Tíminn - 13.02.1963, Blaðsíða 14

WILLIAM L. SHIRER
úr málmi, og niður úr honum
héngu bönd með dúskum á, síðan
kom ferhyrnt swastiku-flagg, sem
á var letrað stórum stöfum:
„Deutschland Erwache!" (Þýzka-
land vaknaðu“).
Ef til vi'll var þetta ekki „list'%
en það var áróður á hæsta stigi.
Nú höfðu nazistarnir tákn, sem
tákn einskis annars flokks gat
jafnazt á við. Hakakrossinn virtist
hafa yfir að ráða einhverjum dul-
armætti, sem gaf hinum áður óör-
uggu lægri stéttum merki um að
hefjast handa, og stefna í nýja átt,
en fram til þessa höfðu þær ráfað
um stefnulaust á fyrstu upplausn-
arárunum milii styrjaldanna. Þær
byrjuðu að hópast saman undir
merkjum hakakrossins.
Tilkoma foringjans
Sumarið 1921 tók hinn rísandi
æsingamaður, sem hafði sýnt svo
undraverða hæfileika, ekki aðeins
sem ræðumaður heldur einnig
sem skipuleggjari og áróðursmeist
ari, algerlega að sér forystu
flokksins. Um leið gaf hann sam-
starfsmönnum sínum forsmekkinn
af miskunnarleysi því og kænsku,
sem hann átti eftir að beita á svo
árangursrikan hátt síðar meir á
örlagarfkum augnablikum.
Snemma um sumarið hafði Hitl-
er haldið til Berlínar til þess að
komast í samband við þjóðernis-
sinnaöflin í Norður-Þýzkalandi og
til þesS að halda ræður í Þjóðar
klútobnum, sme var aðalbækistöð
þeirra. Hann vildi athuga mögu-
leikana á því, að útbreiða hreyf-
ingu sína utan landamæra Bay-
ern, til annarra hluta Þýzkalands.
Ef til vill tækist honum að komast
í góð sambönd í þessum tilgangi.
Á meðan hann var fjarverandí, á-
kváðu hinir- stjórnarmeðlimir
Nazistaflokksins, að nú væri stund
in runnin upp til þess að bjóða
formennsku hans byrginn. Þeim
fannst hann orðinn of einráður.
Þeir stungu upp á, að samvinna
tækist með þeim og flokkum í
Suður-Þýzkalandi., sem hefðu svip
uð stefnuskrármál, sérstaklega
sósíalistaflokknum, sem frægur
Gyðinga-ofsóknari, Julius Strei-
cher, svarinn fjandmaður og
keppinautur Hitlers, var að skipu-
leggja í Niiremberg. Stjórnin var
þess fullviss, að tækist að fá þessa
flokka, og hina metnaðargjörnu
foringja þeirra, til þess að sam-
einast nazistunum, þá myndi vald
Hitlers minnka.
Hitler flýtti sér aftur til Miin-
chenar, þegar hann gerði sér
grein fyrir, hvað þar var á seyði,
til þess að gera að engu klækja-
brögð þessara „heimsku geðsjúkl-
inga,“ eins og hann kallaði þá í
Mein Kampf. Hann bauðst til þess
að segja sig úr flokknum. Þetta
var meira en flokkurinn hafði ráð
á, eins og stjórnin gerði sér fljót-
lega ljóst. Hitler var ekki aðeins
bezti ræðumaður flokksins, held-
ur var hann einnig þeirra bezti
ski.puleggjari og áróðursmaður.
Auk þess var það ha-nn, sem afl-
aði riú meiri hluta þess fjár, sem
samtökin höfðu yfir að ráða,
með samskotum á fjöldafundum,
þar sem hann sjálfur hélt ræður
og sömuleiðis frá öðrum penjnga-
uppsprettum, þeirra á meðal
hernum. Yfirgæfi hann Nazista-
flokkinn, sem' nú var farinn að
blómstra, myndi það án efa leiða
til þess, að hann yrði að engu.
Stjórnin neitaði að taka við úr-
sögn hans. Hitl.er, sem nú hafði
sannfærzt um það, hversu sterk
aðstaða- hans var, krafðist algjörs
valdaafsals hinna leiðtoganna.
Hann krafðist einræðisvalds til
handa sjálfum sér, sem eina for-
ingja flokksins, stjórnarnefndin
yrði afnumin, og endir bundinn á
leynimakk við aðra flokka, eins
og t.d. flokk Streichers.
Þetta var meira en hinir stjórn-
armennirnir gátu þolað. Undir
forystu stofnanda flokksins, Ant-
ons Drexler, bjuggu þeir kæru á
hendur hinum verðandi einræðis-
herra, og dreifðu henni í bæklings
formi. Þarna voru samankomnar
þær alvarlegustu ákærur, sem
Hitler átti nokkru sinni eftir að
verða fyrir af höndum manna úr
hans eigin flokki — þ.e.a.s. þeim,
sem vissu yfllilega, hvern mann
hann hafði að geyma, og hvernig
hann starfaði.
í bæklingnum stóð m.a.: Valda-
græðgi ' og persónulegur metnað-
ur hefur orðið til þess, að Adolf
Hitler snéri aftur til starfa sinna,
eftir sex vikna dvöl í Beriin, en
enn þá hefur ekki komið í ljós,
hver var ástæðan fyrir þessari
ferð hans þangað. Hann álítur,
að hinn rétti tími sé kominn til
þess að koma af stað óeiningu
og sundrung meðal okkar, með
aðstoð skuggalegra manna, sem
standa að baki honum, og bæta
þannig hagsmuni Gyðinganna og
vina þeirra. Það kemur greinileg-
ar og greinilegar í ljós, að mark-
mið hans er einungis • að nota
Nazistaflokkinn sem stökkpall fyr-
ir hans eigin ósiðavöndu ætlunar-
verk, og ná undir sig forystunni
til þess að neyða flokkinn inn á
nýjar leiðir á sálfræðilega réttu
augnabliki. Þetta kemur hvað
bezt í ljós í úrslitakostum þeim,
sem hann setti foringjum flokks-
ins fyrir nokkrum dögum, þar
sem hann krefst m.a., að honum
verði fengið í hendur algert ein-
ræðisvald innan flokksins, og
stjórnin, þar á meðal Anton Drex-
ler lásasmiður, stofnandi og leið-
togi hans, dragi sig í hlé. . . .
Og hvaða aðferðir notar hann
svo í baráttunni? Þær sömu og
Gyðingar. Hann rangfærir hverja
staðreynd . . . Nazistar! Takið af-
stöðu til slíkra manna! Gerið eng-
in mistök. Hitler er æsingamað-
ur . . . Hann trúir því, að hann
sjálfur sé fær um að fylla ykkur
með all'S konar sögum, sem eru
allt annað en sannar . . .
Ásakanirnar voru j rauninni
réttar, enda þólt þær væru gerð-
ar veikari með bjánalegum and-
semitisma ( að Hitler hegðaði sér
eins og Gyðingur), en það, að
birta þær opinberlega, var ekki
eins áhrifamikið fyrir uppreisnar-
mennina, og þeir höfðu haldið..
Hitler fór samstundis með meið-
19
yrðamál á hendur höfundum bækl
ingsins, og Drexler sjálfur var
neyddur til þess að bera þær til
baka á almennum fundi. Á tveim-
ur sérstökum fundum lagði Hitl-
er fram friðarskilmála sína. Lög-
unum var þannig breytt, að hon-
um var veitt einræði sem forseta
flokksins, og stjórnarnefndin var
lögð niður. Hinum auðmýkta
Drexler var veitt uppreisn með
því að gera hann að heiðursfor-
seta, en hann hvarf brátt af sjón-
arsviðinu í júlí 1921 voru svo
sett „foringjalögin", sem íyrst
voru lög Nazistaflokksins, en síðar
Þriðja ríkisins. „Fiihrer" þýzku
þjóðarinnar var kominn fram á
sviðið.
„Foringinn" hófst nú handa um
að endurskipuleggja flokkinn.
Skuggalega bakherbergið í Ster-
neckerbrau var látið sigla sinn
sjó, en í augum Hitlers var það
líkara grafhvelfingu en skrifstofu,
og nýjar skrifstofur fengnar í
annarri krá í Corneliusstrasse.
Þær voru mun bjartari og rúm-
betri. Gömul Adler-ritvél var
keypt með afborgunarskilmálum,
og smátt og smátt bættust við
eignirnar peningaskápur, skjala-
skápar, ýmiss konar húsgögn, sími
og að lokum launaður ritari.
Peningarnir voru að byrja að
streyma inn. Um það bil ári áður,
í desember 1920, hafði flokkurinn
komizt yfir dagblað, sem var í
hinni mestu niðurníðslu og djúpt
■sokkið í skuldir, Völkischer Beo-
bachter, and-semitískt sorpblað,
sem kom út tvisvar i viku. Ná-
kvæmlega hvaðan 60 þúsund
mörkin komu, sem greidd voru
fyrir blaðið, er ekki vitað. Það var
leyndarmál Hitlers eins, en vitað
er, að Eckart og Röhm fengu tal-
ið Ritter von Epp hershöfðingja,
lö'greglumaður. — En hr. Rodney
var svo vingjarnlegur að koma
hingað. Eg vissi ekki, hvað égi
átti að segja, ég heyrði aðeins!
rödd mína segja undarleg,!
bjánaleg orð. Gertrude starði upp[
glenntum augum fram fyrir sig, I
hún kreisti saman munriinn. Svo
hné hún skyndilega niður.
Það er erfitt að hugsa um þenn-
an voðalega tíma. Það leið á
löngu, unz hún kom aftur til með-
vitundar. John Rodney var mjög
hjálpsamur. Við meðhöndluðum
það eins og taugaáfall. Við hlúð-
að henni með hitaflöskum, og ég
hringdi til dr. Keet, og hann lof-
aði að koma eins fljótt og mögu-
legt væri. Hann sagði, að það væri
gott, að hún hefði misst meðvit-
und. Hann hlaut að hafa heyrt
um Sylvester, því að hann varð
ekkert hissa, þegar ég sagði hon-
um, hvað hefði gerzt.
John Rodney var hjá mér, þang-
að til dr. Keet og kona hans komu.
Eg þekkti hana rétt aðeins í sjón,
vegna þess hve hún var sjaldan í
samkvæmum. Hún var lítil og
þéttvaxin með rauðar kinnar og
fjörleg augu, sem nú voru full
samúðar.
Það var undarleg tómleikatil-
finning innra með mér, og ég var
fegin því. Eg vildi ekki finna
nokkurn skapaðan hlut. Eg vildi
ekki gráta. Eg gat ekki hugsað
mér að tala um Sylvester . . . vildi
ekki muna, hvað hann hafði verið
góður. Einhvern veginn varð ég
að reyna að gleyma honum . .
Frú Keet svaf inni hjá Gertrude
um nóttina. Þegar Gertrude vakn-
aði, gaf dr. Keet henni aftur
sprautu, svo að hún sofnaði aftur.
Fyrst þegar ég var alein á kvöld-
in, rann upp fyrir mér, hversu
tómlegt og eyðilegt líf beið mín
Allir, sem mér hafði þótt vænt
um, allir þeir, sem elskuðu mig,
voru dánir.
Clare Breton Smith
Afi minn . . . en ég mátti ekkij
hugsa um hann. Þá varð mér illt
og ég fékk svo mikinn hjartslátt. j
Svo vesalings ungfrú Abby og . . .
núna síðast Sylvester.
Morguninn eftir horfði ég á
tómt rúmið hans og mundi allt á
ný. Eg flýtti mér að klæða mig
og ganga út S hlýtt sólskinið. Eg
byrjaði að vinna í garðinum. Eitt-
hvað varð ég að hafa fyrir stafni.
Dr. Keet kom árla og hafði með
sér hjúkrunarkonu. Nokkru síðar
kom Carmichal majór frá lögregl-
unni í Mbabane.
Eg sat j stólnum hennar Ger-
trude með fætuma á litla skeml-
inum og horfði undrandi á þá.
Þeir voru ákaflega alvörugefnir
og mjög vingjarnlegir, þegar
þeir báðu mig að segja það, sem
ég vissi.
— En ég veit ekkert, sagði ég
Síðan sagði ég þeim frá fyrirætl
unum mínum að fara á þetta upp
boð, en að kvöldið áður , . . hefði
maðurinn minn sagt, að ég mætti
ekki fara ein. Eg gat ekki fengið
mig til að nefna nafn Sylvesters.
Eg sagði þeim frá kakóinu, sem
hann hefði útbúið handa mér og
bætti við:
— Eg held, að það hljóti að
hafa verið svefnmeðal i því, en
hvers vegna skyldi hann gefa
mér það? Ef hann hefði sagt mér,
að hann vildi helzt fara einn, hefði
ég skilið það.
— Hefðuð þér gert það? spurði
majorinn og horfði rannsakandi
ofan í gólfið. — En hver sagði
honum, að þér hygðust fara til
Spongeni? Móðir hans?
— Eg veit það ekki. Eg hafði
farið snemma í rúmið, vegna þess
að ég hafði höfuðverk. Eg var
sofnuð, þegar Syl . . . þegar mað-
urinn minn kom inn Eg kreppti
fast hnefana.
— Eg get sagt yður það. Dr.
Keet hallaði sér fram og andlit
hans var mjög alvarlegt
— Frances Blandford.
— Frances, kallaði ég upp, svo
skildi ég. — Guy hlýtur að hafa
sagt henni frá því. Eg sagði hon-
um það í síðustu viku.
— Nei, það var ekki hann, sem
sagði henni það. Eg veit ekki,
hvers vegna, en hann hafði ekki
nefnt það við hana. Eg braut heil
ann um, hvers vegna dr. Keet
horfði svona undarlega a mig.
— Eg bað, hann ekkert fyrir
það, sagði ég hraðmælt.
Carmichal majór var hugsi: —
Svo að Frances heyrði það hjá
öðrum?
— Hún þaut heim úr kokkteil-
boði. Guy uppgötvaði, að hún var
horfin, varð óttasleginn og fór á
eftir henni. Hann kom heim í
þann mund, að hann heyrði hana
grátbiðja Sylvester að láta Elisa-
bethu ekki fara til Spongem Guv
var mjög kvíðafullur. hann sagði
að Frances hefði verið í óskap-
legu uppnámi.
— Én hvers vegna skyldi hún
vera það?
Dr. Keet yppti öxlum
— Eg veit ekki meira en þú.
Eg reis upp. — Eg skal hringja
til hennar og spyrja hana.
— Eg er hræddur um, að hún
jSé ekki heima. Hún er á sjúkra-
húsi.
— Er hún veik? En . . .
— Hún fékk taugaáfall, þegar
; hún frétti um Sylvester . . .
I — En . . . Eg starði ráðþrota
á hann . — Eg veit, að henni féll
vel við hann, en . . . Eg leitaði í
huga mér eftir ástæðu.
— Það er ekki það. Orð dr.
Keet hljómuðu eins og sprenging
' í herberginu. — Hún tönnlast á
[því allan tímann, að það hefði get
að verið þú . . .
— En það er fáránlegt . . . Bara
jvegna þess . . . að hann keyrði út
af . . .
Carmichal majór þorfði alvöru-
! gefinn á mig. — Þetta var ekkert
, venjulegt slys, Elisabeth
Eg fann, að ég náfölnaði. Eg
vissi, hvað kom fyrir fólk, sem
þótti vænt um mig. Hvað eigið
þér við? Eg hélt, að ég hefði hróp-
að, en orð mín urðu að lágu
, hvísli.
Dr Keet tók fast um hendur
mínar og þrýsti þær.
— Sylvester var myrtur, Elisa-
beth
Andlit hans hvarí mér í þoku
Svlvester hafði verið myrtur .
2 KAFLI
Það var undarlegt líf. sem nú
hófst Þegar frú Keet fór aftur
til Mbabane varð systir Keogh
| Gertrude var, að því er virtist,
; meðvitundarlaus mestallan tím-
j ann, en ef systir Keogh
skrapp út til að fá sér frískt loft,
j settist ég venjulega fyrir utan
( dyrnar hjá Gertrude — hún vildi
; ekki sjá mig inn til sín. Og þá
heyrði ég oft braka í rúminu, ég
(heyrði fótatak og skúffur dregn-
ar út.
Eg sagði systir Keogh ekki frá
! því. Eg áfelldist heldur ekki Ger-
trude. Eg öfundaði hana. Eg ósk-
aði oft sjálf, að ég gæti hlaupið
j felur og forðazt annað fólk í
nokkra mánuði. Allir vildu vera
vingjarnlegir, en það voru marg-
ir, sem skildu ekki, að þeir sýndu
imesta tillitssemi með því að láta
eins og ekkert hefði gerzt.
Og ég óskaði, að lögreglan
hætti þessum sífelldu yfirheyrsl-
um. Þeir urðu að bíða lengi, áður
en þeir fengu að tala við Ger-
trude, og þegar þeir fengu leyfi
til þess, hafði hún ekkert sérstakt
að segja þeim. Hún sagði, að hún
hefði oft ekki séð Sylvester fyrr
en um hádegi, og því hefði hún
ekki verið neitt hrædd um hann.
Hún hafði ekki heldur hugmynd
um, hvers vegna Frances hafði
hringt til hans.
Eg ók til sjúkrahússins til að
heimsækja Frances, en var sagt,
að hún gæti ekki tekið á móti
heimsóknum. Eg heyrði orða-
sveim um, að hún værí orðin
hálfskrýtin . , . já, sumir sögðu,
rið hún væri að missa vitið. Eg
skildi þetta ekki.
T f M I N N, miðvikudagur 13. febrúar 1963.
14