Tíminn - 13.02.1963, Blaðsíða 8

8, GREIN SVEN LINDQVIST
Gamall bóndi í NorSur-Kína. í relptaglinu, sem hann hefur i beltisstað hangir tóbakskyllir hans,
en reipið, sem hann hefur á öxlinni notar hann til þess að binda sér hrísbyrði.
Menn hafa hlegið að Kín-
verjum þegar þeir fullyrtu,
að kommúnu-skipulagið
væri ósjálfráð fjöldahreyf-
ing. En það er engu að síð
ur satt, að ekki þurfti að
þvinga bændur til þess að
hverfa að þessum breyt-
ingum. Þær breiddust um
landið eins og eldur í sinu.
Skáldsagan „Umskipti í fjalla
þorpi“ eítir Chou Lipo lýsir bak
sviði þessara umskipta. Þar er
sagt frá því, hvernig forystu-
menn og áhugasamir æsku-
menn töldu bændur á að stofna
landbúnaðarsamvinnufélög eða
samverkafélög. Þar sem bókin
er rituð á þeim tíma, er al-
mennt var litið svo á, að þess-
ar breytingar væru orð'nar fast
ar í sessi og vandamál landbún
aðarins leyst, leyfir höfundur-
inn sér að lýsa allnáið þeirri
andspymu, sem vart varð hjá
bændum.
Samvinnu- eða samverkafé-
lag er stofnað á frjálsum grund
velli. Sá sem tekur sér stöðu
utan félagsins, á þó á hættu
að verða af áburði eða hjálp
um uppskerutímann. Frjáls-
ræði í þessu efni er því blekk-
ingarorð eitt í kínversku sveita
þorpi með áveitukerfi. Regnið,
sem fellur af himni, gerir
bónda á Norðurlöndum óháð-
an, en það, sem kínverskur
bóndi óttast öðru fremur, er
að vera sviptur aðild að hinu
sameiginlega vatnsveitukerfi.
Með hliðsjón af því hugsa bænd
urnir sem svo:
„Ríkið lét mér að vísu eftir
þennan landskika, sem ég hef,
en hann hefur í raun og veru
aldrei verið minn. Eg get þvi
alveg eins afhent ríkinu hann
aftur“.
Áróðursmenn þessara breyt-
inga gylltu skipulagið fyrir
unga fólkinu með því að heita
því dráttarvélum, en fyrir hin-
um eldri með fyrirheitum um
afkomuöryggi.
„Að ganga í samverkafélagið
er eins og að eignast syni. Því
fyrr, sem menn eignast syni.
því fyrr geta þeir lagzt til hvíld-
ar á lárberin“. í skáldsögunni
veitir Liu formaður það heit,
sem úrslitum ræðuir, helztu
kvensögupersónunni, Sheng
Ohiahsiu Hún þarf að sjá
sjálfri sér og börnum sínum
farborða, og þau hafa lifað á
þúsund kg. hrísgrjóna, sem þau
hafa ræktað á landskika sín-
um.
„En láti ég nú landskikann
af hendi og fái ekki þessi þús-
und kg. af hrísgrjónum — til
hvers á ég þá að snúa mér?
spyr hún.
„Til min“. Hann tók pípuna
út úr sér og hét þessu án nokk-
urs hiks.
„Það er gott“, sagði hún bros
andi. „Þegar þú lofar þessu, er
ég örugg. Eg afhendi samverka-
félaginu landið, og á hverju ári
kem ég til þín, Liu formaður,
og sæki þúsund kílóin mín.“
Kinverska stjórnin var undr-
andi á því hve kommúnuskipu-
lagið komst greiðlega á. Það
tók aðeins nokkra haustmánuð'i
1958. Auðvitað höfðu verið gerð
ar um þetta áætlanir, og með
hliðsjón af andspyrnu þeirri,
sem áð'ur hafði orðið vart, var
búizt við að það tæki miklu
lengri tíma að koma þessum
umskiptum á. í skáldsögu Chou
Lipo fást nokkrar skýringar á
því, hvað gerðist á þessum
haustmánuðum. Bændumir
töldu landskika sína hvort sem
var tapaða. Þeim var sama, þó
að þeir létu þá í hendur komm
únunni — ríkið var hvoit sem
er búið að taka landið aftur.
Það óttaðist þessar skyndibreyt
ingar og setti allt sitt traust
á loforð þau, sem Liu formað-
ur gaf Sheng Chiahsiu. í þeirra
augum var þessi skipulagsbreyt-
ing að'eins nýtt lofoifi frá Maó.
Hann tókst með þessu á hend-
ur að ala önn fyrir þeim. Bónd-
inn var búinn að missa land
sitt — öryggi sitt. Nú lagði
hann örlög sín í hendur Maós
Þetta ástand hafði þó í för
með _sér illilegan misskiln-
ing. í augum bóndans var
kommúnuskipulagið fyrirheit
um ókeypis mat. Stjórnin áleit
hins vegar, að bændurnir væru
orð'nir sósíalistískir. Slík hug-
arfarsbreyting var grundvöllur
þeirra áætlana, sem riú voru
gerðar um framhald mála. Nú
var tekið að framkvæma þess-
ar áætlanir við erfið og frum-
stæð skilyrði. Það virtist fyrst
í stað ætla að takast, því að
árið 1958 reyndist bezta upp-
skeruár í sögu alþýðulýðveld-
isins. Forjngjarnir gátu staðið
vel við' ioforg sín, og fólk tók
vel til matar síns á kostnað
kommúnanna. Vandamál land-
búnaðarins virtust leyst. Nú
reið á að veita þeim kröftum.
sem leystir höfðu verið úr læð-
ingi, meira svigrúm og rétt
verkefni.
Eftir iveggja ára dvöl í Kína
á ég hægt með að gera mér
skýra mynd af því, sem gerðist,
og styðst þá mjög við hinar
mjklu og margvíslegu heimild-
ir, sem Kínverjar hafa birt um
þessi mal. Kommúnunum var
stjórnað af mönnum, sem flest
ir voru nýlega orðnir læsir.
Þeim var nú fyrir lagt að leysa
af hendi fjölþætt skipulags- og
efnahagsverkefni, sem voru
viðamejri en nokkuð annað, er
þeir höfðu áður færzt í fang.
Þeir áttu að stjórna og láta
vinnuafl margra manna koma
að notum. Vinnuaflið var mjög
notað til þess að gera vegi og
áveitur. Kommúnurnar áttu að
sjá fyrir miðstöðvum og verk-
stæðum og halda skyldi dag-
lega fundi tjl þess að hvetja
fólkið og gera það áhugaríkara
í starfinu og stjórnmálabarátt-
unni Þetta hafð'i það í för með
sér, að fram kom eins konar
tilbúinn skortur á vinnuafli, og
talið var, að fólksfjöldavanda-
málið værj úr sögunni.
Menn gleymdu ýmsu í sig-
urvímunni. Áður höfðu bænda-
fjölskyldurnar ræktað græn-
meti og haft eigin húsdýr. Þær
höfðu einnig margar hverjar
rekið smáverzlun og gert við
verkfæri sín í frístundum, og
þær höfðu ræktað landskik-
ann sinn af mikilli elju og um-
hyggju. Nú var jörðin órækt-
ug víða, því að tími vannst
ekki til ræktunarstarfanna. —
Veðurfarið snerist til hins
verra, og uppskeran vaið lítil,
en út frá metuppskerunni 1958
höfðu menn sett markið enn
þá hærra, og ríkið hafði tekizt
á hendur miklar ábyrgðir.
Ríkig krafðist mikils af for
ustumönaum kommúnanna, og
þeir vora sem milli steins og
sleggju — kröfuhörku ríkisins
og matvælaþarfa bændanna. Þá
gripu þeir til gamals bænda-
váðs. Þeii töldu uppskeruna ríi
lega fram, svo að hún var alls
talir. 375 milljónir lesta af
korni, en um 125 milljónir lesta
ai' þvi migni reyndist vera vatn
grjót og haldlaus loforð. Þegar
hér var komið, var ríkið þegar
farið að takast á hendur skuld
Dindingai fyrir næsta ár, mið-
aðar við tvöfalt meiri uppskeru
en áður
Vorið 1960 voru bændurnir
sendir úi á akrana með kröfu
um uppskerumagn, sem var
rniklu meira en nokkur von var
um, að þeir skiluðu. Það ár
skullu miklar náttúruhamfarir
vfir. Hin þrjózka andstaða fór
vaxandi. og uppskeran var í
samræmi við’ þetta allt. í annað
smn varð að taka skerfinn til
ríkisins t'rá soltnu bændafólki.
Að yfirbragði störfuðu komm-
únurnar sem fyrr. Hjól áróðurs-
ins snerust. En um áramótin
1960—1961 sneri stjórnin við
kyrrþey Kommúnurnar voru
(*ndurskipulagðar samkvæmt
i'yrirmæium, sem aldrei voru
birt opinberlega, en kölluð
hafa verið „sextíu atrið'i".
CNDURBÓT Á UMBÓTUNUM
Þessar endurbætur á skipu-
iaginu voru í megindráttum á
þessa leið:
1. Áhrif fólksins í kommún-
unum sxyldu aukin. Nokkrar
TÍMINN miðvikudaguí 13. febrúrr 1963.