Tíminn - 11.04.1963, Blaðsíða 5

«miw
POyi iÖLLEH;
*»*
Utgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Arnason Ritstjórar: Þórarinn
Þóí-arinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason óg IndriSi
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Auglýs
ingastjóri: Sigurjón Davíðsson Ritstjórnarskriístofíir i Eddu
húsinu. Afgreiðsla, auglýsingar og aðrar skrifstofur i Banka
sfcræti 7. Símar: 18300—18305 — Auglýsingasimi: 19523 Af.
greiðslusími 12323. — Askriftargjald kr 65.00 á mánuði innan.
lands. í lausasölu kr. 4.00 eint. — Prentsmiðjan Edda h.f. —
Hótanir Seðlabankans
,Samkvæmt lögunum um Seðlabankann, er þaS raun-
verulega ríkisstjórnin, sem ræður mestu um stefnu hans
og störf. Lögin ákveða skýrt um bað, að ríkisstjórnin
skuli móta fjármálastefnuna og beri bankanum að hlíta
fyrirmælum hennar í þeim efnum. í reynd hefur þetta
iíka orðið þannig, að bankinn er ekki annað en verk-
íæri og málpípa ríkisstjórnarinnar.
Þetta sést vel á þeirri ársskýrslu, sem bankastjórnin
hefur nýlega sent frá sér.
Þegar bankastjórnin hefur lýst afkomu seinasta árs í
anda ríkisstjórnarinnar, víkur hún að írámtíðarhorfunum.
Þar skortir áreiðanlega ekki heldur á að talað sé í anda
ríkisstjórnarinnar.
Þegar bankastjórnin horfir fram á leið, sér hún ekki„
nema eina torfæru á veginum, er einhver hætta geti
stafað af. Þessi torfæra er hins vegar mjög uggvænleg.
Af henni getur meira að segja stafað svo mikil hætta,
að „yfirstjórn peningamála þurfi að vera við því búin
að gera gagnráðstafanir með auknu aðhaldi um útlán og
öðrum aðgerðum í peningamálum", en þar getur vart
verið átt við aiinað en gengisfall eða vaxtahækkun.
Og hver er þessi mikla hætta? Þessi mikla hætta er
sú, að „þær launahækkanir sem orðið hafa að undan-
förnu, eru vafalaust meiri en æskilegt hefði verið, mið-
að við framleiðsluaukningu“.
Áður en lengra er haldið, er rétt að athuga, hvernig
þessar launahækkanir eru til komnar. Hafa þær verið
knúðar fram að tilefnislausu, eða hafa þær verið nauð-
vörn launþeganna? Ef litið er óhlutdrægt á málin, kem-
ur það í ljós, að þessar launahækkanir eru ekki meiri en
svo, að langflestir launþegar verða að vinna mikla eftir-
vinnu og hafa þó rétt til hnífs og skeiðar. Það verður
því sannarlega ekki sagt, að launahækkanirnar hafi verJ
ið knúðar fram af einhverri óbilgirni, þegar þær nægja
engan veginn til mannsæmandi íramfæris.
Sannleikurinn er sá, að launahækkanirnar eru af-
leiðing, en ekki orsök. Þær eru afleiðing hinnar staur-
blindu og hatrömmu dýrtíðar- og verðhækkunarstefnu,
sem ríkisstjórnin hefur rekið með góðri aðstoð Seðla-
bankans. Þær eru afleiðing hinna miklu gengisfell-
inga, vaxtaokursins, stórkostlegra hækkaðra opin-
berra álaga og annarra dýrtíðar- og verðþensluaðgerða
ríkisstjórnarinnar.
Það er mikil og furðuleg glópska. sem kemur fram
hjá bankastjórn Seðlabankans, að sá vandi, sem kann að
vera fyrir höndum, verði leystur með því að halda
lengra áfram á þessari braut. Nýjar dýrtíðaraukandi að-
gerðir eins og aukið vaxtaokur, nýtt gengisfall og aukn-
ar ríkisálögur, munu aðeins gera illt verra. Það, sem
þarf, er að víkja frá dýrtíðarstefnunni, draga úr vaxta-
okrinu og lækka framfærslukostnaðinn á.þann og ann-
an hátt.
Það er hins vegar augljóst af skýrslu bankastjórnar
Seðlabankans, að ríkisstjórnin hefur enn ekki neitt lært í
þessum efnum. Eíkisstjórnin er sömu skoðunar og stjórn
Seðlabankans, eins og Ijóst kom tram hjá Gylfa Þ.
Gíslasyni, er nýlega var rætt um vaxtamálin á Alþingi, —
að allur vandinn stafi frá of miklurn launahækkunum,
sem orðið hafa á síðastliðnu ári — þ. e. að kaupgeta
almennings sé of mikil. Þess vegna verði að draga úr
henni með vaxtaokri og öðrum dýrtíðaraukandi ráðum.
Þess vegna verða kjósendur að gerá sér ljóst, að verði
núverandi stjórn ekki steypt í kosningunum, mun skammt
að bíða, að hótanir Seðlabankans um samdrátt lána,
gengisfall eða vaxljahækkun, verði að veruleika.
itarfshættir brezka þingsins
sæta verulega vaxandi gagnrýni
Stjórnin hefur dregið sér ofmikið vald á kostnað þingsins.
BREZKA þingið í Westminst-
er — formóðir þingræðisins —
sætir gagnrýni. Þetta hefur
gerzt áður, en í þetta sinn er
um annað og meira að ræða
en meinlausa gagnrýni. Hún er
sérlega almenn og virðist á rök-
um reist, auk þess sem það eru
einkum þingmennirnir sjálfir,
sem að gagnrýninni standa í
þetta sinn.
Svo mikið er víst, að á morg-
un verða ræddar í lávarðadeild
inni tillögur sameiginlegrar
nefndar um breytingar á deild-
inni. Fáir gera sér vonir um
mikinn árangur af þeim breyt-
ingum. Mestur er áhuginn fyr-
ir því, hvort meðlimum deild-
arinnar muni leyfast að leggja
niður nafnbæturnar og hverfa
aftur til neðri málstofunnar,
þar sem störfín eru árangurs-
ríkari.
Mikilvægast er þó, að verið
er að reyna í alvöru að koma
fram víðtækri endurskoðun á
aðstöðu neðri málstofunnar.
Þetta hefur þegar verið rætt í
sambandi við frumvarp eins
þingmanns Verkamannaflokks-
ins, og horfur eru á áframhald-
andi umræðum um málið.
GAGNRÝNIN á neðri mál-
stofunni og uppástungur um
breytmgar beinast einkum að
eftirtöldum atriðum:
Slæm starfsskilyrði þing-
manna. Þeir geti til dæmis ekki
fengið vinnuherbergi í þing-
húsinu, né ritara til þess að
annast hin miklu bréfaskipti.
Laun þeirra séu mjög lág aðeins
um 218 þús. ísl. krónur á ári.
Þetta hrökkvi hvergi nærri, þar
sem margir þingmenh utan af
landi verði að búa í London
rneðan þingið situr að störfum.
Launin þurfi að hækka veru-
lega, o-g þingmennirnir þurfi að
hafa í eyðslueyri að minnsta
kosti sem svarar 250 þús. ísl.
króna á ári.
Endurbæta þurfi starfshætti
'neðri málstofunnar. Þingmenn
séu að kafna í frumvarpamergð
og smámunum, sem dengt sé
yfir á þá samkvæmt þeirri
gömlu reglu ráðandi ríkis-
stjórnar, að „það verði að láta
þá hafa mikið að starfa, svð að
þeir finni ekki upp á einhverj-
um axarsköftum". Um sum
frumvörp ætti að fjalla í nefnd
í miklu ríkari mæli en nú er
gert, svo að unnt sé að spara
tíma deildarinnar sjálfrar.
Þingmönnunum séu veittar ó-
fullnægjandi upplýsingar. Að-
gangur að heimildum sé ekki
nægilega greiður til þess að
unnt sé að dæma um einstök
mál, gagnrýna þau og leggja
fram rökstuddar breytingatii-
lögur. Það eru aðeins sérfræð-
ingar ríkisstjórnarinnar og
stjórnarandstöðunnar, sem geti
leyft sér að fara út í einstök
atriði eins og nú standa sakir
Ríkisstjórnin geri of mikið úr
nauðsyn á öryggi. Nýafstaðin
deila um útgjöld, sem svara tii
242 milljarða ísl. króna, hafi
að mestu byggzt á tveimur töfl-
um og tvö hundruð orðum í
hvítri bók. í neðri málstofunni
þurfi að koma á fót stofnun.
sem geti annazt athuganir á
MACMILLAN,
— aukið vald ríkisstjórnar og
embættismanna hefur veikt álit
þingsins.
málum og safnað gögnum til
að byggja þær á.
EINSTAKIR þingmenn hafi
ekki nóg tækifæri til að taka
þátt í umræðum. Ætla þurfi
meiri tíma en gert er, til fyrir-
spurna, og það þurfi að auð-
vejda einstökum þingmönnum
bæði að flytja ræður og leggja
fram frumvörp.
Sfarfstilhögunina þurfi að
bæta. Þingið situr nú í 160
daga á ári, en sat 110 daga árið
1900. Þetta sé hvérgi nærri í
réttu hlutfalli við þá feikilegu
aukningu, sern orðið hafi á
störfunum. Til dæmis hafi ár-
legar fjárveitingar aukizt úr 16
milljörðum ísl. króna í 800
milljarða á þessu tímabili.
Þingið þurfi nánari tengsl
við almenning en nú gerist. Hví
ekki að leyfa sjónvarpinu að-
gang að neðri málstofunni?
Leiðtogi deildarinnar, Macleöd
ráðherra, hefur tjáð sig hlynnt-
an þessari uppástungu, en
margir þingmenn hafa hrist
höfuðið yfir henni.
Forréttindi neðri málstofunn
ar stafi frá löngu liðnum tíma
og í því efni mætti breyta tölu
vert til án þess að gengið vær
of nærri erfðavenjunum. Ai
menningur fyrtist sumum for
réttindum, sem einstakir þing
menn grípi til í tíma og ótíma.
EITT mikilvægt atriði hefur
lauslega verið haft á orði. Er
hægt að halda sig við gamla
skilninginn á meðlimum neðri
málstofunnar sem áhugamönn-
um í stjórnmálum, — eins og
Iaun þeirra geta gefið tilefni
til þar sem gengið virðist út frá
því ólýðræðislega fyrirbæri, að
þeir eigi drjúgar einkaeignir,
— eða ætti að sækjast eftir
meiri atvinnumöpnum í stjórn-
málunum og fá þá um leið
fleiri sérfræðinga og ' vísinda-
menn inn í málstofuna?
Sumir hafa gengið enn
lengra í þessa átt og stungið
upp á, að komið sé á fót starfs-
hópum sérfræðinga frá atvinnu
lifinu eða háskólunum, til þess
að unnt vœri að veita málstof-
unni haldgóðar ráðleggingar
Benda má á, að með stofnun
Efnahagsþróunarráðsins hafi
verið stigið skref í þessa átt-
Aðrir hafa undir eins bent á
hættuna, sem stafi frá of mikl-
um atvinnumönnum í stjórn-
málunum, sem engin tengsl
hefðu við fólkið og hversdags-
lífið.
í þessu sambandi hefur verið
rætt um tölu þingmannanna í
neðri málstofunni, en þeir eru
nú 630. Sumir stinga upp á, að
þeim sé fjölgað' upp í 800, svo
að unnt væri að skipta málstof-
unni í fjöímargar starfsnefndir,
en aðrir hafa stungið upp á að
fækka þeim, t.d. í 400.
AÐ BAKI hinna almennu
óska um breytingar á þinginu,
einkum neðri málstofunni, ligg
ur ákveðinn ótti. Leiðtogum
stjórnmálaflokkanna þykir sem
almenningur líti óvildaraugum
til Westminster og hinna þjóð-
kjörnu fulltrúa. Skoðanakann-
anir hafa leitt í Ijós, að meiri
liluta manna virðist sem þing-
menn neðri málstofunnar gætu
leyst störf sín betur af hendi en
raun ber vitni, — og fjórðung-
ur hinna spurðu sagði meira að
segja „stórum betur". Það var
aðeins einn fimmti hluti, sem
hélt því fram, að störfin væru
prýðilega af hendi leyst.
Sama óvild virðist koma fram
í afstöðu manna til Iauna þing-
mannanna, en þau eru lág, eins
og áður er sagt. Meirihluta
manna þykir þingmennirnir
bera nóg úr býtum, og þeir,
sem vilja lækka launin, eru
fleiri en hinir, sem vilja hækka
þau.
ÞAÐ MUN vera allþungt á
metunum, að meðal stjómmála-
mannanna ber til muna á þeim
skilningi, að þingið — og þá
einkum neðri málstofan — hafi
síminnkandi hlutverki að
gegna. Því er haldið fram, að í
Bretlandi, eins og öðrum lönd-
um, stafi lýðræðinu mest hætta
af sterkari og sterkari aðstöðu
valdhafanna, sem styðjist við
volduga embættismannastétt
og aukinn áróður ríkisstjóma
og útgáfu „hvítra bóka“ um
alla skapaða hluti, í.svo ríkum
mæli, að þingið geti ekki gætt
hagsmuna almennings nægi-
lega vel og hamlað gegn beit-
ingu ríkisstjórnarinnar á því
valdi, sem hún hefur.
Vanmáttartilfinning gerir
vissulega vart við sig í brezíka
þinginu. Þingmenn vilja, að
þingið sé æðsta valdið, en þeir
veita því athygli, að mikilvæg-
ustu ákvarðanirnar eru teknar
að þinginu forspurðu. Rætt hef
urverið um hægfana þróun for-
setastjórnar í Bretlandi, þar
sem meira og meira vald safn-
ist á hendur forsætisráðherr-
ans og meðráðherra hans. Nú
eru augu manna sem óðast að
opnast fyrir þeim möguleika,
að skýringarinnar á forseta-
stjórnarsvipnum sé ef til vill
fremur að leita £ minnkandi á-
hrifum þingsins.
Það hefur sjaldnast áhrif, á
afdrif einstakra framvarpa,
hvað sagt er í neðri málstof-
Framhald á bls. 14.
riMINN, fimmtudagurinn 11. apríl 1963
5