Tíminn - 20.06.1963, Blaðsíða 14

ÞRIDJA RIKIÐ
WILLIAM L. SHIRER
Návist ungra fallegra borgar-
stúlkna olli oft óróa á sveitaheim-
ilum, og kvartanir frá reiðum for-
eldrum yfir því, að dætur þeirra
höfðu verið barnaðar á bæjunum,
fóru brátt að streyma að. En
þetta var ekki eina vandamálið.
Venjulega voru búðir stúLknanna
í námunda við vinnubúðir ungu
mannanna. Þessi staðsetning virð-
ist hafa orðið orsökin til' þess að
rnörg stúlkan varð ófrísk.
Svipuð siðferðivandamál risu
einnig upp í sambandi við heim-
il'isár stúlknanna, en um hálf millj
ón stúlkna úr Hitlersæskunni
eyddi einu ári í vist á heimilum
í borgunum. í rauninni leit sann-
ur nazisti ekki á þetta sem sið-
ferðilegt vandamál. Oftar en einu
sinni hlustaði ég á B.D.M. kven-
foringja — þær voru undantekn-
ingarlaust fremur ólaglegar og
oftast ógiftar — halda ræður yfir
ungu stúlkunum, sem þeim hafði
verið falið að gæla, um siðferði og
skyldurnar við föðurlandið, um að
fæða ríki Hitlers börn, innan
hjónabands ef mögulegt var, utan
hjónabands ef nauðsyn krafði.
I árslok 1938 voru 7,728,259
meðlimir í Hitlersæskunni. Það
er augljóst, að þrátt fyrir það, að
þessi tala var svo há, héfur um
fjórum milljónum unglinga tekizt
að halda sig utan samtakanna, og
1 marz 1939 settí stjórnin út lög,
sem skylduðu allt æskufólk til
þess að ganga í Hitlersæskuna,
á sama hátt og piltar voru skyld-
aðir til þess að ganga f herinn.
Þrjózkir foreldrar voru varaðir
við því, að gengju börn þeirra ekki
í hreyfinguna, yrðu þau tekin frá
þeim, og í þess stað sett á mun-
aðarleysingjahæli eða á önnur
heimili.
Lokaáfall menntunarinnar í
Þriðja ríkinu kom, þegar settir
voru á stofn þrenns lags skólar til
þess að þjálfa úrvalið: Adolf Hitl-
ersskólarnir, undir stjórn Hitlers-
æskunnar, stofnananna, sem sáu
um þjóðlega stjómmálamenntun
og undir stjbrn Kastalareglnanna.
Þetta tvennt síðasta var undir
verndarvæng flokksins. Adolf Hitl
ersskólarnir tóku þá unglinga, sem
efnilegastir voru í „Jungvolk",
aðeins tólf ára gamla, og veittu
þeim sex ára nákvæma þjálfun í
að gerast foringjar innan flokks-
ins og í þjónustu hins opinbera.
Nemendurnir bjuggu í skólunum
við spartverskan aga, og þegar
þeir útskrifuðust, höfðu þeir rétt-
indi til þess að halda áfram námi
við háskólana. Tíu slíkir skólar
voru stofnaðir árið 1937, en aðal-
s'kólinn var Akademie í Brunswick.
Tilgangur stofnananna, sem sáu
um þjóðlega stjórnmálakennslu,
var að koma á aftur þeirri tegund
menntunar, sem áður hafði tíðk-
azt í hinum gömlu prússnesku
herakademíum. Þetta, að sögn
opinbers ummælanda, þroskaði
..hermannaandann, og það, sem
honum fylgdi, kjark, skyldurækni
og einfal'dleika." Við þetta var
síðan bætt sérstakri þjálfun í naz-
istakenningunum. Skólarnir voru
undir yfirstjórn S.S., sem lagði til
skólastjóra og flesta kennara. Þrír
slíkir skólar voru settir á fót árið
1933, og tala þeirra var komin upp
í þrjátíu og einn, áður en stríðið
brauzt út, þar af voru þrir fyrir
konur.
Á toppi pýramídans voru hinar
svokölluðu Kastalareglur, Ordens-
burgen. í þeim var þjálfað úrvalið
úr nazistaúrvalinu, j andrúmslofti
kastal'a Teftónariddarareglna
fjórtándu og fimmtándu aldarinn-
ar. Riddarareglan hafði byggzt á
reglunum um algera hlýðni við
meistarann, Ordensmeister, og
helgaði sig þýzkum landvinning-
um í slavnesku löndunum og í
austri og þrælkun hinna inn-
fæddu. Jíastalareglur nazista ]
höfðu svipað markmið og aga. Að-
eins hinir ofstækisfyllstu meðal
ungra þjóðernissósíalista urðu fyr
ir valinu, oftast úr hópi þeirra
allra beztu, sem útskrifuðust úr
Adolf Hitlers-skólunum >,g stjórn-
málastofnununum. Kastalarnir
voru fjórir ,og nemandinn var í
þeim öll'um, hverjum á eftir öðr-
um. Fyrsta árið af sex var hann í
þeim kastalanna, sem lagði sér-
staka áherzlu á „kynþáttavís-
indi“ og aðrar hliðar nazistakenn-
jnganna. Áherzla var lögð á and-
lega þjálfun og aga, að viðbættri
líkamlegri þjálfun. Þessu var snú-
ið við næsta árið í kastalanum,
þar sem íþróttir og líkamsþjálfun
komu fyrst, þar á meðal fjallgöng-
ur og fallhlifastökk. í þriðja kast-
al'anum, þar sem nemendurnir
dvöldust í eitt og hálft ár, fengu
þeir kennslu í stjórnmálum og
hermennsku. Að lokum á fjórða
og síðasta stigi menntunarinnar
var nemandinn sendur um eins og
hálfs árs skeið til Ordensburg í
Marienburg í Austur-Prússlandi, í
nánd við pólsku landamærin.
Þarna, innan veggja einmitt þess
kastala, sem verið hafði höfuðvígi
Teftónariddaranna fimm öldum
áður, var stjórnmála- og hernaðar-
þjálfuninni aðall'ega beint að
vandamálunum j austri og þörf
Þýzkalands (og réfti!) á að teygja
sig inn í hin slavnesku lönd í hinni
eilífu leit landsins eftir Lebens-
raum — afbragðs undirbúningur,
eins og síðar átti eftir að koma
í Ijós, og ætlunin var eflaust, að
atburðunum 1939 og þar á eftir.
Á þennan hátt var æskan í
Þriðja ríkinu þjálfuð fyrir líf og
starf og dauða. Enda þótt hugur
fólksins væri eitraður af ásettu
ráði, almenn skólaganga þess not-
uð til þess að túlka einn hlut,
heimili þess látin víkja fyrir öðru
] að mestu leyti hvað viðvék upp-
eldinu, voru piltarnir og stúlk-
urnar, ungu mennirnir og konurn-
ar að því er virtist ákaflega ham-
ingjusöm og uppfull af lífslöngun
Hitlersæskunnar. Og á því lék eng-
inn vafi, að sú aðferð, að safna
saman börnum í öllum stéttum og
stöðum þjóðfélagsins, þar sem
þau, hvort sem þau komu úr fá-
tækt eða auði, frá verkamanna-
heimilum, úr sveit eða af heimil-
um kaupsýslumanna eða úr yfir-
stéttinni, deildu sama hlutskipti,
var í sjálfu sér góð og heilbrigð.
í flestum tilfellum skaðaði það
ekki á n'kkurn hátt borgardreng-
inn eða -stúlkuna að eyða sex
mánuðum í Vinnuþjónustunni,
þar sem þau lifðu úti undir beru
lofti og þar sem þe'-m lærðist að
meta gildi lí'kamlegrar vinnu og
þess að láta sé~ koma saman við
þá, se-»i ekki komu ú~ sama um-
hverfi. Það fór ekki fram hjá
neinum þeim, sem ferðaðist um
Þýzkaland á þessum tíma og ræddi
við unga fólkið í búðunum og
fylgdist með vinnu þess og leik
og söng, að hversu óhellavænleg
sem kennslan var, þá var hér á
ferðinni ótrúlega aflmikil æsku-
lýðshreyfing.
Æskulýðurinn í Þriðja ríkinu
óx upp meðt það fyrir augum að
hafa sterkan og hraustan l'íkama,
trú á framtíð lands síns og trú á
sjálfum sér og með samfélagstil-
finningu og félagslund, sem ýtti
til hliðar öllum hindrunum stétt-
arskiptingar og efnahags- og sörnu
leiðis öllum félagslegum hindrun-
um. Ég hugsaði til þessa síðar, í
maí 1940, þegar maður sá, með-
fram veginum milli Aachen og
Briissel, mismuninn á þýzku her-
mönnunum, sólbrenndum og
-hraustlegum, eftir að hafa eytt
æs'kunni í sólskini og við gott
mataræði, og fyrstu brezku stríðs-
föngunum, með innfallinn brjóst-
kassa, signar axlir, grábleika húð
og skemmdar tennur — sorgleg
dæmi um þá æsku, sem England
hafði vanrækt af svo miklu ábyrgð
arleysi árin mill'i heimsstyrjald-
anna.
Bóndinn í Þriðja ríkinu
Þegar Hitler kom til vaida árið
1933, áttu bændur Þýzkalands
eins og flestra annarra landa við
óhemju örðugleika að stríða. Að
því er skrifað var í Frankfurter
Zeitung, var nú verr komið fyrir
þeim en nokkru sinni áður, frá þvl
FÖRUNAUTAR ÓTTANS
W. P. Mc Givern
27
um. Ekkert annað komst að í huga
hans.
Lynch dró skammbyssu upp úr
vasa sínum og beindi henni að
Beecher. „Þú hegðar þér eins og
fífl'“, sagði hann rólega. „Þú skalt
fá að geispa golunni hér á staðn-
um, ef þú gerir ekki eins og við
segjum “
Beecher vildi ekki deyja. Hann
vildi lifa til að geta tortímt þeim.
Honum skyldi takast það. Ein-
hvern veginn. Aldrej fyrr hafði
hafði löngun hans eftir nokkru
verið jafn sterk og brennandi. Og
skyndilega varð honum ljóst, að
í þetta sinn vænti hann ekki ósig-
urs. Hann fann ekki lengur til þess
arar tilfinningar um stöðugt tap
og ósigra, sem alltaf áður hafði
gert honum lífið leitt. Hann hafði
næstum rekið upp hlátur. Ef þetta
var sú síðasta gjöf, sem guðirnir
skenktu honum, varð hann að við-
urkenna að þetta var hin full-
komna gjöf.
„Allt í Lagi, ég skal taka að mér
stjórnina,1' sagði hann loks
Hann sá þau brosa hvert til ann-
ars — sá áhyggjusvipinn víkja
fyrir sjálfsánægju. Hann hafði
augsýnilega létt af þeim þungu
fargi.
„Ég vissi, að þú mundir hjálpa
okkur“, sagði Don Willie.
„Ég er hræddur um að ág þurfi
að þvo framan úr mér,“ sagði Bee-
cher.
„Ég skal vísa þér á snyrtiher-
bergið", sagði Lynch og benti með
skammbyssunni.
„Við fylgjumst að nú, Beecher."
Beecher sneri sér við og horfði
með hugsunarsvip á Lauru. Fyrir
honum var það eins og að loka
dyrum — hin hinzta kveðja. Síðan
gekk hann út ásamt Lynch.
12. KAFLl
Dimmt var í flugstjómarklefan-
um. Einu ijósin voru týrumar í
mælaborðinu. Flugvélin var af
gerð C-47 og Beecher hélt henni
í átján hundruð metra hæð með
stefnu suðvestur frá Mirimar. Ef
Lynch skipaði honum ekki að
breyta um stefnu, mundu þeir
vera yfir Gíbraltar eftir stundar-
fjórðung.
Beecher sat í flugmannssætinu,
hafði sett á sjálfstjórnartækin og
fylgdist af nákvæmni með mæl-
unum. Laura sat við hlið hans.
Hann sá ljóst hár hennar og hvít-
an hálsinn speglast í framrúðunni,
Skammbyssuna bar hún kæruleys-
islega í skauti sér.
„Þú virðist vera snjall flugmað-
ur“ sagði hún.
Hann svaraði ekki. Hann þorði
ekki að tala við hana.
í stað þess reyndi hann að
beina allri athyglinni að þvi að
stjórna vélinni. Bæði loftskeyta-
tækin voru ónýt. Honum fannst
hljóðið dálítið einkennilegt í
stjórnborðsmótornum, en hann
var ekki viss um að geta treyst
dómgreind sinni á þessu sviði, þar
sem svo langt var síðan hann hafði
stjórnað flugvél. Hann hafði ekki
stjórnað vél af þessari tegund sið-
an í stríðslok seinni heimsstyrj-
aldarinnar Á lokadegi stríðsins
og siðan viku síðar. Hann hafði
flutt tvo hershöfðingja og nokkra
liðsforingja frá París til Lundúna.
Þeir voru í ljómandi skapi og sólin
hellti geislum sínum yfir Picca-
dilly og Eros-styttuna, sem loks
var laus við varnargarðinn. sand-
pokana og tréverkið. Menn á krán-
um hrópuðu: „Komdu og fáðu þér
einn, Kani!“ Og svo slógu þeir
hann á öxlina og voru þakklátir.
En samt hafði hann verið í hálf-
leiðu og angurværu skapi — tjón-
ið, sem þessi vingjarnlega borg
hafði beðið, kom nú skýrar í ljós,
er allt var að vakna til lífs á ný,
ljósin voru kveikt og varnargarð-
arnir rifnir niður. Hann hafði
drukkið sig fullan ásamt þremur
áströlskum orrustuflugmönnum,
og að endingu hafnað í krá í East
End, þar sem þeir sungu „Moun-
tains of Moni“ og gömul, hrukk-
ótt og tannlaus kerling hafði brölt
upp á borðið og beðið bæn.
Minningarnar um fortíðina
gerðu honum léttara i skapi. Hon-
um varð rórra í huga við að rifja
upp löngu horfna daga, daga, þar
sem hann var virkur þátttakandi
með milljónum annarra manna að
sameiginlegri hugsjón, sameigin-
legu verkefni. Þetta var honum
styrkur nú, er svo dökkt var í ál-
inn.
Hann minntist aðgerðanna gegn
Aachen, Köln, Diisseldorf og
Frankfurt, og Aachen æ ofan í
æ, borgarinnar, sem varin var
þremur hringum 88 m. fallbyssna
og hann hafði þurft að brjótast í
gegnum þétt kúlnaregn þeirra,
áður en hann komst niður j rétta
sprengjuhæð. Þá hafði hann verið
annar maður en nú. Þrautseigur
og rólegur, hvað sem á gekk. Hann
hafði gert sér Ijósar hætturnar og
vitað, hvað hann átti að hræðast-
Hann hafði ekki látið sjálfsmeð-
aumkun ná tökum á sér. Hann
minntist þess nú með nokkuru
stolti, hvernig hann hafði verið og
hverju hann fékk áorkað. Það var
ef til vill dálítið fáfengilegt, hugs-
aði hann, eins og gamall maður,
sem í ellinni lítur um öxl, rogg-
inn yfir afrekum æskunnar og
lætur sér það nægja. En ef til vill
var hann alls ekki dauður úr
öllum æðum enn þá ,ef til vill gæti
hann einmitt nú fengið tækifæri
til að sýna sjálfum sér og öðrum,
að hann var ekki aflóga skar, sem
þyrfti að láta sér nægja minn-
ingar um löngu drýgðar dáðir . . .
Á flugvellinum í Mirimar hafði
allt gengið brotalaust. Á leiðinni
þangað hafði Lynch stöðugt þrýst
skammbyssunni í mjöðm Beech-
ers. „Haltu þér sem næst mér,
unginn minn“, hafði hann sagt.
„Laura sér um vegabréfin og far-
riiiðana. Flugvélin frá Madrid
lenti fyrir klukkustund. Þeir hafa
flutt allan farangur yfir í farþega-
vélina og eru nú á heimleið aftur
til Madrid. En það verður seink-
un. Don Willie hefur látið taka
frá öll' sæti til Rabat. Það var gert
í Sevilla, en auðvitað verða öll
þessi sæti auð. Við verðum ein
um vélina. En þeir munu væntan-
lega fresta förinni þeirra vegna
um nokkura stund. Við bíðum hins
vegar kurteis og þolinmóð Hef-
urðu skilið það?“
„Já, en ef nú einhver kaupsýslu-
maður kæmi á síðasta andartaki
og vildi fá far?“
Lynch hafði glott. „Ég er hrædd
ur um, að hann yrði að sætta sig
við að gera allt önnur viðskipti en
hann hafði ætlað sér. Það væri
allt og sumt.“
„En ef þeir hafa fundið líkið af
Frakkanum?"
Beecher og Lynch sátu í dauf-
lega lýstri flughöfninni, á meðan
Laura lét stimpla vegabréf þeirra
og leysti út farmiðana. Beecher
gat séð úr sæti sinu, þegar menn-
irnir gerðu flugvélina klára fyrir
Rabatförina. Benzínvagn stóð við
hlið hennar og flugvirki hafði
klifrað upp á annan vænginn.
Flugmennirnir sátu við barinn og
drukku kaffi í minna en tíu metra
fjarlægð frá þeim. Báðir voru
mennirnir dökkir á brún og brá,
alvörugefnir, myndarlegir menn.
Beecher gat numið fáein orð úr
samræðu þeirra:
„Þú mátt ekki misskilja mig.
Ég hef persónulega ekkert við það
að athuga, að tengdamamma búi
hjá okkur. En hún unir sér alls
ekki í Madrid. Það er engan veg-
inn rétti staðurinn fyrir hana.“
„Þú hefur rétt fyrir þér. Hún
mundi una sér langtum betur i
sveitinni, gamla konan.“
„Heyrðu, gætirðu ekki reynt að
koma Pepa í skilning um þetta
fyrir mig á morgun?"
„Hún kærir sig væntanlega
ekki um að mamma hennar lendi
fyrir bíl í stórborginni."
„Það veit ég satt að segja ekki.
Kannske vill hún það."
Benzínvagninum var ekið brott
frá vélinni og flugvirkinn stökk
ofan af vængnum og renndi stiga
að dyrunum. Síðan gekk hann á
braut um leið og hann stakk klúti,
svörtum af olíu, í bakvasann.
T f M I N N. flmmtudagurinn 20. júní 1963
14