Tíminn - 25.09.1964, Blaðsíða 7

Utgetandl: FRAMSOKNARFLOKKURINN
Framkvæmdast.iórt Kristián Benediktsson Ritstjórar Þórarmn
Þórartnsson 'áh> Andrés Krtstiánsson lón Helgason og lndriði
G Þorstetnsson Fulltrút ritst.iórnar Tómas Karlsson Frétta
st.ióri Jónas Kristiánsson AuglýsingastJ. Steingrlmur Gíslason
Ritstiórnarskrifstotur ' Eddu núsinu simai 1830(1— 18305 Skrtl
stofui Bankastt 7 Afgr.simi 12323 Augl simi 19523 Aðrai
skrifstofur sími 18300 4skriftargjald kr 90.00 i mán innan
lands - ! lausasölu kr 5.00 eint — Prentsmiðjan EDDA h.l
Við samningaborðið
Morgunblaðið er órólegt út af því, að Tíminn hefur
dregið fram, hvernig aðstaða bændanna er nú tíl þess að
koma málum sínum fram, og hvermg síðustu samningar
um búvöruverðið er til komnir.
Þetta gefur tilefni til að rifja upp aftur til glöggvunar,
hvað gerðist við það samningaborð, því að þessi mál eru
þannig vaxin, að mikilvægt er, að þetta sé sem augljós-
ast í hugum manna, jafnt bænda sem neytenda.
Staðreyndirnar eru þessar: Ríkisstjómin stóð og stend
ur enn gegn öllum endurbótum a löggjöfinni um verð-
lagningu búvara og beitir áhrifum sínum ósleitilega til
þess að halda búvöruverðinu niðri. Aðrar endurbærur,
sem ættu að vera sjálfsagðar aðgerðir hverrar sæmilegr-
ar ríkisstjórnar eins og einfaldasta jafnrétti í aturða-
lánum og aukin framlög til uppbyggingar vegna gifurlegr
ar dýrtíðaraukningar, lætur ríkisstjórnin aðems í té í
hörkusamningum og krefst þess i staðinn, að ekki sé
farið lengra í verðlagningunni en fulltrúar annarra en
bænda geta samþykkt, en vaxtalækkun á stofnlánum og
aukningu stofnlána er hreinlega neitað.
Það bregður svo upp sérstæðri mynd af heilindum
landbúnaðarráðherrans að hann lætur Morgunblaðið
fræða menn á því, að þær |agfæringar, sem bændur
urðn með fyrrgreindum hætti að toga með töngum út
úr honum og ríkisstjórninni, hafi at.t að gera hvort s’m
var. eða jafnvel verið ákveðið áður. Það er sem sé öllu
snúið við.
Með einbeitni og þrotlausu starfi tókst forystu bænd-
anna við þessar erfiðu aðstæður að ná samningum, sem
formaður Stéttarsambandsins telur nokkurn áfanga, þótt
hann lýsi jafnframt yfir, að langt sé enn að markinu
Þessi atburðarás öll sýnir það glöggt einu sinni enn,
hversu mikilvæg stéttarsamtökin eru fyrir bændurna
svo og einurð og þrautseigja forystu þeirra. Ennfremur
eflist sú skoðun, að viðunandi lausn fáist alís ekki á
landbúnaðarmálunum, nema hnekkt sé þessari ríkis-
stjórn og þingmeirihluta hennar, og til þess verður að
efla Framsóknarflokkinn.
Framundan er hörð barátta í iandbúnaðarmálunum,
og einn þáttur hennar er að knýja fram vaxtalækkun á
stofnlánum til landbúnaðar, hækkun stofnlána og leng-
ingu beirra Fjölda margar aðrar ráðstafanir þurfa og
að koma til, og þá ekki sízt til þess að létta stofnkostn-
aðirn við lífsnauðsynlegar framkvæmdir, en þennan
kostnað hefur dýrtíðarstefna núverandi meirihluta og
ríkisstjórnar gert óbærilegan.
Ósanngjörn krafa
Mcð sívaxandi framförum í flugi og aukningu þess,
ættu flugfélög að kappkosta að lækka fargjöld og hæta
þjónustu. Með óeðlilega sterkum alþjóðasamtökum hef-
ur stóru flugfélögunum mörgum tekizt að skjóta sér und-
an lækkunarskyldunni, og því eru flugfargjöld hjá þeim
enn óeðlilega há. Litla, íslenzka tiugfélagið Loftleiðir
hefur gert flugfarþegum ómetanlegr gagn með því að
lækka fargjöldin og knýja stærri íélög inn a þá braut.
Norræn samvinna ætti m.a. að beinast að bví að lækka
fargjöld og stuðla að slíkri þróun eftir mætti. Kröfur
þær, sem fulltrúar frá hinum Norðurlöndunum hafa gert
um að Loftleiðir hækki fargjöld eru öfugar klær i nor-
rænni samvinnu og til óþurftar við almenmng á Norður-
löndum, sem bíður eftir lækkun fargjalda en ekki hækk-
un. Svona tilbrigði í norrænum samskiptum eru til
minnkunar.
Tvær fylkingar í Danmörku
Smaflokkar og klofningsflokkar tapa fylgi.
ÞINGKOSNINGAR, sem fóru
fram í Danmörku á þriðjudag-
in, höfðu ekki í för með sér
neinar stórvægilegar breyting
ar á fylgi flokkanna. Þó geta
þær haft mikil og varanleg á-
hrif á stjórnmálaþróunina þar
í landi.
Athyglisverðasta einkenni
kosninganna er það, að hinar
tvær stóru fylkingar, sem hafa
verið að myndast í Danmörku
síðan eftir stríðslokin, hafa
styrkzt í sessi, en smáflokkarn-
ir og klofningsflokkarnir orð-
ið að láta undan síga að sama
skapi. Þessar fylkingar eru
sósíaldemókratar annars vegar
og vinstri flokkurinn og hægri
flokkurinn hins vegar. Ef svo
fer, sem nú horfir, mun mynd-
ast eða er þegar myndað kerfi
tveggja fylkinga eða tveggja
flokka i Danmörku, líkt og
á sér stað í engilsaxneskum
löndum, þrátt fyrir hl'itfalls-
kosninga fyrirkomulagið í Dan-
mörku.
EF LITIÐ er á kosningatölura
ar kemur í ljós, að öll atkvæða-
aukningin skiptist á þá þrjá
flokka, sem hér um ræðir.
Hinir gömlu flokkarnir tapa og
nýir klofningsflokkar fá engan
hljómgrunn.
Síðan síðari heimsstyrjöld-
inni lauk, hefur skapazt stöð-
ugt nánari samvinná milli
vinstri flokksins og íhalds-
flokksins, sem hefur byggzt á
þeirri skoðun forystumanna
vinstri flokksins, að það væri
eini möguleikinn til að koma í
veg fyrir varanleg og vaxandi
áhrif sósíaldemókrata, að keppi-
nautar þeirra gætu bent á
möguleika til stjórnarsamstarfs,
án þátttöku sósíaldemókrata.
Af klofningi andstæðinga só-
síaldemókrata myndi leiða það,
að sósíaldemókratar hefðu
stjórnarforystuna um ófyrirsjá-
anlega framtíð, og gætii með
tíð og tíma fengið sterkan
meirihluta á þingi
Jafnhliða þessu hefur það
svo átt sér stað, að báðir flokk-
trnir, vinstri flokkurinn og
hægri flokkurinn hafa markað
sér frjálslyndari og félagssinn-
aðri stefnu en áður. Forkigja'
þeirra hafa verið nógu víðsýnir
til að gera sér ljóst,að þeii
myndu ekki halda velli gegn
sósíaldemókrötum með öðrum
hætti.
í kosningabaráttunni nú
gekk ekki hnífurinn á milli
þessara tveggja flokka. íhalds
menn lýstu yfir því, að Erik
Eriksen, foringi vi'nstri flokks-
ins, yrði forsætisráðherra, ef
borgaraleg stjórn yrði mynd-
uð eftir kosningarnar. Þótt þeir
berðust víða um sömu kjósend-
urna, gættu þeir þess að deila
ekki hvor á annan og lýsa yfir
samstarfi eftir kosningarnar
Þetta var að sjálfsögðu erfiðarj
aðstaða fyrir vinstri flokkin'n,
þar sem talsvert af fylgi hans
er heldur andsnúið þessari sam
vinnu, og hún hefur sætt tals-
verðri andspyrnu. Krag forsæt-
isráðherra gekk líka á lagið og
kvaðst gjarna vilja samvinnu
við vinstri flokkinn en ekki
við íhaldsflokkinn. Samvinna
bænda og launþega væri eðli-
leg. Vafalaust munu bæði
jafnaðarmenn og radikalir
reyna að ná atkvæðum frá
vinstri flokknum á þennan hátt
í framtíðinni.
Samt er liklegt, að þessi sam
vinna milli vinstri flokksins og
íhaldsflokksins haldist ög
geti hlotið fylgi, ekki sízt vegna
þess, að kjósendur telji nauð-
synlegt að láta ekki sama
flokkinn fara alltaf með stjóra-
arforustuna.
Krag
Eriksen
EF ÞESSI stjórnmálaþróun
helzt í Danmörku, þ.e. að hin-
ar tvær meginfylkingar haldi
áfram að eflast, mun aðstaða
radikala-flokksins verða mjög
örðug. Hann hefur nú unnið
með sósíaldemokrötum síðan
1957 með þeim afleiðingum, að
hann hefur glatað þriðjungn-
um af því fylgi, er hann hlaut
í kosningunum þá. Lítill flokk-
ur, sem vinnur með stórum
flokki, hefur alltaf örðuga að-
stöðu. Þetta er ein ástæðan fyr-
ir því, að Eriksen telur æski-
legra að vinna^«með íhalds-
flokknum en sósílademókröt-
um. Hann óttast, að samvinna
við eins stóran flokk og sósíal-
demókrata, muni hafa sömu af-
leiðingar fyrir vinstri flokkinn
og radikala.
Tvískiptingin, sem hefur mynd
azt í dönskum stjórnmálum,
mun og verða til þess, að flokk-
ur Aksels Larsens virðist vart
eiga mikla framtíð fyrir hönd-
um. Hann tapaði einu þingsæti
* nú og margt bendir til, að
hann muni liðast í sundur eftir
að Larsens hættir að njóta við,
en hann er 67 ára gamall ög
heilsuveilll.
EITT hið athyglisverðasta
við kosningaúrslitin þykir það,
að vinstri flokkurinn, sem hef-
ur verið aðalbændaflokkur
landsins, tapaði verulegu fylgi
í sveitakjördæmunum, sem
mun stafa mest af því, að
bændum hefur fækkað, en
þetta tap bætti flokkurinn
miklu meira en upp með auknu
fylgi í borgunum, aðallega l
Kaupmannah. Þar varð flokk-
urinn helzti sigurvegarinn.
Þett stafar að verulegu leyti
af því, að flokkurinn hefur að
undanförau lagt allt kapp á að
kynna stefnu sína í bæjunum
sem frjálslynds flokks. Þetta
hefur borið þann árangur, að
hann hefur náð þar verulegu
fylgi millistéttarfólks. Að dómi
margra mun þetta verða til
þess að tryggja framtíð hans
sem stórs flokks, enda sá
flokksforustan fram á, að hann
myndi verða minnkandi flokk-
ur, ef hann ætti að styðjast við
bændafylgið eitt. Fyrirsjáan-
legt er að bændum mun stór-
fækka í Danmörku vegna þess,
hve mörg búin eru lítil, en ekki
er hægt að stækka þau vegna
landleysis.
Talið er, að 60% af kjósend-
um vinstri flokksins eigi nú
heima í kaupstöðum og borg-
um, en 40% í sveitum. Árið
1938 voru þessar tölur 84%
og 16%.
FLJÓTT Á LITIÐ virtist að-
komumanni ekki óeðlilegt, að
ríkisstjórnin héldi vel velli í
kosningunum. Efnahagslegt ár
ferði hefur verið hagstætt og
sósíaldemókratar staðið sig vel
á margan hátt. Krag virðist
vaxandi stjórnmálaleiðtogi og
flokkurinn á marga álitlega
forustumenn. Það, sem hefur
vafalaust ráðið hér mestu, er
það viðhorf margra kjósenda,
að heppilegt sé að skipta um
öðru hvoru og reyna nýja
krafta, en gefa þeim gömlu
tækifæri til að hvíla sig og
sækja í sig veðrið á nýjan leik.
KOSNINGAÚRSLITIN munu
leiða til stjórnarskipta, þar sem
radikalir höfðu lýst yfir því,
að þeir yrðu því aðeins áfram
í stjórn, að flokkur þeirra tap-
aði ekki. Aðstaða þeirra er
samt áfram sú, að þeir geta
ráðið mestu um stjórnarmynd-
un. Ekki þykir ólíklegt, að
þeir muni leika aftur svipaðan
leik og þeir hafa áður gert,
þ.e. að bjóðast til að styðja
minnihlutastjórn Vinstri flokks
ins, ef íhaldsmenn og Óháðir
geri hið sama. Eriksen neit-
aði þessu þá, því að hann taldi
slíka stjórn of veika og vafa-
laust mun hann gera það enn,
en hins vegar bjóða radiköl-
um upp á samstjórn með
vínstri flokknum og íhalds-
flokknum, en því munu radi-
kalir neita. Líklegasta niður-
staðan er sú, að eftir ýmsar
umleitanir milli flokkanna,
myndi sósíaldemókratar stjóra
með óbeinum stuðningi radikala
en leiti svo samvinnu við stjóm
arandstöðuna um lausn meiri-
háttar dægurmála. Vel má vera,
að áður bjóði sósíaldemókrat-
ar radikölum og vinstri flokkn-
um stjórnarsamvinnu. Eriksen
mun vafalítið neita henni. Hjá
honum er efcki aðalatriðið að
komast í stjórn, heldur að kom-
ast það á þann hátt, sem hann
telur heppilegt fyrir framt.íð
ina og flokkinn. Þ.Þ.
TÍMIMN, föihKtagliM 25. september )9M
z