Tíminn - 25.09.1964, Blaðsíða 8

■04?-
:■••••• «
!
FYRSTU GONGUM
Veturinn var á ferð í Þistil-
firði fyrir jafndægur á haust.
Mánudaginn í tuttugustu og
annari viku sumars var hann
á leið nórður heiðar. í byggð-
inni gekk á með krapaskúrum.
Hlíðin austan fjarðarins var
svarblejk til að sjá, en lengra
suður rofaði í gránuð heiða-
Iðnd.
Mófuglar voru horfnir, en
hrafnar háðu þing við tún-
garða. Bændur slógu síðustu
háartugguna, en skildu eftir
haustbeit handa fénu, sem var
rtninið út, og handa því, sem
var kyrrt á afrétti. Nokkrar ær
voru koennar í túnin. Göngur
áttu að hefjast á miðvikudag.
Gunnar Halldórsson bóndi á
Gunnarsstöðum var að fylla
votheysgryfjuna. Strákarnir
tóku saman með múgavél og
Gunnar mokaði á heyvagninn
með annarri dráttarvélinni,
sem heyrir búinu. Óli bróðir
hans var að undirbúa slátrun á
Þórshöfn. Hann er verkstjóri í
sláturhúsinu, bamakehnari á
staðnum og bóndi á Gunnars-
stöðum. Þeir Óli og Gunnar
búa félagsbúi með Halldóri
föður sínum. eÞir eiga nú 269
fullorðnar ær og 31 veturgamla
Sex kýr eru á bænum. Að und-
anförau hafa þeir selt mjólk
til Vopnafjarðar. Feðgamir
reistu nýja hlöðu á þessu
sumri. Við gömlu hlöðuna
stendur 400 kinda hús. Það var
byggt með fyrirhyggju. Bræð
umir sögðust mundu fylla það
Uppistaðan í Gunnarsstaða-
fénu er hið svokallaða Holtsfé,
sem nú er talinn hvað eftir-
sóknarverðastur fjárstofn á
landinu. Holt er næsti bær fyr-
ir vestan Gunnarsstaði og
byggður í Gunnarsstaðalandi.
Þessari víðlendu jörð hefur
verið skipt í fjóra parta. Á
Gunnarsstöðum er tvfbýli, en
Brúarland er fjórða býlið í
torfunni. Sauðfjárrækt er uppi
staða búskapar á þessum jörð-
um sem annars staðar í Þistii
firði, og Þistilfirðingar slá ekki
slöku við sauðfjárræktina. Þeir
hafa með sér fjárræktarfélag,
en einungis valdar kindur eru
„í félaginu". Halldór á Gunn-
arsstöðum kallar þær aðalsroll
ur í gamni. Hann er fjármaður
af lífi og sál og sama er um
bræðuma. Þeir hafa margbrot-
ið bókhald um allt sitt fé. Hver
kind heitir sínu nafni og feðg-
amir telja þær aldrei í réttum
eða við hús. Þeir þekkja féð,
og þegar heim kemur líta þeir
í bækurnar og sjá þá hvað
vantar. Þannig sögðust þeir
fara að því.
Undirritaður spurði hvermg
þeir sæju þetta í bókunum.
— Jú, sjáðu til, sögðu þeir
Ef þú ferð í samkvæmi og
þekkir alla, sem von er á, þá
sérðu hverjir koma ekki. Að
minnsta kosti, ef þú hefur lista
yfir gestina. Við lítum í ærbók
ina og munum eftir hverri á,
sem við höfum séð. Að þekkja
fé og fólk — það er nokkum
veginn sama skynbragðið.
Snjóhöglin dönsuðu á hlað
inu þegar Gunnar kom með síð
asta hlassið I votheysgryfjuna.
Hlíðin handan fjarðarins hvarf
í élinu, loft og jörð rann saman
Stundum er dimmt á heiðum uppi.
Sigfús á Gunnarsstöðum járnar og synir hans hjálpf. til.
í gráa móðu, en landaldan
brotnaði á svörtum sandinum,
þar sem Hafralónsá fellur í
Þistilfjörð. Sigfús Jóhannsson,
bóndi á hinu Gunnarsstaðabú-
inu, var að járna gangnahest í
hlöðu vestur á túninu. Hér er
ævinlega talað um gangnahesta,
ekki fjallhesta eins og á Suður-
landi. Samkvæmt því ganga
menn ríðandi í þessum lands-
fjórðungi.
Sigfús fór með gangnahest-
inn í hlöðuna til að járna hann
í skjóli. Hlaðan er ný, en á báð-
nm Gunnarsstaðabúum uhafa,,.,
verið reistar hlöður í spmar
Sigfús notar helminginn af
sinni hlöðu, að milligerð; að
hálfu er byggt fram í tímanr.
Hér eru ný tún að komast i
gagnið og flög bíða ósáin.
Gunnarsstaðabændur höfðu í
mörg hom að lítá í sumar, og
meðal annars gróf Sigfús fynr
vatnsleiðslu milli hlöðu og bæj-
ar. Þá fundust mannabein. Þau
komu upp fast hjá húshorninu,
og læknir úrskurðaði, að þau
væm af konu. Sagnir herma.
að kirkja hafi verið á Gunnars
stöðum, og ’drðist beinafundur
inn staðfesta það. Eftir því að
dæma stendur bær Sigfúsar á
grafreitnum eða fast við hann.
Þjóðminjavörður var látinn
vita um fundinn, og bað hann
að gengið væri frá beinunum á
sama stað og mokað yfir. Þetta
var gert, en um sama leyti
dreymdi húsfreyju, að hún sá
konu sitja grátandi í baðstof
unni þar heima. Maður stóð
hjá konunni og var að hugga
hana. Hann benti húsfreyju að
ganga út úr stofunni. Þá sváfu
tveir piltar í tjaldi á Gunnars-
stöðum. Eina nóttina sótti þá
geigur. Þeir leituðu í bæinn, en
á leiðinni sýndist þeim ókennd
ur maður standa hjá húshorn
inu.
Beinafundurinn, veðráttan
og göngurnar voru ræddar á
Gunnarsstöðum þetta kvöld og
það næsta. Þá vom rifjaðar
upp minnisstæðar göngur á
Hvammsheiði í fyrri daga, en
eldri mennirnir á bæjunum
Halldór og Jóhannes Ámason
hafa átt marga þolraun á þeim
slóðum. Jóhannes ritar um
Hvammsheiði í Göngur og-rétt
ir, en hér fer á eftir lýsing
Halldórs á einum göngum:
— Haustið 1921 fórum við
fyrstir i þriðju göngur, Jóhann
Lúter Grímsson, sem lengi hef-
ur búið í Tunguseli á Langa
nesi, og ég. Þá var komið fram
yfir miðjan október. Tíð hafði
verið góð og fé mnnið mjög
til heiða. Okkur gekk ágæt
lega í fyrstu, sáum enga
skepnu og komum snemma í
kofa. Skömmu síðar komu þrír
menn utan úr byggð, Jóhannes
Árnason bóndi á Gunnarsstöð-
um, Jóhann Jónsson þá bóndi
í Hvammi og Aðalbjöm Am-
grímsson, fjórtán ára piltur frá
sama bæ.
Það kvöld var veður fram-
urskarándi gott, frostlítið en
dimtnt í lofti. Við voram þá ijiti
að dást að blíðunni. En um
nóttina gerði snjókomu með
þeim ósköpum, að ég hef ekki
í annan tíma séð því líkt. Um
morguninn sást ekki út úr aug-
unum fyrir hríð. Þá var hæg-
ur vindur, en mokaði niður
snjó. Við tókum það ráð að
liggja í kofanum í þeirri von
að birti, en allan daginn og
alla nóttina eftir, mokaði niður
fönninni. Næsta morgun var
klofsnjór eða meir á jafnsléttu.
Nú var um eitt að gera — að
leggja til byggða, því matur
inn var á þrotum. Við lögðum
af stað með dagskomu, en
skyggni var ekkert, bókstaflega
ekki neitt, svo mikil var snjó
koman. Við höfðum einn hest,
sem var okkur til mikils traf
ala. Þegar við komum út í Há-
varðsdalinn fómm við að verða
varir við kindur og reyndum að
koma þeim í slóð hestsins. Við
komum þeim út fyrir ytri læk
ínn, sem kallaður er, en sáum
þá, að stríð okkar við kindurn-
ar var þýðingarlaust. Nú var
að bjarga lífinu, og nú var
haldið áfram. Sú ferð gekk
með ósköpum seint, og það var
komið kvöld, þegar við komum
út á eyðibýlið Hávarðsstaði.
Þar höfðu menn komið úr
byggðinni, en haft skamma
viðdvöl. Þeir skildu eftir ofur-
lítinn mat, sem var vel peg-
inn. Ég fékk í minn hlut lítið
barð af rúgbrauði og flotbita,
og þetta varð mér gómsæt mái-
tíð. Hún hleypti fjöri í æðar
mínar.
Við skildum hestinn eftir á
eyðibýlinu og bjuggumst skki
við að sjá hann lifandi aftur.
En tvo hesta, sem voru þarna
að þvælast — þeir höfðu
strokið í heiðina — þá tókum
við og fórum út. Jóhann Lúter
var þá kominn með blóðeitr-
un í hendi, illa haldinn. En
Jó'hann er maður harður af sér
og lét þetta ekki á sig fá. Þá
vomm við hræddir um, að
unglingurinn mundi uppgefast,
. en hann dugði vonum betur,
enda léttleikamaður að eðlis-
fari.
Þegar kom út undir Grím-
úlfsá fór að birta til og sá
loft. Skertur máni skein á vest-
urloftinu, rétt eins og hann
væri að glotta að okkur þess-
um krílum, sem voru að veltast
í fönninni og berjast fyrir lífi
sinu. En þá komu ný vandræði.
Frostið herti, og herti mjög,
og fmsu á okkur föt. Við börð-
umst áfram og ^njórinn var
alltaf mikill, unz komið var út
undir Tungusel. Þá fór hann
að minnka.
Þeir Jóhannes Árnason og
Jóhann Lúter, fóru yfir Hafra-
lónsá að Tunguseli, en við hin
ir þrír héldum áfram út að
Hvammi og komum þangað
Gangnahestur verður feginn gjöí sinni.
W-3
TÍMINN, föstudaginn 25. september 1944