Alþýðublaðið - 19.12.1950, Síða 7

Þriðjudagur 19. desember 1950
ALÞYÐUBLAÐIÐ
7
Bœkur og höfundar
kil og góð sigli
Guðmundur Gísíason Haga-
lín: Við Maríumenn. ,,Sögur
af okkur tólf félögum á
Maríu O" af einu aðskota-
dýri“. Bókaútgófa Páhna H
Jónssonar. Prentverk Odds
Björnssonar. Akuteyri 1950.
ENGINN íslenzkur rithöf-
undur lýsir siómennsku og sæ-
förum af slíkri bekkingu or
þvílíkum bró+ti Guðmund-
ur Gíslason Hagalín, enda or
honum það efni hugstætt or
kært. Nú hefur hann sent frp
sér sagnaflokkinn ,,Vi5 Maríu
menn“, þar sem segir frr
skútunni Maríu og áhöfn hen~'
ar, ,,okkur t.ólf félögum og einu
aðskotadýri“. Þetta er bók lík-
leg til langlífis vinsælda og
viðurkenningar. Margar sögurn
ar eru í tölu hinna snjöilustu,
sem Hagalín hefur r'nað, og
bókin er svo skemmtileg, að
lesturinn tekur hug manns
fanginn.
Allar sögurnar í bókinni
fjalla um félagana á Maríu, og
flestar þeirra gerast að mestu
eða öllu leyti um borð í skút-
unni. Tvær sögurnar hafa áð-
ur birzt; önnur í „Blindskerj-
um“, fyrsta smásagnasafni höf-
undarins, hin í „Barningsmönn-
um“, en Hagalín hefur skrifað
þær báðar á ný og breytt þeim
lítillega til að fella þær í
ramma bókarinnar. Aðdáend-
ur Hagalíns hafa kunnað vel
að meta þessar sérlegu og
skemmtilegu sögur, Á sjó og
Grásleppumóðurina, eins og
þær heita í fyrri útgáfunni. Þær
þarfnast því engra meðmæla.
En sannleikurinn er sá, að
þrjár af nýju sögunum taka
þeim báðum ærið fram að list-
rænu gildi, og engin þeirra
stendur þeim að baki. Beztu
sögurnar í bókinni eru Vom-
urinn kemur, Veganestið og
Manndrápsveður. Þær eru all-
ar snilldarlegar smásögur, en
hin fyrst nefnda ber þó af, sér
í lagi vegna áhrifamikilla blæ-
brigða dulúðugs örlagavalds og
aðvífandi náttúruhamfara, sem
þar skiptast á. Sagan minnir
helzt á þátt af Neshólabræðr-
um, sem er meistaraverk Haga-
líns og ein fegursta perlan í ís-
lenzkri sagnagerð.
Sérkenni Hagalíns eru enn
sem fyrr náttúrulýsingarnar,
sarntölin og skopið, og myndirn
ar af sögumönnunum eru svo
skýrar og sterkar, að áhöfnin á
Maríu stendur lesandanum fyr-
ir hugarsjónum að bókarlokum
líkt og gamlir kunningjar, sem
bann hefur haft af náin og góð
kynni. Markús Sveinbjarnar-
son, Fiski-Gvendur, Léttasótt-
ar-Matthías og Egill heiðni eru
bver öðrum betur , gerðir af
hendi höfundarins, þótt geró-
líkir séu. Vænst mun Hagalín
þykja um Markús gamla, þenn-
an lífsreynda og sérlega heim-
speking, en ekki hefur honum
lekar tekizt að lýsa Fiski-
Gvendi og Léttasóttar-Mattb'
asi, kostum þeirra og göiiurn,
athöfnum og viðhorfum. Þess-
ir karlar Hagalíns munu verða
í tölu þess sögufólks íslenzkra
bókmennta, er þjóðin kemur
til með að muna eigi síður en
marga þá, sem lifað hafa og
starfað meðal hennar og þótt
öðrum fremur einkennilegir og
sérlundaðir. Og Hagalín hefur
sjaldan látið sögugerðin betur.
Hann stendur á tindi íslenzkrar
Guðmundur Gíslason Hagalín.
smásagnagerðar, hvort sem ó-
vildarmönnum hans líkar bað
betur eða verr.
„Við Maríumenn“ ber gömlu
vestfirzku sægörpunum fagurt
vitni, og þó fer því fjarri, að
höfundurinn reyni að mikla þá.
Hann lýsir þeim svo sem þeir
voru, mönnum ólíkum að skap
gerð, dugnaði og skoðunum,
fulltrúum íslenzks þjóðlífs eins
og það var áður en vélaöldin
kom til sögunnar. Líf þeirra
var í senn barátta og ævintýri.
En þeir litu hvorki á sig sem
víkinga né söguhetjur, þótt þeir
væru hvort tveggja í raun. En
Hagalín lætur rás viðburð-
anna sanna atgervi þeirra, og
honum er mjög í mun að sýna
fram á það, að skútulííið haíi
reynzt honum og öðrum ung-
um mönnum merkilegur skóli.
Gildi bókarinnar er að veru-
Iegu leýti fólgið í því, að hún
er byggð á traustum grunni
þroskandi lífsreynslu. Ungu
rithöfundunum er sannarlega
hollt að hyggja að þeirri stað-
reynd og láta sér hana að kenn
ingu verða. Þá fyrst er hægt að
vænta þess, .að þeir geti lýst
íslenzku þjóðlííi eins og það
er í dag og látið skáldskap sinn
ná eyrum þjóðarinnar.
3 ný clanslög. 3 ný danslög.
Hæ og hó, sá má sigla
(Let him go — let him Larry.)
Hinn bráðsnjalli texti Núma vio lagið Lst him go — let him Larry, vekur kvöld
eftir kvöld óskipta lirifningu á hmum vinsæ’u sýningum Biáu stjör::unnar.
Verð kr. 5,00.
Er júnísólin skín
(Across the Alley from the Alamo.)
Þetta vinsæla lag er nú komið út með s árkennilegum og fallegum texta eftir
Jón Sigurðsson.
Verð kr. 5,00.
Stjarnan mín
(Nature Boy.)
Hið dásrmlega iag Eden Abez heíur verið metsölu lag í Bandaríkjúnum. undan-
farin 2 ár, og platan, sem er sungin af King Cole með .aðsíoS hljómsyeitar, hefur
verið seld í nær tveim milljónum eintaka.
Verð kr. 5,00.
Stjarnan mín verður lag ársins 1951.
Þessi brjú lög verða leikin. allan daginn í elag og næstu claga í Hljóðíæraverzl-
uninni Drangey, Laugavegi 58.
Enn fást lög Stephans Foster; verð hvers heftis er að&ins kl. 12,59.
Sendum gegn póstkröfu um land allt.
DRANGEYJARÚTGÁFAN
Laugaveyi 58. Símar 3311 og 3896
Bókaútgáfa Pálma II. Jóns-
sonar hefur vandað ágætlega
til útgáfunnar á þessari nýju
bók Hagalíns og gert sitt til
þess að gera hana eigulega ís-
lenzkum lesendum. Höfund-
urinn hefur tileinkað bókina
félögum sínum frá sjómennsku
árunum og goldið þeim þann-
ig fagurlega þakkarskuld sína.
Hagalín víkur að því oftar en
einu sinni, að María hafi verið
gott sjóskip, þó að Sunnlend-
ingum þætti ekki mikið til henn
ar koma við fyrstu sýn. Nú er
hún horfin af malarkambinum
á Fagureyri, þar sem höfund-
urinn sá hana og Markús Svein-
bjarnarson í síðasta sinn. En
samt er María og verður í bók
Hagalíns, og sigling hennar er
mikil og góð.
Helgi Sæmundssors.
SKAMMDEGISGESTIR,
eftir Magnús F. Jónsson.
Bókaútgáfan Norðri 1950.
Prentsmiðjan Edda h.f.,
Reykjgvík.
MIKIÐ KEMUR ÚT um
þessar mundir af alls konar
minni ngabókum, sagnaþáttum
og öðrufn alþýðlegum fróðleik.
Er ekki annað að siá en þær
bækur seljist yfirleitt vel og
falli íslenzkum lesendum í geð.
AIIoft heyrir maður að vísu
raddir, sem tala um ofvöxt
þann, sem hlaupinn sé í bessa
grein ritmenrrsku, og fárast vf-
ir því, hve mikið sé gefið út af
gildisl:tlum fræðatíningi. Satt
er það, að oft hefur sitthvað fá-
nýtt flotið með í syrpum nf
þessu tagi, en þó er mér nær
að halda, að allur þorri ís-
lenzkra þjóðfrr'ðarita og þjpð-
lífslýsinga sé betri lestur og
gildisme:'ri en hinn mikli sæg-
ur ómerkilegra skáldrita. vum
saminna, en þó einkum
þýddra, sem verið hefur fyr-r-
ferðarmesta kvísl bókaflóðsins
á undanförnum árum. Því
verður a. m. k. ekki mótmælt
með rökum, að mörg þjóð-
fræðarit'n hafa verið hvort-
tveggja í senn, ágætur
skemmtilestur og verðmætt
framlag til íslenzkrar menn-
ingarsögu á liðnum umbrota-
og breytingatímum. Hafa
glöggskyggnir og ritíærir al-
þýðumenn lagt hvað drýgstan
skerf af mörkum við skráningu
slíkra fræða.
Éinhverjir beztu sagnaþætt-
ir, sem ég hef lesið nú um hvið,
eru í bók Magnúsar F. Jóns-
sonar frá Torfastöðum í Mið-
fú'ði. Nefnir hann bók sína
,,Skammdegisgesti“. Jónas
Jónsson frá Hriflu ritar for-
mála að bókinni og greini:' þar
nokkuð frá höfundi og æviferli
haus. Magnús, sem er maður
við aldur, hefur unnið hörðuni
hendum alla ævi, verið sjó-
raaður. bóndi og smiður, og
hvarvetna reynzt" hinn nýtasti
þegn. Á undanförnum árum
heíur liann ritað bók þessa
jafnhliða daglegum störfum.
Er hún nálega 200 bls. að stærð
og flytur um 20 þætti. Þættir
þessir eru að visu mismunandi
efnismiklir, en allir eiga þeir
Framhald á 11. síðu.
Elínborg Lárusdóttir: í
faðmi sveitanna. Endurminn-
insrar Sigurjóns Gíslasonar.
Rókaútgáfan Norðri. Prent-
verk Odds Björnssonar. 1950.
AÐALEINKENNI bókaút-
gáfu síðari ára er endurminn-
ingarnar og sjálfsævisögurnar.
Bækur þessar eru ærið misjafn
ar að kostum og bera mjög svip
hraðans og sölukappsins. Marg-
ar þeirra eru einskorðaðar við
sjónarmið og viðhorf oddborg-
aranna og hafa takmarkað sam-
félagslegt gildi. Fulltrúar al-
þýðustéttanna leggia yfirleitt
lítið til þessara mála, þó að
ekki sé minni eða ómerkari
saga af þeim en hinum. Þeir
halda flestir áfram að vera
þegnar þagnarinnar.
Elínborg Lárusdóttir léggur
hins vegar áherzl.u á að biarga
fróðleik alþýðufólks frá glötun,
og bess vegna eru sjálfsævisög
ur bær, sem hún færir í letúv,
geðþeltkar og merkilegar. Saga
Jóns Eiríksronar á HögnastöS-
um, „Frá liðnum árum“, var
fyrsta rt hennar þessarar teg-
uudar. í t'Tra Vom frá vendi
hennar bókin „Tvennir tímar“,
er flutti endurminn'ngar ekkju
Guðmundar Hialtasonar. í
haust hefur hún svó sent á les-
markaðinn endurminningar Sig
urjóns Gíslasonar. fyrrum
bónda í Kringlu í Grímsnesi.
Nefnist sú bók ,.í faðmi svai+-
anna“ ög er gefin út af bóka-
útpáfunni Norðra.
Sigurjón heitinn í Kringlu
var vel gefipn, bókhneigður og
margfróður maður, en barðist
Ringum við fátækt og ómegö.
H'ns vegar mun hann aú.t frá
æskudögum hafa ’-ærið óíús að
ræða hag sinn og sinna, og bók-
in ber bví vitni. Hún er byg|,ð
'em sjálfævisaga, en er að meg-
inhluta endurminningar Sigur-
jóns um kynni hans af rnonnúm
og málefnum, atburðum og ald
arhætti. Bókin er sögð og rituð
af mikilli hófsemi og tvíinæla-
Elínborg Lárusdóttir.
laust sönn og skilorð, og sumir
kaflarnir eru bráðskemmtileg-
ir aflestrar, enda mun Sigurjón
hafa verið gamansamur og
glöggur á allt sérlegt og spaugi
legt. En óneitanlega geldur bó
bókin nokkuð hlédrægni Sig-
urjóns. Beztar eru lýsingarnar
á smælingjum eins og Langs-
staða-Steina, og kvikur örlaga-
sjór ólgar í baksýn, begar
i Kringlubóndinn víkur að þvl,
hversu mióu munaði, að hann
færist með Torfa í Scvndu og'
Bjarna í Götu. En myndirnar
úr orrahríð lífsbaráttunnar
hefðu þurft að vera P.eú i og
sumar stærri.
Elínborg Lárusdóttir virðist
hafa lagt mikla alúð við að riln
þessa bók, því að hún ec vel af
hendi leyst, þrátt fyrir þann
vanda, sem skrásetjacinn hefur
átt við að stríða og margur les
andinn gerir sér naumast í hug
arlund. Pennaglöp finnast ekki
í bókinni. þegar undan er skiiin
sú missögn, sem raunar er
prentvilla, að það hafi veráð
séra Ólafur Magnússon í Arn-
arbæli, er féll í viðureign kosn-
ingabaráttunnar í Árnessýslu
árið 1901, þegar minnstu mun-
aði, að Pétur Guðmundsson
Framhald á 11. síðu.