikarana okkar á tjaldinu, sjá þá
túlka persónurnar, sem við þekkj.
um úr skáldsögunni, og aðsóknin
verður án efa mikll. Þetta er iíka
í fyrsta sinn, sem íslenzk stórkvik
mynd er frumsýnd en ekki mun
mönnum lelka minni forvitni á því
að vlta, hvernig mynd þessarl verð
“ur teklð erlendls, og eftir þvf get.
ur það farið að verulegu leytl, hve
margar íslenzkar skáldsögur verða
kvlkmyndaðar á næstunnl, eða
hvort vlð leggjum út á þá braut
að gera kvikmyndir algerlega ó-
studdlr.
Reykvíkingur hringdi til blaðsins
í gær og sagði eltthvað á þessa
leið:
„ÉG VAR að lesa Alþýðublaðið í
morgun og þótti það ráðast ómak-
lega að þeim framkvæmdum, sem
gerðar hafa verið á lóð gamla safna
hússins við Hverfisgötu í sumar,
Alþýðublaðið segir, að þarna hafi
verið unnið skemmdarverk, þegar
gamla .yðjárnsgirðingin var tek.
in og lóðin sléttuð, rétt eins og
þetta járnarusl hafi verið elnhver
helgur dómur. Ég er algerlega á
öndverðri skoðun. Lóð þessa fagra
og virðulega húss var orðin til
skammar, og gamla girðingin var
svo Ijót, að hún stórspillti heimsýn
að húsinu. Það naut sín alls ekki
fyrir henni. Vafalaust hefði mátt
breyta lóöinni á annan veg svo
að vel eða jafnvel betur hefði far
ið, en aðalatriðið var að taka girð-
inguna, opna sýn að húsinu, gera
þarna rýmra umsýndar, bjartara
og frjálslegra. Það er ólíkt að sjá
heim að safnahúsinu núna, og
þarna á horninu vlð Hverfisgötuna
er nú orðið miklu rýmra og betra
um að Iitast. Og hvíta húslð virð.
ist hafa stækkað og hækkað, það
hefur allt saman rislð eins og
það hafi hrist af sér viðjar, og
gluggar þess njóta sín mtklu bet-
ur. Þetta er nú mín skoðun, og ég
á oft leið fram hjá húsinu".
Þetta sagði maðurinn, sem
hringdi.
— Hárbarður.
64 vísitölusfig •
En til er anniaS vitni, sem
unnt er að leiða fram með
Benedikt um ti'lveru verðbólg-
unnar og dýrtíðarinnar, og það
vitni heitir vísitala hagstofunn
ar. Vitnisburður heniwr er á
þ'á lund, að h’in nýja vísitala
viðreisnarstjórniariimar hafi
liækkað um 32 stig síðan stjórii
in kom til valda, o.g gamla
vísitalan, sein gilti þegar stjóru
in kippti henni úr sambandi,
hefur hækkað helmingi meira
eða 64 stig. Teljast 64 vísitölu-
stig ekki verðbólga?
Þetta vitni er alveg sanunála
Benedikt, sem dregur af þess
um staðreyndum þá eðl'ilegu
ályktun, að verðbólgan hljóti að
verða aðalmál þingsins.
En ríkisstjórnin veit ekki
sitt rjúba,ndi ráð. Hún hefur
engar tillögur handbærar ,enda
stynur Benedikt því upp, „að
erfitt sé á þessu stigi málsins
a'ð spá, í hvaða formi málið
verði lagt fyrir þingið“. Hann
hefur orðið þess á<í?ynja, að
stjórnin er ráðalaus. Hún sting
ur aðeins höfðinu í sandinn og
læzt ekkert sjá, og lætur Mbl.
hrópa: Það er engin verðbólga,
engin dýrtíð otg VIÐREISNIN
HEFUR TEKIZT!!
2
T í MIN N , fimmtudaginn 4. október 1962