Tíminn - 02.07.1963, Blaðsíða 7

Útgefi ndí: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framikvæmdastjóri: Tómas Árnason. — Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Frétta-
stjóri: Jónas Kristjánsson. Auglýsingastj.: Sigurjón Davíðsson.
Ritstjórnarskrifstofur í Eddu húsinu, simar 18300—18305. Skrif
stofur Bankastr 7. Afgr.sími 12323. Augl., sími 19523. Aðrar
skrifstofur, sími 18300. Áskriftargjald kr. 65.00 á mán. innan-
lands. í lausasölu kr 4.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f —
Norræn menning
í dag hefst hér í borg fundur norrænu menntamála-
ráðherranna, en slíkir fundir hafa verið haldnir árlega
tun nokkurt skeið.
Það hefur á síðari áratugum verið margt og mikið rætt
og ritað um norræna samvinnu og margt og mikið gert
til að efla hana og styrkia. Það ber líka að viðurkenna,
að verulegt hefur áunnizt í þessum efnum, þótt stund-
!im kunni sumum að finnast að norræn samvinna sé
meh’a svipur en sj'ón.
Því er vitanlega ekki að neita, að þótt norrænu þjóð-
:rnar eigi margt sameiginlegt og leiðir þeirra liggja víða
saman, er einnig margt, sem aðskilur þær. í utanríkis-
málum liggja leiðir þeirra ekki saman, nema að takmörk-
uðu levti, eins og sést á því að þrjú ríkin eru aðilar að Atl-
antshafsbandalaginu, en tvö standa utan við. Þrjú þeirra
iiafa sótt um aðild að Efnahagsbandalagi Evrópu, en tvö
ekki. Dönum, Norðmönnum og Svíum kann að geta
hentað aðild að EBE, en íslendingum getur hún ekki hent-
að. Því veldur ekki aðeins smæð þjóðarinnar, heldur einn-
ig hitt, að lega landsins er slík, að það á ekki heima í
evrópsku stórveldi. ísland liggur miðja vegu milli
Evrópu og Ameríku og verður að gæta góðrar sambúðar
á báðar hendur, en það verður því aðeins gert, að það
tengist ekki annarri álfunni nánara en hinni.
En þótt leiðir Norðurlandanna liggi ekki alltaf saman
pólitískt, er hitt jafn áreiðanlegt, að menningarlega liggja
Jeiðimar saman og geta gert það ekki síður í framtíðinni
en í nútíðinni og fortíðinni. Menningararfur þeirra er sam-
eiginlegur og það er þeim öllum til styrktar, að hann sé
ekki aðeins varðveittur, heldur ávaxtaður eins vel og
kostur er. Þess vegna er íslendingum það sérstök ánægja,
að menntamálaráðherrar hinna norrænu ríkjanna gisti
nú land þeirra og eiga viðræður við fulltrúa íslands á
því sviði. Það er von íslendinga, að hin norræna menn-
ingarsamvinna megi eflast og blómgast.
Pólitísk tengsli og efnahagsleg tengsli eru mikilvæg
Hin menningarlegu tengsli eru bó sterkust. Þess vegna
eru t. d. tengsli íslands og Danmerkur raunar betri í
aag en fyrir hálfri öld, þótt hin pólitísku bönd séu
alveg horfin. Svo sterk er hin norræna menning að
norræn menningartengsl haldast og munu haldast, þótt
leiðir liggi ekki alltaf saman pólitískí
Það, sem öðru fremur einkennir norræna menningu
' dag, er virðingin og umhyggjan fyrir manninum, jafnt
:;em einstaklingi og félagsveru. Þess vegna stendur per
sónufrelsi, lýðræði og félagshyggja dýpri rötum á Norð
urlöndum en annars staðar í heiminum. Um þessa menn
mgu eiga norrænar þjóðir að standa vörð sameiginlega.
þótt leiðir kunni að skilia um sitthvað annað. Með þvi
styrkja þær ekki aðeins eigin hag jg hamingju, heldur
gefa öðrum verðugt fordæmi.
Noregskonungar
Ólafur Noregskonungur er sexmgur í dag og mun þess
verða minnzt hátíðlega í Noregi, en konungur nýtur mik
illa vinsælda hjá þ.jóð sinni.
Hér á landi hafa hinir gömlu Noregskonungar verif
sögufrægastir allra konunga. Þvi er erfitt fyrir íslend
inga að hugsa sér sjáifstæðan Noreg án konungs. A'
Deim ástæðum er það íslendimnrai líka fagnaðarefn
nve vei himr nýju Noregskonunsar hafa revnzt Það c
ósk íslendinga í tilefni afmæli Ó'afs konungs að norska
þjóðin haldi áfram að eignast slíka þjóðhöfðingja og
Olafur er og Hákon faðir hans var
T í M I N N , liiiðjudaginn 2. júlí 1963 —
Söguleg þjóöaratkvæðagreiösla
Danska stjórnin knúin til samninga við stjórnarandstöðuna.
SÍÐAST LIÐINN þriðjudag
fór fram í Danmörku þjóðar-
atkvæðagreiðsla um landeigna-
log, sem höfðu verið afgreidd
frá þinginu í vetur, fjögur tals-
ins. Niðurstaðan varð sú, að öll
þessi lög voru felld við þjóðar-
atkvæðagreiðsluna.
Forsaga málsins er þessi:
Eftir að ákveðið var, að Dan-
mörk sækti um aðild að Efna-
hagshandalagi Evrópu, varð
það fljótt ljóst, að mikil
hætta væri á því, að útlend-
ingar frá EBE-löndunum
keyptu jarðir og aðrar land-
eignir í Danmörku, þar sem
þeir fengu sama rétt í þessum
efnum og Danir sjálfir. Einjc-
um var það liklegt, að Vestur-
Þjóðverjar og Hollendingar
færu inn á þessa braut, þar
sem mikill skortur er á land-
rými bæði í Vestur-Þýzkalandi
og Hollandi. Dönum þótti það
að sjálfsögðu ekki gott, að eiga
það þannig yfir höfði sér, að
iandeignir í Danmörku kæmust
meira og minna í útlendar
hendur. Allir flokkar þingsins
urðu því sammála um, að
nauðsyn bæri til að setja ný
landeignalög, er tryggðu eign-
arráð Dana yfir dönsku landi
áfram, þótt Danmörk gerðist
aðili að EBE.
Það var hins vegar hægara
sagt en gert að setja slík lög,
ef þau áttu ekki að brjóta
gegn ákvæðum Rómarsáttmál-
ans, sem EBE hvílir á, én eftir
að Danmörk væri orðin aðili
að EBE, yrðu dönsk lög að
víkja, ef þau og Rómarsáttmál-
ann greindu á um þessi efni.
EFTIR að dönsku þingflokk-
arnir höfðu lengi velt þessu
máli fyrir sér, varð niðurstað-
an sú, að þeir klofnuðu um
málið. Þeim tókst ekki að sam-
einastvum neina lausn. Stjórn-
arfiokkarnir, jafnaðarmenn og
radikalir, ákváðu því að setja
lög um þetta upp á eigin spýt-
ur. þótt þeir hefðu ekki nema
eins atkvæðis meirihluta í
þinginu. Það styrkti þó að-
stöðu þeirra nokkuð, að þeir
gátu í þessum efnum treyst
á stuðning kommúnistaflokks
Axels Larsens.
Segja má, að lög þau, sem
rikisstjórnin setti, hafi falið í
sér þrjú meginákvæði, sem
áttu að tryggja eignarráð Dana
yfir dönsku landi, eftir að
Danmörk væri komin í EBE
Hið fyrsta þeirra var búsetu-
ákvæði, þ.e. að ekki mættu
aðrir kaupa eða eiga jarðeign-
ir en þeir, sem byggju á við-
komandi stað, en þó skyldu
bændur og landbúnaðarlærðir
menn undanþegnir slíku á-
kvæði. Hið annað var um for-
kaupsrétt ríkisins til að kaupa
landéignir, ef sérstaklega
stæði á, og hið þriðja um hlið-
stæðan forkaupsrétt b.æjar- og
sveitarfélaga. Loks voru sett
sérstök náttúrufriðunarlög.
sem veittu opinberum aðilum
sérstakt vald til að koma í veg
fyrir að dönsku landslagi yrð)
spillt með verksmiðjubygging-
um eða sumarbústaðahverfum
Stjórnarandstæðingar, þ.e.
vinstri menn, íhaldsmenn og ó-
háðir, voru andvígir öRum
þessum ákvæðum. Þeir töldu
KRAG forsætisráðherra með úrslitin.
búsetuákvæðið gagnslítið, þar
sem það útilokaði aðeins borg-
i arbúa -en r ekki t.d. hollenzka.
i og. þýzka bændur. Þeir töldu
að forgangsréttur ríkis og bæj-
arfélaga til jarðakaupa gæti
orðið misnotaður, enda ætti að
stefna að því að danskt land
gæti áfram haldizt í danskri
einkaeign, þótt gengið yrði i
EBE. Loks töldu þeir náttúru-
friðunarlögin gera ráð fyrir
alltof víðtækum ríkisafskiptum.
Þá deildu þeir ekki sízt á
þessi lög fyrir það, hvaða að-
ferð væri beitt við setningu
þeirra. Lítill þíngmeirihluti
beitti naumu valdi sínu til að
setja hin þýðingarmestu laga-
ákvæði áöur en borgararnir
hefðu fengið ráðrúm til að
kynna sér efni þeirra. Slíkt
væri óþingræðislegt og ólýð-
ræðislegt í mesta lagi. Þá
lýstu þeir sig reiðubúna til
viðræðna við ríkisstjórnina
um setningu annarra laga
ákvæða, se:n fullnægðu sama
tilgangi, en tryggðu áfram
danska einkaeign á dönsku
landi.
í framhaldi af þessu kröfð-
ust svo stjórnarandstæðingar
þjóðaratkvæðagreiðslu um hin
umræddu deiluatriði. en þeir
höfðu þingstyrk til að knýja
fram slíka atkvæðagreiðslu
samkvæmt ákvæðum stjórnar-
skrárinnar.
ÞESSI þjóðaratkvæðagreiðsia
fór fram síðastl. þriðjudag,
eins og áður segir. Báðir aðilar
sóttu hana af miklu kappi,
einkum þó stjórnarandstæðing-
ar. Það, sem reyndist þeim
ekki sízt áhrifamikið í áróðr-
inum, var að geta bent á hin
óþingræðislegu og ólýðræðis-
legu vinnubrögð, sem lítill
þingmeirihlutj hefði beitt með
skyndisetningu þessara laga
Þá töldu þeir, að mikil þjóð-
nýtingarhætta stafaði af þeim.
Hins vegar svöruðu þeir lítið
fyrirspurnum stjórnarsinna
um, hvað þeir vildu láta koma
í staðinn til að hindra að út-
lendingar næðu yfirráðum yfir
dönsku landi eftir að Danmörk
væri komin í EBE. Hið helzta.
sem stjórnarandstæðingar
sögðu um það, var það, að um
þetta yrðu þingflokkarnir að
semja, ef lögin féllu.
Úrslit atkvæðagreiðslunnar
urðu þau, að stjórnarandstæð-
ingar sigruðu með miklum at-
kvæðamun. Búsetuákvæðið
var fellt með 1.353 þús. atkv
gegn 843 þús. atkvæðum For-
kaupsréttur ríkisins var felld-
ur með 1.346 þús. atkv. gegn
849 þús. atkv. Forkaupsréttur
bæjarfélaga var felldur með
1.328 þús. atkv. gegn 871 þús.
atkv. Náttúrufriðunarlögin
voru felld með 1.282 þús atkv
gegn 936 þús. atkv. Það kom
mjög á óvart, hve mikil þátt-
taka var i atkvæðagreiðslunni.
Niðurstaða þess, að um-
rædd lög voru þannig felld,
er nú orðin sú, að ákveðið
hefur verið að hefja viðræður
milli stjórnarflokkanna og
stjórnarandstæðinga um nýja
löggjöf, þar sein stefnt verður
að því að tryggja eignarráð
Dana yfir dönsku landi eftir
inngöngu Danmerkur í EBE
Þetta geta orðið erfiðir samn-
ingar, því að menn reka sig
fljótt á, að flest ákvæði um
slíkt reka sig á Rómarsamn-
inginn önnur en ákvæðin um
forkaupsrétt ríkis og bæjar-
félaga. Fróðlegt verður því að
sjá, hvernig þessum viðræð-
um dönsku flokkanna lýkur, en
misheppnist þær, getur það
leitt til þingkosninga áður en
langt um líður. Aílt er þetta
mál ljóst dæmi um þann mikla
vanda, sem fylgir aðild að
EBE. Þ.Þ.
7