Tíminn - 21.08.1963, Blaðsíða 14

ÞRIÐJA RÍKIÐ
WILLIAM L. SHIRER
Downing Street með forsætisráð-
herranum og félögum hans, þegar
sendimaður frá utanríkisráðuneyt-
inu kom með áríðandi skilaboð
ihanda Chamberlain þar sem hon-
um var skýrt frá hinum miklu frétt
um frá Vínarborg. Aðeins nokkrum
mínútum áður hafði Ohamberl'ain
beðið Ribbentrop að flytja foringj
anum „hans einlægu óskir og fast
an ásetning um að kippa í lag
þýzk-breríw sambandinu". Nú,
þegar þessar súru fréttir bárust
frá Vín, hættu stjórnmálamennirn
ir snæðlngi og hurfu til skrifslofu
Ohamberlains, þar sem forsætis-
ráðherrann las tvö skeyti fyrir
þýgka utanríkisráðherrann, sem
ekki leið sem bezt. Skeytin voru
frá brezka sendiráðinu í Vínar-
borg, og skýrðu frá úrslitakostum
þeim, sem Hitler hafði sett. „Um-
ræðurnar1', sagði Ribbentrop Hitl-
er, „fóru fram í þvinguðu andrúms
lofti og Halifax Mvarður, sem
venjulega var rólegur, var æstari
en Ohamberlain, sem á yfirborð-
inu virtist rólegur og kaldur".
Ribbentrop lét í ljós efasemdir
um „sannleiksgildi fréttanna" og
þetta virðist hafa gert hina brezku
gestgjafa hans rólegri, því að
„kveðjur okkar“, sagði hann,
„voru í fyllsta máta vinsamlegar,
■anBsnBUBWHBHi
69
um, að hægt væri að færa sönnur
á hana“.
„Og heldurðu, að þér takist
það?“
„Tvímælalaust. Eg sendi Jorge
til Svörtu dúfunnar til að vera
viss um að Don WUlie færi ekki
frá Mirimar í kvöld.“
„Hvað gerir þig svo vissan í
þinni sök?“
„Að sumu leyti var það fram-
koma þín hjá Don Willie. Þú hag-
aðir þér ekki eins og maður, sem
á líf sitt undir lyginni. Auk þess
minntistu ekki á skjalakassann
um borð í flugvélinni. Það vopn
hefði ef til vill komið Don Willie
algerlega á knén. En þú notaðir
það ekki. Eg furðaði mig á því,
þangað til unga stúlkan kom inn“.
Don Julio brosti. „Hún er allra
laglegasta hnáta. Og þegar litið er
á það í hvílíkri geðshræringu hún
var, þá verð ég að vikurkenna, að
hún laug ekki sem verst“.
„M vissir þá, að hún laug?“
„Já, reyndar. Eitt orð frá þér í
viðbót — og hún hefði látið bug-
ast. Þetta var riddareleg fram-
koma, en kannske dálítið heimsku-
leg. Hvers vegna hlífðirðu henni?“
„Þú átt við hvers vegna ég vildi
ekki láta hana bugast?“ Beecher
yppti öxlum og sneri sér aftur að
glugganum. „Hún verður að eiga
frumkvæðið sjálf. Öðru vísi tekst
henni ekki að bjarga sjálfri sér“.
„Nú skil ég allt“. Don Julio leit
á úr sitt. „En hve langan tíma eig
um við að ætla henni til þess?“
„Það veit ég ekki. Hvað segir
lögregluhandbókin? Hversu lang-
an tíma fá menn til að berjast fyr-
ir frelsinu?"
„Engan er ég smeykur um. Vél-
in frá Madrid getur komið á hverri
stundu. Þeir frá Iberia og l&g-
reglumennirnir úr ríkislögreglunni
munu hafa upp úr henni sannleik-
ann. Og þá er úti um hana. Þá
hefur hún glatað tækifærinu".
„Lagahlið málsins skiptir ekki
máli í þessu sambandi".
Don Julio brosti. „Eg er hrædd-
og jafnvel Halifax var aftur orð-
inn rólegur“.
Viðbrögð Ohamberlains yfir
skeytunum frá Vín voru þau, að
hann fól Henderson sendiherra í
Berlín að hripa niður bréf til von
Neurath, setts utanríkisráðherra,
þar sem því var lýst yfir, að væru
fréttirnar um úrslita'kosti Þýzka-
lands réttar, „þá fyndl stjórn þans
hátignar sig neydda til þess að
bera fram harðorðustu mótmæli“.
En formleg dlplomatisk mótmæli,
þegar hér var komið sögu, voru
það allra lítiifjörlegasta, sem
Hitler hafði um að hugsa. Næsta
dag, 12. marz, á meðan þýzkar her
sveitir streymdu inn í Austurríki-,
sendi Neurath fyrirlitl'egt svar,
þar sem hann lýsti því yfir, að
sambúðin milli Austurríkis og
Þýzkalands væri algert einkamál
þýzku þjóðarinnar og ekki mál
brezku stjórnarinnar, og endurtók
•auk þess lygarnar um, að engin
þýzk Skilyrði hefðu verið sett
Austurríki, og hersveitirnar hefðu
verið sendar eingöngu sem svar
við „áríðandi“ ósk frá hinni ný-
mynduðu austurrísku stjórn. Hann
benti brezka sendiherranum á
skeytið, „sem þegar hafði verið
birt í þýzkum blöðum".
Það eina, sem Hitler hafði að
óttast að kvöldi 11. marz voru við-
brögð Mussolinis við árás hans,
en menn vel'tu því einnig fyrir sér
í Berlín, hvernig þessum aðgerð-
um yrði tekið í Tékkóslóvakíu. En
hinn óþreytandi Göring sá fyrir
þessu. Þótt hann væri önnum kaf-
inn við símtölin til Vínar, tókst
honum samt að bregða sér um
kvöldið yfir í Haus der Fliegcr,
þar sem faann var gestgjafi eitt
þúsund háttsettra starfsmanna og
diplomata, sem verið var að
skemmta á glitrandi kvöldsam-
komu með hljómsveitum, söngv-
urum og ballett f'rá ríkisóperunni.
Þegar dr. Mastny, tékkneski sendi-
herrann í Berlín, kom til þessarar
stórfengl'egu hátíðar, leiddi borða-
lagður marskálkur hann þegar af-
síðis og sagði honum og lagði við
drengskaparorð sitt, að Tékkóslð-
vaikía hefði ekkert að óttast af
hálfu Þýzkalands, að innrás Reich-
hersveitanna inn í Austurríki væri
„ekkert annað en fjölskyldumál“
og Hitler óskaði eftir að bæta sam
bandið við Prag. Sem endurgjald
ódkaði hann eftir staðfestingu um,
að Tékkar myndu ekki kveða sam-
an her. Dr. Mastny yfirgaf veizl-
una, hringdi til utanrikisráðherr-
ans í Prag, og kom svo aftur inn
í salinn og sagði Göring, að land
„Svona, svona, þetta gerir ekk-
ert til“.
„Eg beið eftir þér í Quita Pena.
Eg beið eftír þér og ég var svo
hamimgjusöm. í kránni voru nokkr
ir fiskimenn, sem höfðu róið á
bátum Don Willies fyrr um dag-
inn. Eg heyrði, að þeir voru að
tala um hann og þá skildist mér
að hann væri lifandi. Eg gat ekki
að mér gert. Eg dróst að honum
eins og járnflís að segulstáli".
„Og hann bað þig um að ljúga.
Hann sagði, að sannleikurinn
mundi verða honum að fjörtjóni.
Eg veit það. Don Julio veit það
líka. Hann bíður eftir þér“.
„Viltu koma með mér?“ spurði
hún sorgmædd.
„Hann vill tala við þig í ein-
rúmi. Eg s'kal fylgja þér að hús-
inu“.
Beecher lagði arminn um axlir
henni og þau gengu þvert yfir
autt, upplýst torgið.
„Og þá verður úti um hann“,
hvíslaði hún út í goluna. „En það
er ekki gott. Það er ekki gott“
„Það verður betra seinna".
„Þegar ég er frjáls? Frjáls til
hvers?“
„Eg bíð þín. Við þörfnumst
hvors annars fyrst um sinn“.
„Já, fyrst um sinn“, sagði hún
hrygg.
„Hver veit?“ sagði hann og tók
fastar utan um axlir henni. „Það
er líðandi stund, sem við eigum að
lifa fyrir“
Undir tröppunum upp að dyr-
um Don Julios þrýsti hann kossi
á enni hennar alvarlegur í bragði.
Don Julio lauk upp dyrunum að
skrifstofunni og hneigði sig fyrir
Ilse. „Gerið þér svo vel að koma
inn“, sagði hann.
Hún leit snöggt og hikandi á
Beeeher og hann sá óttann í dimm
um augum hennar. En hún reyndi
að brosa. „Bíddu eftir mér“, sagði
hún. „Jafnvel þótt það verði að-
eins fyrst um sinn“. Síðan snerist
hún á hæli og hljóp upp tröppurn-
ar.
Þegar dyrnar lokuðust á hæla
henni, stakk Beecher höndunum í
vasana og rölti yfir torgið til Bar
Central. Hann sá nokkur kertaljós
blakta í dimmri götunni, sem lá
niður að hafinu. Þetta hlaut að
vera séra Mikael, hugsaði hann,
á leið í sjúkraheimsókn. Prestur-
inn gekk hröðum skrefum inn á
torgið á eftir tveimur mönnum,
sem skýldu logunum á kertunum
með annarri hendi. Þeir næstum
hlupu eftir götunni. Séra Mikael
þrýsti lítilli leðuröskju að brjósti
sér og hélt annarri hendinni yfir
obláturnar.
Beeeher staðnæmdist og signdi
sig um leið og presturinn hraðaði
sér fram hjá honum. Séra Mikael
gaf honum hornauga, brosti ekki
né kinkaði kolli, en í augnaráði
hans var vingjarnleg kveðja, við-
urkenning þess að hann hafði sýnt
helgisiðum kirkju hans og trúar
virðingu.
Presturinn hvarf fljótlega niður
eftir götunni. Beecher gekk hægt
i daufu skini götuljósanna yfir að
Bar Central. Hann fann fimm pe-
seta í vasa sínum, einn duro. Að-
eins einn duro. Hann brosti. Þetta
var eins og vingjarnleg aðvörun.
Nákvæmlega það, sem eitt staup
af koníaki kostaði.
— ENDIR _
159
hans hefði ehki í hyggju að grípa
til vopna, og Tékkóslóvakía hefði
engar áætlanir á prjónunuih um
að reyna að grípa fram í atburða-
rásina í Austurríki. Göring létti,
og hann endurtók staðhæfingu
sína um, að Tékkóslóvakía hefði
ökkert að óttast og bætti við, að
honum hefði verið veitt vald til
þess að bera einnig Hitler fyrir
henni.
Vel getur verið, að hinn slægi
tékkneski forseti, Eduard Benes
hafi ekki haft tíma til þess að gera
sér ljóst, að endalok Austurríkis
þýddu einnig endalok Tékkósló-
vakíu. Nokkrir voru þeir í Evrópu
þessa helgi, sem litu svo á, sem
tékneska stjórnin hefði verið
skammsýn, og héldu því fram, að
Tékkar hefðu átt að grípa til ein-
hverra aðgerða aðfaranótt 11.
marz með tilliti til hinnar skelfi-
legu hernaðarlegu aðstöðu, sem
Tékkóslóvakía myndi nú verða í,
eftir að nazistar hefðu hernumið
Austurríki — eftir að þýzkar sveit
ir höfðu umkringt landið á þrjá
vegu — og þegar þess var gætt,
að hefði Tékkóslóvakía gripið
fram í til þess að hjál'pa Austur-
ríiki, hefði það ef til vill komið
Rússlandi, Frakklandi og Bret-
landi og sömuleiðis Þjóðabanda-
laginu í andstöðu við Þriðja ríkið,
en slíkum átökum hefðu Þjóðv. alls
ekki haft aðstöðu td þess að mæta.
En atburðir, sem áttu eftir að eiga
MUNIÐ
KodakFILMUR
í FERÐALAGIÐ
Kodak
HansPetersen hf
Sími 2-03-13 Bankastræti 4.
ur um að l&gfræðingar yrðu þér
ekki sammála. Annars skil ég favað
þú áft við".
„Eg á-við þess konar frelsi, sem
einnig er unnt að njóta í fangelsi“.
„Já, auðvitað. En við getum
ekiki látið henni slíkt frelsi í té.
Hún verður sjálf að vinna til þess“.
Don Julio stóð upp og nam staðar
við gluggann við hlið Beeehers.
„Er þér annt um hana, Mike?“
„Já“, sagði Beeoher, „en þó ekki
á sama hátt og þú heldur. Eg hef
lært að meta gildi líðandi stundar.
En ég veit líka, að við berum
ábyrgð á líðandi stund“.
„Og hún tilheyrir líðandi
stund?“
„Einmitt“.
Don Julio andvarpaði. „Þetta
finnst mér fullheimspekileg af-
staða til ástamála. Áttu við, að þú
sért of gamall til að láta þig
dreyma?“
Beecher brosti og klappaði hon-
m á öxlina. „Nei, ég er frekar of
ungur til slíks“.
„Hvers vegna verðurðu ekki
kyrr á Spáni?“
„Þú átt við, að ég eigi að vera
kyrr eftir að yfirheyrslunum, vitna
leiðslunum og réttarhöldunum er
lokið?“
„Já, ég ntun sakna þín, ef þú
ferð“.
Beecher andvarpaði. Hann
mundi einnig sakna Don Julios og
hann mundi sakna Spánar. En
hann gladdist við tilhugsunina um
að fara heim „Eg verð að hverfa
aftur til vinnu minnar", sagði
hann, „en ég mun drekka minni
þitt í sjerríi, hvenær sem ég heyri
Don Juan.“
„Þakka þér fyrir, og gleymdu
ekki að brosa, þegar þú hugsar um
langar og innihaldslausar samræð-
ur okkar. Hvað er nú? Hvað geng-
ur að þér?“
Beecher hafði snögglega þrifið
um handlegg hans. Nú dró hann
Don Julio nær glugganum Ein-
hver kom upp eftir götunni, sem
lá frá sjónum og upp í þorpið. Úti
• •
FORUNAUTAR OTTANS
W. P. Mc Givern
í myrkrinu gat Beecher greint
grannvaxna veru og það brá fyrir
hvítri regnkápu.
Hann varp öndinni léttar. „Má
ég fara á móti henni?“
„Já, en ég vil'di gjarnan tala við
hana í einrúmi. Viltu bíða á með-
an?“
„Eg verð hér fyrir utan, ef þú
vilt tala við mig“.
Beecher opnaði dyrnar og gekk
niður tröppurnar frá skrifstofu
Don Julios. Það virtist vera hætt
að rigna en himinninn var þung-
búinn og skýjaður og þokuslæð-
ingur lá yfir torginu. Hafgolan var
svöl og rök og angaði af salti.
Svört blómin á torginu bifuðust
hægt í vindinum. Engan mann var
að sjá, nema þjón í hvítum jakka,
sem var að bera stóla og borð frá
gangstéttinni inn á Bar Central.
Beecher rétti úr sér og gekk
þvert yfir torgið til móts við hana.
Hann tók eftir, að hann hafði til-
einkað sér taktfast göngulag Don
Julios og hælar hans glumdu á
gömlu steinlögðu þorpsstrætinu.
Hún gekk hægt upp götuna með
hendur að síðum. Það var eins
og hún væri á leið í gálgann. Regn
dropar glitruðu í dökku hárinu,
og andlit hennar var tárvolt. Hún
sá hann nema staðar, en hún hefði
gengið fram hjá honum, ef hann
hefði ekki gripið í handlegg henn-
ar. Hann sneri henni blíðlega við,
með hendurnar um grannar axlir
hennar.
„Eg hef beðið eftir þér“. sagði
hann.
Hún byrjaði að gráta. Volaði
eins og hrætt barn á villigötm.
„Fyrirgefðu mér“, sagði hún. „Fyr
irgefðu mér“.
14
TÍMINN, miðvikudaginn 21. ágúst 1963