Tíminn - 20.12.1962, Blaðsíða 14

í tíu daga fjaUaferð
Framhald af 7. síð'u.
Einn hesturinn var týndur. Menn
hlupu upp á nærliggjandi hæðir,
aðrir tóku hesta og hugðust
hleypa á sprett í átt til byggða og
freista þess að klófesta stroku-
jóinn. Einhver gizkaði á, að
strokuhesturinn hefði haft til-
hneigingu að elta Klettskónáinn.
Eigandi týnda hestsins néri hend-
ur sínar í örvæntingu, og vissi
ekki hvað til bragðs skyldi taka.
Hesturinn var hér við skálann,
rétt áðan, hrópaði hann hárri
röddu. En þegar neyðin er stærst
er hjálpin næst. Varla hafði hann
sleppt orðinu þe.gar týndi hestur-
inn hneggjaði inni í skálanum.
Þar beið hann rólegur og fumlaus
með beizli og hnakk, en rankaði
við sér þegar hann heyrði hrópin
í eiganda sínum.
Nú var ekekit til tafar að hefja
smölun. Nokkrir menn fóru fót-
gangandi upp á Kinnabrún og
teymdu hestana upp brekkuna
ofan vig Kisugljúfur.
Göngumennirnir tveir héldu
vestur á „sínar“ brekkur. Hinir
dreifðu sér inn Klettsmýrina og
svæðið þar suður af. Niður á
Sandi smöluðu Klettsmennirnir,
en við Halldór á Eyrarbakka,
fengum það „virðulega hlutvertk“
að skila trússurunum vestur í Sel-
árdalinn. Halldór kunni vel að
velja beztu leiðina, og sluppum
við fram hjá verstu torfærunum
að mestu.
Þegar leið á morguninn, fór að
þykkna í lofti og regnskúrir úr
suðvesctri komu í fangið á okkur.
tsýni var drungaiegt og þokukúf-
ur lá yfir Hestfjallahnjúkunum.
Það sást til smalanna öðru hverju
upp í Hestfjöllunum, þegar við
vorum á leið vestur Þvearárdal-
inn. Ágætt fjárgerði er við afrétt-
argirðinguna í Selárdalnum. Þar
geymdu fjallmenn safnið síðustu
nóttina áður en komið var til
byggða fyrr á árum. Var þar oft
gatt á hjalla að aflokinni smölun
afréttarins. „Sungið og kveðið á
Saurbæjareldhúsinu". Selárdalur-
inn geymir góðar minningar í
hugum fjallmanna frá liðnum ár-
um. Nú vorum við Halldór mættir
þar litlu fyrir hádegi og fjall-
safnið stækkaði óðfluga við girð-
ingarhliðið. Fjárrennslið kom úr
austri, vestri og beint innan að.
Lagðprúðar biðu kindurnar við
hliðið unz smalarnir voru allir í
næsta nágrenni, þá opnaði fjall-
kóngurinn gerðishliðið og féð
streymdi inn, þúsundum saman,
unz síðustu kindurnar hurfu í
gegn. Þá gátu fjallmennirnir varp-
að öndinni léttar og sötrað ketil-
kaffið sem „trússaramenn buðu
uppá í ró og næði.
Fer'Salok. — SafniÖ
fer til byggfta.
í Selárdalnum hefst síðasti þátt-
ur fjallferðarinnar. Ferðin með
féð niður byggðina. Skal nú fara
fljótt yfir sögu.
Eftir að ég hafði verið eina
klukkustund í Selárdalnum, var
haldið með safnið til byggða.
Fyrst í stað var „spretturinn“
mikill á fénu. Forystukindurnar
hlupu hvor fram fyrir aðra, allar
vildu þær vera fyrstar. Fjallmenn-
irnir röðuðu sér meðfram safninu
og vörnuðu fénu að fara útaf
hinni réttu safnleið. Smám saman
tognaði „halinn“ á safninu. Þeg-
ar síðustu kindurnar fóru úr gerð-
inu, voru forystukindurnar komn-
ar langt niður í Fosshaga. Þannig
liðaðist safnig eins og hvítelfur
áleiðis niður í byggðina. Það er
tignarleg sjón a sjá safnið koma
af fjalli, þegar lagðprúðar kind-
urnar streyma niður brekkurnar.
Það var góð stund til sólarlags
þegar safnið var komið á heiðina
vestan við Núpsbæina, en þar var
því ætlað að vera um nóttina. Þar
eru góðir hagar og gott skjól.
Okkur gafst ' góður tími að
„hreiðra um okkur í tjöldunum
við Skaftholtsréttirnar um kvöld-
ið. Réltarbóndinn Valentínus
Jónsson tóku okkur sem kær-
komnum gestum. Enda kunnur í
fjallferðum og veit hvað við á
þegar menn og hestar koma úr
slíkum ferðum. Kafloðið tún, sem
hann lánaði okkur handa hestun-
um, til beitar um nóttina, var
munargreiði, sem fjallmenn
kunna vel að meta.
Nokkrir byggðarmenn koma í
heimsókn um kvöldið. Néttirnar
voru að byrja.
Það rigndi mikið aðfaranótt 21.
sept. Fyrstu fréttir, sem við tjald-
félagarnir fengu um morguninn,
voru þær helztar, að sumir af ná-
búum okkar hefðu orðið að flýja
tjöld sín um nótlina, vegna flóð-
hættu og setjast að í ómerkinga-
skúrum í Skaftholtsréttum.
Jafnvel einum fjallmanni hafði
verið bjargað frá bróðum bana á
síðustu stundu, er hann sofandi í
poka sínum uggði ekki að sér, en
félagar hans fundu hann að því
kominn að sökkva í regnvatninu,
sem rann inn í tjaldið.
Kl. 8 um morguinn vorum við
búnir að smala Núpsheiðina og
reka féð í gerði í Skaftholtsrétt-
um. Samkvæmt settum reglum,
höfðu Gnúpverjar nú tvo klukku-
tíma til að draga sitt fé úr safn-
inu, hvað þeir gerðu svo sem
unnt var. ,
Á meðan notuðum við fjall-
an farangur okkar og heilsuðum
mennirhir tímann og tókum sam-
upp á vini og kunningja. Þarna
voru komnir flestir félagar mfnir
úr Lönguleit, og margt annarra
góðkunningja.
Skaftholtsrétt er að sögn með
elztu réttum á landi hér. Hlaðnar
úr hraungrýti, þjóðlegar og fal-
legar í senn. Þær voru endur-
byggðar fyrir nokkrum árum og
bera vott um snilldar handbragð,
þeirra, er þar að unnu. Hliðgrind-
ur eru úr járni en kampar úr
'steinsteypu. Nöfn bæja eru greypt
í plötur yfir dilkdyrunum. Skaft-
holtsréttir eru sunnan undir Skaft
holtsfjalli og sóma sér betur í
sínu umhverfi en hinar hvítu
steinsteypuréttir, sem alltof víða
sjást í héruðum þessa lands í æp-
andi mótsögn við tilgang sinn og
umhverfi.
Það varð fljótt fjölmenní í rétt-
unum. Almenningurinn iðaði af
fólki og fé, en uppi á réttarveggn-
um, lágu hundarnir fram á lappir
sínar og hvíldu sín lúnu bein. Við
almenningsdyrnar stóðu nokkrir
vangafölir kaupstaðabúar, sem
höfðu skroppið í réttirnar af
gömlum vana, til að heilsa upp á
gamla vini og kunningja.
Og tíminn leið. Kl. 10 var
„kallið“ komið. Austurleirarsafn-
ið er rekið úr réttunum og ferð-
in vestur í Skeiðarréttir er hafin.
En fjallsafn þeirra Gnúpverja
kemur austan móana og fyllir al-
menninginn í Skaftholtsréttum á
ný. Það, sem ekki rúmast þar, er
geymt í gerðinu. Síðan heldur
starfið í réltunum áfrám, og
,,réttastemningin“ vex eftir því
sem líður á morguninn.
Kl. sex síðdegiis er Austurleit-
arsafnið komið, í fjárgerðið í
Skeiðarárréttum. Litlu síðar er
safnið úr1 Vestur-leitinni rekið í
gerðið og um svipað leyti fé úr
Suðursveitum, sem sótt var upp
I Hrunaréttir. Nú gátu fjallmenn
varpað öndinni léttar, þeirra
skyldustörfum var lokið.
Vörubifreið hafði komið með
farangur okkar austan úr Skaft-
holtsréttum. Gafst okkur aðeins
tóm til að tjalda áður en dags-
birtan þokaði fyrir haustnóttinni.
Regnið streymdi úr loftinu. Menn
létu það ekki á sig fá. Hin mikla
hátíð haustsins, — réttirnar voru
að hefjast.
Kl. 7 árdegis, föstudaginn 22.
sept. tekur réttastjórinn, Magnús
Árfnason, bóndi á Flögu, sér
stöðu upp á réttarveggnum, og
gefur merki. Hlið gerðisins er
opnað, féð streymir í almenning-
inn — menn koma að úr ýmsum
áttum og blanda sér innan um féð
í almenningnum. Réttirnar eru
byrjaðar.
Skeiðaréttir eru með fjárflestu
fjárréttum hér á landi, enda stórt
byggðarlag, sem, sem réttar fé sitt
þar. Á steini í réttarveggnum er
ártalið 1881 grafið. Bendir það til
þess, að réttirnar séu 80 ára um
þessar mundir. Ekki mun opinber
afmælishátíð hafa farið fram af
því tilefni. Vera má þó, að ein-
hverjir, er réttirnar gistu að
þessu sinni, hafi minnzt hinna
merlcu tímamóta með söng um
„guðaveigar“, sem „lífga sálaryl“.
— Eða jafnvel látið sér nægja að
renna huga til hinna gömlu góðu
daga, þegar dansinn dunaði aust-
ur á grundunum, og réttarróm-
antíkin hertók fólkið svo kröftug-
lega, að með herkjubrögðum tókst
að draga allt féð, áður en dagur
þvarr. En „tímarnir breytast og
mennirnir með“. Nú er sundur-
drætti að mestu lokið um hádegi
og hver heldur til síns heima.
Flestir á bílum — jafnvel kind-
urnar eru stíaðar upp á vörubíla,
sumar hverjar og „komnar heim
á hlað“ fyrir miðjan dag. Já, við
lifum á öld hraðans, íslendingar.
Til eru þeir menn þó enn, sem
nota „þarfasta þjóninn“ til rétta-
ferða, enn þann dag í dag.
Við vorum fimm sveitungarnir,
sem rákum reksturinn úr Skeiða-
réttum niður í Flóa. Guðmundur
Jóhannesson, Arnarhóli, Ólafur
Sigurðsson, Syðri-Gegnishólum,
Þórður Elíasson, Hólshúsum og
Markús ívarsson, Vorsabæjarhól,
voru síðustu ferðafélagar mínir
í fjallferðinni. Okkur gekk vel
niður á Akdreyrina og niður með
Þjórsá. Árbakkinn eí greiðfær og
forustu-Blesa virtist vita vel hvert
ferðinni var heitið og skokkaði á
upndan hópnum oftastnær.
Það var góð stund til sólarlags,
þegar við komum að Kálfhóli, sem
er syðsti bærinn á Skeiðum við
Þjórsá. Þar var fyrirhuguð nætur-
gisting, hjá Auðuni bónda og
Kristínu konu hans.
Þar var margt manna gestkom-
andi er við gengum í bæinn. Rétt-
armenn á heimleið. Meðal gest-
anna voru nokkrir fjallfélagar
mínir úr Fytjarósum og Norður-
leití Matborð þeirra hjóna svign-
aði undan máltíð kvöldsins —
kjötsúpunni — þvílíkt lostætj,
eftir „skrínukostinn" undanfama
daga.
Það var „um margt að spjalla“
og seint gengið til náða á Kálfhóli
um kvöldið. Unga kynslóðin
fylgdist vei með samræðum gest-
anna og skemmti sér konunglega.
Réttarrómantíkin gerir þá eldri
unga í annað sinn — lífsgleðina
meiri — umræðuefnið auðveld-
ara.
Þvílíkur „luxus“. Að vakna aS
morgni laugardagsins 23. sept-
ember í dúnmjúku rúmi. Nú var
svefnpokinn, sem ég hafði sofið í
síðustu 10 næturnar, kominn veg
allrar veraldar. Kaffihitun og
prímusarstang, tilheyrði liðnum
tíma. Síðari áfangi fjallferðarinn-
ar — ferðin riður Flóann — var
framundan. Kveðjur og þakkir á
Kálfhólshlaðinu — síðan var hald-
ið af stað suður mýrina niður hjá
Skiphól, Skálmholti og Heigarbæ,
Dælarétt, Kampholtsmýri, og
stefna tekin á Þingdal. Þá var
sól gott betur en í hádegisstað
Augnablik. Ofan við túnið á
Þingdal beið Samúel bóndi komu
okkar.
„Gjörið þið svo vel, piltar mín-
ir“, sagði hann, „nú látið þið
kindurnar kroppa á túninu, e
komið sjálfir í bæinn. Konan bið-
ur með kaffið til reiðu á borðinu.
•Slíku kostaboði fyrir fólk og
fénað gátu langferðamenn á lei•
heim úr réttum ekki neitað.
Frá Þingdal er vítt útsýni suð-
ur yfir sléttlendið. Flóinn og
sléttan mikla austan Þjórsár blas-
ir við. Þjórsá sýnist líkari stöðu-
vatni en straumvatni, þar sem
hún breiðir úr sér áður en hún
fellur til sjávar. Lengst austur í
hafi rísa Vestmannaeyjar, tignar-
legar og nsmiklar eins og vel
reistur sveiLabær, með burstir og
bæjarþil að fornum sið.
Svo er fjallferðinni lokið. —
Síðasta spölinn var unga fólkið
„fjölmennt“ og hjálpaði til við
reksturinn. Það er svo gaman að
sjá féð koma af fjalli, en ungum
sveini og yngismey leiðist ef biðin
er löng að féð komi í hlað.
Stefán Jasoinarson.

Við þökkum viöskipfamönnum okkar, nær og
fjær, fyrír viðskiptin á yfirstandandi ári.
CjfeÍifecý jóf!
^’aróœft nýcír!
Verzlunarfélagið Valur
Blönduósi.
í '
' AHVERRIKDNNU...
’**~ SAflGfl ~