Tíminn - 26.09.1963, Síða 8

a D Q E G
S JÖTUGUR:
Ásmundur Jónsson
Aðalsteinn Sigurðsson
skáld frá
í dag klukkan 10,30 fer fram
í Dómkirkjunni í Reykjavík minn
ingarathöfn um Ásmund Jónsson
skáld frá Skófsstöðum. en síðan
verður kista hans flutt norður að
Hólum í Hjaltadal og jarðsett þar.
Asmundur Jónsson var fæddur
8. júlí 1899, og var faðir hans Jón
Sigurðsson bóndi og sýslunefndar-
maður á Skúfsstöðum, héraðskunn
ur maður og merkur á marga lund,
en kona hans var Guðrún Þorsteins
dóttir. Ásmundur ólst upp hjá
foreldrum sínum á Skúfsstöðum
og hlaut góða heimamenntun, varð
vel lesinn i ljóðum og sögu. Hann
fór ungur til Reykjavíkur og gerð-
ist starfsmaður danska sendiráðs-
ins þar, en fékkst einnig af og til
við verzlunarstörf og fleira.
Ásmundur dvaldist siðan lengi
erlendis, mest í Danmörku og
Þýzkalandi og kvæntist þar 1938
vel menntaðri danskri söngkonu
af pólskum ng þýzkum ættum,
Irmu Weile, sem lifir mann sinn.
Eftir seinna stríðið fluttust þau
heim til Reykjavíkur og hafa búið
þar síðan.
Ásmundur Jónsson var ágætum
gáfum gæddur, víðlesinn einkum í
jslenzkum ljóðum og minnisfróð-
ur svo að af bar. Hann hafði mik-
ið og gott vald á íslenzku tungu-
taki, jafnt í mæltu máli sem rit-
uðu, og var einstakur frásagn-
armaður.
Hann var skáldmæltur vel og
komu út eftir hann þrjár ljóða-
bækur, Haföldur 1922. Skýjafar
1936 og ljóðaílokkur um Hóla í
Hjaltadal 1932. Ásmundur var
einnig viðriðinn blaðamennsku og
gaf t. d. út blaðið Neista á Siglu-
firði 1919 og auglýsingablað í
Reykjavík nokkru siðar.
Ásmundur frá Skúfsstöðum, eins
og hann kallaði sig jafnan, varð
hverjum þeim, sem honum kynnt-
ist, harla minnisstæður. Hann var
fyrirmannlegur og aðsópsmikill í
allri gerð og framkomu, og tungu-
tak hans hlaut að vekja óskipta at-
hygli. Ásmundur bar djúpa virð-
ingu fyrir íslenzkri tungu og vand-
aði mál sitt af mikill alúð. Frásögn
hans varð ætíð svipmikil, og minni
hans og kynni af mönnum og mál-
efnum á tveim fyrstu áratugum
þessarar aldar voru fágæt. Fáum
var eins lagið að bregða upp drátt-
skýrum myndum af liðnum atburð
um ,og engum duldist, að hann
hafði haft mikil og furðulega ná-
in kynni af ýmsum hræringum og
mönnum, er hæst bar í menning-
ár- og stjórnmálastraumi þessa
tímabils. Mun það illa farið, að
ekki varðveitist í rituðu máli meira
af fróðleik Ásmundar um þetta en
raun ber vitni. Hann átti margvís-
legan þátt í ýmsum félagshræring-
um sjálfur. en var að öðru leyti ó-
trúlega náinn og glöggskyggn á-
horfandi.
í skáldskap var þróttmikið og
fagurt tungutak æðsta markmið
hans. en þótt hann væri nær jafn
gamall þessari öld, var hann grein
á þeim skáldmeiði, sem laufrfkast-
ur var fyrir 1920.
— A. K.
Fregnin af andláti Ásmundar
Jónssonai frá Skúfsstöðum kom
vinum og kunningjum hans á ó-
vart, pótt hann ætti jafnan við
erfiðan sjúkdóm að stríða. Varð
ckki annað séð á Ásmundi en hann
gengi heill til skógar en stundum
hðu tímar svo, að hann sást lítt
á ferii, og þá var það, að hann
háði hina þöglu glímu. í annan
tíma var hann hress og málreifur.
Við Asmundur kynntumst svo
að segja yfir moldum Sigurðar
Skagfieid, óperusöngvara, en þeir
höfðu verið góðkunningjar. Og nú
þegar þeir eru allir, er eins og
siðasta handsveifla aðalsmennsk-
unnar hafi horfið með þeim. Báðir
báru þeir sig með sérstökum hætti,
þótt ólikir menn væru, eins og
horfinn tími mannreisnar væri í
hreyfingum þeirra. Og það yljaði
manni stundum um hjartað að sjá
þá ganga leiðar sinnar með hið
sviplausa almenna göngulag fjöld
ans á báðar hendur.
Ásmundur lét sér óvenju annt
um minningu manna eins og
Matthíasar Joehumssonar og Einars
Benediktssonar. Og þegar hann
hóf upp raust sína um þá, stigu
þeir fram í sérstæðu og skýru Ijósi;
urðu menn og skáld í senn, og ég
efast urn að þeim hafi verið' gerð
glæsilegri eftirmæli en þau, sem
Ásmunaui flutti á góðri stund,
þegar mælska hans fékk að njóta
sín, en orðgnótt hans var dæmafá.
Hann vissi einnig flest markvert
um helztu andans menn aldaskipt-
anna og hafði gert sér far um að
kynnast peim Þess vegna var
slundum eins og hann tilheyrði
einungis liðnum tíma, og þegar
talið hvarf til samtíðarinnar, var
auðheyrt að þar var allt lágkúru-
legra og lítilsverðara. Hann kom
hingað heim í stríðslok eftir langa
útivist. Þd mætti honum breytt
íand og bieytt þjóð. Eg veit ekki
hvort ’nann hefði kært sig um að
verða henni jafnstiga, hefði hann
getað.
Ásmundur er minnisstæðastur
fyrir málsnilld sína. Það var allt-
af stórkostlegt að hlusta á hann
þegar hann tók mann tali. Hann
var skáld gott, og síðastur íslend-
inga til að flytja konungi kvæði,
en mikið skortir á um rétta mynd
mannsins, þegar hvergi eru festar
á blað orðræður hans, sem sýndu
hvflíkur völundur hann var á ó-
bundið mál. Þó hefði þar ekki sézt.
hvemig hann fylgdi eftir orðum
sínum og lyftist við hita minning-
anna um góða menn eða mfldls-
verða atburði. En orðræða hans
náði ekki lengra en til stríðsloka.
Það var eins og honum fyndist
menn og kynni lítt frásagnarverð
eftir það. Kann eignaðist ýmsa
góða vini í Danmörku, meðan hann
dvaldi þar og minntist þeirra stund
um. En hér heima varð erfitt að
festa rætur og liðinn timi varð
ekki endurheimtur.
Ásmundur Jónsson frá Skúfs-
stöðum verður jarðsettur aðHólum
í Hjaltadal Þar er hin gamla sókn
arkirkja hans. Og þótt hann gerð'i
ekki tíðförult heim, fer vel á því
að hann skuli fluttur þangað nú.
Fáar sóknir munu eiga til veg-
legri kirkju að sæk.ia og þar andar
sögu frá nverju leiði. Heimsmaður
og skald er horfinn til moldar
sinnar.
I.G.Þ.
oddviii
í dag, 26. september, er Aðalsteinn
Sigurðsson, bóndi og oddviti á Öxn-
hóli í Skriðuhreppi í Hörgárdal, sjöt-
ugur að aldri. Foreldrar hans voru
Sigurður Sigurðsson, sem var bóndi
á sama stað (Öxnhóli) um langt skeið,
og kona hans, Helga Jóhanna Ólafs-
dóttir, smiðs á Sævarlandi, Ólafs-
sonar.
Aðalsteinn ólst upp á Öxnhóli. —
Vakti hann snemma á sér athygll
fyrir frábæran dugnað, fjármálavit
og fyrirhyggju. Vann hann þegar
í æsku hörðum höndum og hlífði sér
hvergi. Náði hann miklum líkams-
þroska, þrátt fyrir það, eða ef til
vill vegna þess, og er hann maður
hár vexti, karlmannlegur og svip-
mikill enn í dag. Sótti hann búnaðar
skólann á Hólum 1915—1917, og mun
hafa tekið við búi af föður sínum
1918. Árið 1920 byggði hann íbúðar-
bús á Öxnhóli, óvenju stórt, og var
nokkur hiuti þess samkomuhús
hreppsins í nokkur ár. Byggði slðar
öll peningshús, en þá úr steini.
Aðalsteinn var kosinn í hrepps-
nefnd árið 1919, hefur átt sæti í
r.efndinni alla tíð síðan og verið odd
viti frá og með 1934. Árið 1928 kvænt
ist hann Elísabetu Haraldsdóttur org-
anleikara, en hún er alsystir Jóhanns
ó. Haraldssonar, tónskálds á Akur-
eyri.
Börn Aðalsteins og Elísabetar eru
Hulda Vordís, húsfreyja á stórbýl-
inu Syðri-Bægisá í Öxnadal; Hákon,
bifreiðastjóri, búsettur á Akureyri,
og Hreiðar, sem er enn í foreldra-
liúsum.
Aðalsteinn var snemma, eins og
að líkum lætur, kvaddur til opin-
berra starfa, og hefur hann átt sæti
i flestum nefndum, sem um er að
ræða í sveitarfélögUm. Síðastliðin
40 ár hefur hann veitt forstöðu Spari
sjóði Skriðuhrepps.
Aðalsteinn mun mega teljast vel
fjáður maður að veraldlegum auði,
en þó að hann hafi verið og sé enn
umsvifamikill bóndi og héraðshöfð-
ingi, er hann engihn „tómthúsmað-
ur“ í andlegum efnum. Hann er
hugsandi maður, á stórt bókasafn
og hefur áhuga á mörgum og ólíkum
viðfangsefnum, jafnvel á hinum
dýpstu rökum mannlegrar tilveru.
Er gaman að ræða við hann um hin
margvíslegustu efni, því hann kann
bæði að hlusta og að tjá skoðanir
sínar á viðfelldinn og hógværan hátt.
Hánn er mildur í dómum og um-
burðarlyndur og áreiðanlega mann-
vinur, sem vill hvers manns vand-
ræði leysa. En þó að hann hafi skop
skyn gott, er gaman hans jafnan
græskulaust, og held ég, að þó að
hér væri leyfður vopnaburður,
mundi hann aldrei bera vopn á aðra,
nema þá í ýtrustu sjálfsvöm. Mun
hann að eðlisfari vera mannasættir
og vel til þess fallinn að setja niður
deilur. Hann er hjartahlýr maður og
góðgjam.
Sá, sem þessar línur ritar, hefur
mörg hin siðari ár komið að Öxnhóll
og jafnan mætt þar frábærri gest-
risni af hálfu húsráðenda. Yfir hús
freyjunni er reisn og þokki, efcki
síður en húsbóndanum, enda hefur
báðum tekizt að „gera garðinn fræg-
an“ og laða þangað gesti úr grennd
og firrð. Þegar ég hef nálgast öxn-
hól á ári hverju nú um langt skeið,
hefur mér alltaf fundizt, að við
mér brosti „herragarður", höfðingja
setur, þar sem fortíð og nútið mæt-
ast á viðfelldinn hátt og haldið er
uppi 'heiðri islenzkrar bændastéttar.
Útsýni er mjög fagurt frá Öxnhóll,
og má vera, að það hafi átt nokkum
þátt í því að móta skoðanir og lífs-
viðhorf bóndans þar og gera hvort
tveggja jafn viðfeðma og giftusam-
Iegt og það er.
Eitt af því sem gestsaugað kemst
ekki hjá að sjá á Öxnhóll, er frábær
umgengni og snyrtimennska, bæði
úti og inni. Hjónin era að mörgu
leyti samvalin, enda mun sambúð
þeirra hafa verið hin bezta, og má
segja, að mikil hamingja hafi jafnan
ríkt á Öxnhóli.
Eg óska oddvitanum á Öxnhóli
— fjármálaráðherranum í Sfcriðu-
hreppi — allra heilla sjötugum.
Gretar Fells.
Öxnhóll í Skriðuhreppi.
T f M I N N, flmmtudaginn 26. september 1963.