Tíminn - 25.08.1963, Blaðsíða 14

ÞRIÐJA RIKIÐ
WILLIAM L. SHIRER
uðborg Austurríkis-Ungverjalands
ihafði Vínarborg lengi verið sam-
göngumiðstöð og viðskiptamiðstöð
fyrir Mið- og Suðauslur-Uvrópu.
Nú var þessi taugamiðstöð fallin
í 'hendur Þjóðverja.
Mikilvægast var eflaust fyrir
Hiller, að komast að raun um, að
ihvorki Bretland né Frakkland
myndu lyfta svo mikið s«m litla
fingri til þess að stöðva hann.
Ohamberlain hafði ávarpað neðri
deildina 14. marz og talað um það,
sem Hitler var búiná að gera í
Austurríki, og þýzlca sendiráðið í
London byrjaði að senda heila röð
mikilvægra símskeyta til Berlín
um það, hvernig viðræðurnar sner
ust. Hitler hafði ekki mikið að ótt
ast. „Staðreyndin er sú“, sagði
Chamberlain, „að ekkert hefði get
að komið í veg fyrir það, sem í
raun og veru gerðist (í Austurríki)
— nema því aðeins að þetta land
og önnur lönd hefðu verið reiðu-
búin að beita valdi“.
Hitler varð .Ijóst, að brezka for-
sætisráðherranum var ekki aðeins
á móti skapi að beita valdi, held
ur einnig að taka þátt i samvinnu
við önnur stórveldi um að stöðva
framsókn Þýzkalands í framtið-
inni. Sovétstjórnin hafði stungið
upp á því 17. marz, að fram færi
ráðstefna ríkjanna innan eða ut-
an Þjóðabandalagsins, þar sem
ræða skyldi möguleikana á því að
komið yrði í veg fyrir frekari árás
ir af hálfu Þjóðverja. Chamber-
lain tók þessu kuldalega, og 23.
marz hafnaði hann opinberlega í
ræðu í neðri mólstofunni tillög-
unni um ráðstefnuna. „Hinar óhjá
kvæmilegu afleiðingar slíkra að-
gerða“, sagð'i hann, „myndu vera
að koma af stað flokkasamdrætti
milli þjóðanna, sem hlýtur að vera
. . . skaðlegur friðarhorfunum í
Evrópu“. Auðsjáanlega leit hann
ekki alvarlegum augum eða lét
hjá líða að athuga Róm-Berlín öxul
inn eða þríveldasáttmálann milli
Þýzkalands, ítalíu og Japans.
í sömu ræðu rilkýnnti Chamber-
lain ákvörðun stjórnar sinnar, en
sú ákvörðun hlýtur að hafa fallið
Hitler enn þá betur í geð. Hann
hafnaði afdráttarlaust uppástung-
um um, að Bretland skyldi lofa
að koma Tékkóslóvakíu til hjálp-
ar, ef til þess kæmi að á hana
yrði ráðizt og sömuleiðis, að Bret-
l'and skyldi styðja Frakkland, ef
Frakkland yrði að standa við
skuldbindingar sínar um að veita
Tékkum aðstoð samkvæmt Fransk-
tékkneska sáttmálanum. Þessi af-
dráttarlausa yfirlýsing dró mjög
svo úr áhyggjum Hitlers. Hann
vissi nú, að Bretland myndi einnig
standa hjá, þegar hann réðist á
næsta fórnarlamb sitt. Ef Bretar
■gerðu ekkert, myndu Frakkar þá
gera slí'kt hið sama? Eins og fram
kemur í leyniskjölum hans frá
næstu mánuðum, var hann viss
^ um að svo myndi verða. Og hann
vissi einnig, að samkvæmt skd-
yrðum rússnesku samninganna við
Frakkland og Tékkóslóvakíu, voru
Sovétríkin ekki skyl'dug til þess
að koma Tókkum til aðstoðar
nema því aðetos, að Frakkar
hefðu stigið fyrsta skrefið i átt til
aðstoðar. Þessi vitneskja var allt,
sem hann þurfti á að halda til
þess að gera honum fært að hefj-
ast handa um framkvæmd áætlana
sinna.
Hitler gat dregið Þá ályktun af
hinni velheppnuðu sameiningu, að
ófúsir hershöfðingjar myndu ekki
lengur standa í vegi fyrir honum.
Ef hann var í einhverjum vafa
um þetta atriði, þá hvarf sá vafi
í sambandi við Fritsch-málið.
Eins og þegar hefur verið frá
s'kýrt voru réttarhöldin í máli von
Fritsch hershöfðingja, sem fara
áttu fram fyrir herrétti, stöðvuð
þegar á fyrsta degi, 10. marz, þeg-
ar Göring marskálkur og yfirmenn
landhers og flota voru kallaðir
saman af Hitler tti þess að fjalla
um mikilvægari málefni f sam-
bandi við Austurríki. Réttarhöldin
hófust að nýju 17. marz, en vegna
þess sem gerzt hafði í millitíðinni,
gat ekki hjá því farið, að þau féllu
heldur en risu. Fáum vikum áð-
ur höfðu eldri hershöfðingjarnir
trúað því fastlega, að þegar her-
rétturinn ljóstraði upp hinum
ótrúlegu vélabrögðum Himmlers
og Heydrich gegn Fritseh, þá
myndi hinn fallni yfirmaður þeirra
ekki aðeins fá aftur stöðu sína
innan landherstas, heldur myndu
S.S., jafnvel Þriðja ríkið og ef tti
vill Adolf Hitler sjálfur, riða til
falls. Fánýt og innantóm von það!
Hitler hafði eins og þegar hefur
komið fram, eyðilagt draum gömlu
liðsforingjasveitarinnar 4. febrú-
ar með því að taka sjólfur að sér
yfirstjórn herjanna og víkja
Fritseh frá og sömuleiðis flestum
æðstu hershöfðingjunum, sem
stóðu umhverfis hann. Nú hafði
'hann sigrað Austurríki án þess
svo mikið sem einu skoti hefði
verið hleypt af. Eftir þennan
undraverða sigur voru það ekki
margir í Þýzkalandi, sem höfðu
von um, að von Fritsch hershöfð-
ingja yrði bjargað, ekki einu sinni
gömlu hershöfðingjarnir.
Satt var það, að það gekk fljótt
að hreinsa hann af öllum áburði.
Eftir nokkur gífuryrði af vörum
Görings, sem ekki gat komið fram
sem réttlátur dómari, féll Schmidt
fjárkúgarinn saman og játaði, að
Gestapo hefði hótað að drepa
hann nema því aðeins að hann
bendlaði von Fritsch hershöfðingja
við mál'ið — hótun, sem reyndar
átti eftir að verða framkvæmd
nokkrum dögum síðar — og hann
játaði einnig, að það, hversu lík
nöfn Fritsch og Rittmeister von
Frisch voru, sem hann hafði þar
að auki kúgað fé út úr vegna kyn-
villu, hefði leitt tti þessa samsær-
is. Hvorki Fritsch né landherinn
gerðu hina allra minnstu tilraun
til þess að fletta ofan af hinu raun
verulega hlutverki Gestapo, né
persónulegri sekt þeirra Himmlers
og Heydrich í því að sjóða saman
þessar föl'sku ákærur. Annan dag-
inn, 18. marz, lauk réttarhöldun-
um með úrskurðinum: „Reyndist
ekki sekur um það, sem hann var
ákærður fyrir og því sýknaður“.
Þetta var persónuleg sakarupp-
gjöf fyrir von Fritsch hershöfð-
163
ingja, en það varð þó ekki til þess
að honum yrði aftur veitt embætti
sitt, né hlaut landherinn aftur
fyrra sjálfstæði sitt í Þriðja rík-
inu. Þar sem réttarhöldin fóru
fram fyrir luktum dyrum, vissi al-
menningur ekkert um það, sem
þarna átti sér stað né um hvað
var fjallað. Hitler sendi Fritsch
skeyti 25. marz, þar sem hann ósk
aði honum til hamingju með „það
að hafa fengið heilsuna aftur'.
Það var allt og sumt.
Hershöfðinginn, sem settur
hafði verið af, og færzt hafði und
an að bera fram ásakanir á Himm-
ler í réttinum, greip nú til mjög
svo örlagaríkra aðgerða. Hann
skoraði yfirmann Gestapo til ein-
vígis. Áskorunin, sem var í alla
staði í samræmi við aldagamlar
venjur hersins, var gerð af Beck
hershöfðingja sjálfum og var af-
hent Rundstedt hershöfðingja sem
gömlum hershöfðingja innan land
hersins og hann látinn flytja hana
til yfirmanns S.S. En Rundstedt
missti kjarkinn, og bar áskorun.
ina vikum saman í vasanum og
gleymdi henni að l'okum.
Von Fritsch hershöfðingi og
•>Ut það, sem hann í reyndinmi stóð
fyrir, hvarf brátt úr lífi Þjóðverja.
En hvað var það, sem hann í raun
og veru stóð fyrir í lokin? í des-
ember skrifaði hann bréf til vin-
konu sinnar, Margot von Sehutz-
bar barónessu, og þar kom fram
öll sú raunalega ringulreið, sem
hann og svo margir hinna hers-
höflingjanna höfðu fallið út í.
— Það er vissulega undravert,
að svo margir skuli líta á framtíð-
ina með auknum ótta, þrátt fyrir
óumdetianlega sigra foringjans á
síðustu árum . . .
Stuttu eftir styrjöldina komst ég
að þeirri niðurstöðu, að við yrðum
að bera sigur úr býtum í þremur
HJÚKRUNARKONA í vanda
Maysie Greig
4 ' * “
En hún snarþagnaði. Gati hafði
oft verið frökk og opinská í tali,
þegar hún var barn, talað um
héfnd, og hún hafði alltaf óttázt,
að einn góðan veðurdag kæmist
Gail kannski að því, hver svikar-
inn hefði verið.
Gail gekk inn í herbergið og
lagði höndina blíðlega um axlir
frænku sinnar. — Hafðu engar
áhyggjur, frænka mín. Þetta er
starf. Dr. Raeburn hefur fengið
stöðu við Malcolm Henderson Le-
stofnunina í Hong Kong og hefur
verið beðinn að taka með sér fá-
'-Tn'ennt starfslið. Hann ætlar að
taka Bobby, Mildred og m'g- Er
það ekki stórkostlegt?
En ungfrú Stewart lé'. sér íátt
urn finnast, Og andlit hennar var
, guggíð og veiklulegt. Kannski
vegna þess að hún 'vissi, að hún
myndi sakna vináttu og umhyggju-
serni Gail. Kannsld var ástæðan
líka önnur.
En hver svo sem ástæð'an var,
þij sagði hún nú aðeins: — Þess1
Mildred! Hún stakk nálinni gegn-
um efnið og bætti við: — Eg skal
ábyrgjast, að hún er glöð. Eg skal
vera viss um að hún hefði ærzt,
hefði hún verið skilin eftir
Gati hló. Það var gleðihlátur.
— Veslings Mildred, ég veit að
hún er með doktorinn á heilanum.
Er. mér er sagt, að í *Hong Kong
séu ungir menn á giftingaraldri
í þúsundatali. Kannski finnur hún
sér einhvern þar sem hún getur
varpað áhuga sínum á.
— Eg er viss um, að hún er
ekki ánægð yfir því að þú ferð,
sa'gði frænka hennar.
Gati sparkaði af sér skóiium og
hló aftur. — Eg skal játa, að það
er bersýnilegt. Hún er einn af mín
tim djöflum. Hver hefur sinn djöf-
ul að draga, ekki satt, frænka?
Það væri áreiðanlega ekki sérlega
skemmtilegt að Þfa, ef allir væru
blíðir og góðir við mann. Og
kannski breytist hún, þegar austur
kemur. Hún lifir þar ólíku lífi og
hér og fær kannski önnur áhuga-
mál. y
— Þú meinar annað áhugamál
en dr. Raeburn.
Gail brosti. — Veslings doktor-
inn. Eg held, að hann yrði ekki
sérlega hýr, ef hann vissi, hvern
hug Mildred ber tti hans. Og hún
myndi ekki fara með til Hong
Iíong með okkur, það er áreiðan-
legt. Eg keypti kaldan kjúkling á
heimleiðinni og nú höfum við
veizlu í tilefni dagsins og síðan
ætla ég að skrifa Jean frænku. Eg
veit, að hún verður mjög glöð að
fá að koma og vera hjá þér meðan
ég er í burtu. Það verður að
minnsta kosti ttibreyting fyrir
hana.
Frænka hennar sagði dapur-
lega; — Það verður ekki hið sama
og að hafa þig hjá mér, elsku
síúlkan mín.
— E^n ég verð ekki lengi. Hún
sagði frænku sinni ekki, að Grant
Raeburn hefði tekið af henni lof-
orð um að hún giftist ekki næstu
tvö árin meðan hún ynni hjá hon-
úm
Það var kannski einkenntiegt að
krefja stúlku um slíkt heit, en
hún skildi hann. Starfið krafðist
sérþjálfunar og þekkingar. Og því
skyldi Grant eyða miklum tíma I
að kenna henni og þjálfa hana,
ef hún síykki svo burtu i miðjum
klíðum. En þrátt fyrir það veit
ég, að hefði einhver annar heimt-
að þetta af mér, hefði ég neitað,
sagði hún við sjálfa sig
Bobby Gordon fylgdi henni
heim kvöldið eftir. Hann gerði
það oft og stoppaði þá góða stund
og snæddi með þeim kvöldverð.
Helen frænku gazt einkar vel að
honum. Hann kom henni oft til
að hlæja. Hann var einslaklega við
felldinn og skemmtilegur ungur
maður. Hann aðstoðaði þær alltaf
við matargerðina og hjálpaði til
við uppþvottinn á eftir, og lét eins
og. hann væri heima hjá sér í litlu
íbúðinni þeirra. Hún vissi, að
hann var ástfanginn af Gail og
hún hafði samúð mgð honum, þar
eð hana grunaði að Gail myndi
aldrei geta litið á hann nema sem
góðan félaga og kæran vin.
Stundum hafði hún nokkrar
áhyggjur af því, hvað Gail sýndi
lítinn áhuga á karlmönnum. Húrt
var svo lagleg og indæl stúlka, að
frænku hennar fannst eitthvað
bogið við þetta. Henni fannst, að
öllum karlmönnum hlyti að lítast
vel á Gati. Hafði Gati kannski ein-
hvern sérstakan í huga? Ungfrú
Stewart óttaðist að svo væri og
hún óttaðist það meira vegna þess,
að hún hélt sig vjta, hver maður-
inn væri. Mundi sá maður, sem
hún hafði í huga, nokkru sinni Ilta
á Gail sem annað en hjúkrunar-
konu sína? Hún hafði aðeins hitt
Grant Raeburn tvisvar sinnum.
Hann var sérstaklega myndarleg-
ur, en henni fannst hann hlédræg-
ur og ógeðfelldur. Hún efaðist um
að hann hirti hætishót um kven-
fólk. Mundi hann sjá Gail í öðru
ljósi? Mundi hann koma auga á
Gati sem konu, þegar þau væru
komin til Hong Kong?
Veslings Gail, hugsaði hún, en
svo datt henni í hug að hún hefði
alltaf heyrt, að það væri óskap-
lega mikið af karlmönnum í Hong
Kong, og þá hýrnaði ögn yfir
henni. Ef til vill' kynntist Gati þar
einhverjum öðrum manni, sem
hún yrði hrifin af.
Mtidred og Gati voru alltaf mjög
vinsamlegar hvor viö aðra en upp
gerðarvinátta þeirra blekkti eng-
an. Allra sízt þær sjálfar. Hvor um
sig vissi að jhin var brifin af dr,
Raebum og báðar vorkennd,u binni
og einkum sjálfuxn sér. En ihvað
Gail snerti, þá var hrifning Ihenn-
ar á dr. Raebum í ætt við hetju-
dýrkun og algerlega átti óskylt
við líkamlega Ihrifningu. Hún Ihafði
aldrei hugsað um Grant 6em elsk-
huga sinn. Sú ttihugsuni var blátt
áfram ekki til. En hjá Mtidred
kom sú hugsun ekki aðeins tii
greina, heldur hugsaði hún um
hana sí og æ. Þegar hann las
T í M I N N, sunrtudagurinn 25. ágúst 1963, -
14