Tíminn - 22.12.1962, Blaðsíða 8

Hringdu undir mionættid-
vegna veðmáls um Hávamál
Meðal þeirra hundraða bóka,
sem runnið hafa úr prentsmiðj
unum og á markaðinn í haust
og þá 'helzt síðustu vikurnar
fyrir jól, eru nokkrar, sem
gnæfa eins og klettar úr hafi.
Ein þeirra er íslenzkar bók-
menntir í fornöld, eftir Ein-
ar Ó. Sveinsson, prófessor, sem
Almenna bókafélagið hefur
gefið út með glæsibrag.
Ætíð er það lesfúsum íslend-
ingum fagnaðarefni, bæði lærð
um og leikum, þegar von er á
nýrri bók frá Einari Ó. Sveins-
syni prófessor. Hann er ekki að-
eins frægur vísindamaður á
sínu sviði, heldur og listfeng-
ur rithöfundur. Ætli það rát
hans, er nefnist Um Njálu, sé
ekki ein af sárafáum doktors-
ritgerðum, sem almenningur
getur lesið sér til yndis og
skemmtunar, ekki síður en
fróðleiks? Að ég tali ekki um
þá bók Einars, sem hann nefn
ið Á Njálsbúð. Þúsundir fs-
lendinga eru honum þakklátir
fyrir safnritin, sem hann tók
saman og skrifaði merkilegt
forspjall að, Fagrar heyrði ég
raddimar, Leit ég suður til
landa, Þjóðsagnaúrvalið og fl.
Það er raun, að þessar bækur
skuli ekki lengur fáanlegar,
einkum vegna unga fólksins.
fslenzkar bókmenntir í forn-
öld verður væntanlega mesta
verk Einars Ólafs. Fyrsta bind
ið, sem nú er nýkomið, er vafa
laust einn mesti viðburður í
bókaútgáfu hér á landi í mörg
ár (og mun víðar verða talið).
Bæði í tilefni þessa og að próf
essor Einar var nýlega skipaður
fyrsti forstöðumaður Handrita
stofnunar fslands, fékk ég að
spjalla við hann stundarkorn
í annríkinu nú í vikunni,
spyrja hann undan og ofan af
íslenzkum fræðum hérlendis og
erlendis og um sitthvað fleira:
— Löngum hefur verið yfir
því kvartað hér á landi, hve
bláfátækir við íslendingar vær
um á eigin bókmenntasögu.
Hafið þér orðið varir við, að
útlendingar létu í Ijós furðu
sína á því, að hér var ekki til
gjjjpjæ
bókmenntasaga til skamms
tíma?
— Svarið fer nokkuð eftir
því, hvort rætt er um hinar
klassísku fomaldarbókmenntir
eða bókmenntir síðari alda. Um
hið forna eru til svo margar
bókmenntasögur á erlendum
málum, og aðeins fáir útlend-
ingar fara að brjóta heilann um
fátækt okkar eða auð á þessu
sviði. Um síðari aldimar er til
færra á útlendum málum. Bæk
ur þeirra Stefáns Einarssonar
og Richards Becks hafa sjálf-
sagt verið kærkomnar. En á
seinni tímum er meira spurt
um rit á íslenzku..
— Hve stór verður bók-
menntasaga yðar? Ætlið þér
Eddukvæðunum hlutfallslega
meira rúm en öðrum fornritum
okkar?
— Ókomin bindi þessa verks
eru framtíðarinnar, og framtíð
in er, sem kunnugt er, falint.
Talað hefur verið um þrjú
bindi. Vel má vera, að tiltölu-
lega mikið verði um Eddukvæð-
in er, sem kunnugt er, falin.
skrifað mikið á íslenzku í
seinni tíð. Útgáfa Sigurðar Nor
dals af Völuspá er merkust
þess. En vitanlega eru til verk
eftir íslendinga á dönsku um
Eddukvæði, eftir Finn Jónsson
og Jón Helgason.
— En útlendingar?
— Þeir hafa skrifað ógrynn-
in öll. Tökum sem dæmi hinn
mikla lærdóm og elju Þjóðverj
anna, nöfn eins og Heusler,
Gering, Sievers o.s.frv., og enn
eiga þeir mikla lærdómsmenn,
ég skal rétt nefna Hans Kuhn.
Hollendingar hafa átt ekki all
fáa menn i þessum fræðum, og
nægir að nefna Boer, Sijmons
og nú síðast Jan de Vries. Þjóð-
verjarnir leita hins samgerm-
anska of mikið, finnst mér.
Rýni af hálfu skandinaviskra
fræðimanna hefði getað orðið
hér til góðs. Þeir höfðu um alda
mótin menn eins og Sophus
Bugge, Axel Olrik og aðra. Nú
munu Magnus Olsen og Elias
Wessén vera skærastar stjöm-
ur. Ég myndi óska eftir fleiri
slíkum. En málfræðingar í þess
Prófessor Einar Ólafur Sveinsson í bókasafni sínu.
legt, að Þjóðverji meti meira
Göthe en stælingu af honum.
Til að skilja ljóðskáld eins og
Jónas þarf líka svo fádæma
næmam skilning á íslenzíku
máli. Þegar kemur fram á okk-
ar öld, fer þetta að breytast.
Þá förum við líka að státa af
rithöfundum eins og Gunnari
Gunnarssyni og Halldóri Lax-
ness. íslenzkar bókmenntir
milli 1400 og 1800 þekkja fáir
útlendingar. Hinn ágæti brezki
fræðimaður William Craigie er
hér undantekning.
— En hvað um skáld eins og
Hallgr. Pétursson? Hefur hann
ekki einmitt verið kynntur mik
ið erlendis með þýðingum?
Mundi ekki útlendingum geta
þótt mikið til hans koma?
— Ekki efa ég ,að trúræknir
menn, sem kynnast sálmum
hans, dái þá. Ekki er mér kunn
ugt um áhrif þýðinga Jóns Vída
líns og Kolbeins Þorsteinssonar
(sem voru fyrstu þýðiagar
Passíusálmanna og á latínu),
sem báðar voru prentarðar. Á
vorum dögum er danska þýð
ingin eftir Þórð Tómasson
væntanlega eitthvað kunn á
Norðurlöndum. Kunn er og hin
enska þýðing V. Pilchers á
hluta Passíusálmanna. Eítir
henni mun hafa verið gerð kín
verska þýðingin frá 1920. Ég
eignaðist eintak af henni á
þeim árum og geymdi sem
raritet, en svo hvarf hún.
— Og Eddukvæðin, hvað
hafa þau komizt á margar tung
ur?
— Þau hafa verið þýdd á
fjarska mörg mál, og stundum
hefur hver þýðingm rekið aðra
á sama máli.
— Er ekki sömu sögu að
segja um íslendingasögurnar?
Hver hefur farið víðast? Hvað
Rælt við dr. Einar ÓL Sveinsson próíessor, eftir
útkomn „fslenzkra bókmennta í fornöld“
um löndum hafa hneigzt nokk-
uð mikið að mállýzkum. í Bret-
landi hefjast ísl. fræði við til-
komu þeirra Guðbrands Vigfús
sonar og Eir. Magnússonar, og
Bretar hafa átt skara merkra
manna í þeim. Fyrstan skal
frægan telja W.P. Ker, þá skal
ég rétt geta um Bertha S. Phil
potts, William Craigie, G. Tur-
ville-Petre, sem allir hafa ið-
gnógan fróðleik í fornnorræn-
um kvæðum. Og svo koma aðrir
yngri. Bretarnir þykja mér
hleypidómalausastir og sízt
hlutdrægir í sjónarmiðum sín-
um.
— Hefur áhugi flestra þeirra
útlendinga, sem rannsakað hafa
j'slenzkar bókmenntir, frekar
beinzt að fornbókmenntum?
— Já, yfirleitt má segja það.
Fornu kvæðin og sögufnar hafa
dregið þá að sér. Þess ber að
gæta, um síðari alda bókmennt
ir á íslandi, hve margt þar er
eftirliking útlendra ríta og
trauma, og það er ekki óeðli-
er að segja um nýju ensku þýð
inguna af Njálu?
— Ætli Gunnlaugs saga hafi
ekki verið þýdd oftast? Og vafa
laust er það hið rómantíska efni
hennar, sem gert hefur liana
gimilega í augum útlendinga,
til útgáfu á öðrum málum. Það
er skemmtilegt um örlög Njálu
á öðrum tungum, að fyrsta þýð
ing hennar, sem var á latínu,
og gerð af íslendingnum Jóni
Johnsonius og kom út 1809, er
einhver hin ágætasta, sem til
er. Iðulegast þegar til mín er
leitað með fyrirspurnir um
skilning einstakra setninga,
vísa ég á þessa þýðingu, sern
er harla nærfærin. Jón Johnson
ius var í Danmörku, þegar
hann þýddi Njálu, en varð síð-
ar sýslumaður í ísafjarðarsýslu
Á dönsku kom Njála fyrst út
1841 og oft síðan, en heillegar
þýðingar hafa líka komið út á
norsku, sænsku, frönsku og
íslenzkt handrit.
BERGMANN
8
T I M I N N, laugardagurinn 22. des. 1962. —