Tíminn - 18.11.1964, Blaðsíða 5

BHÐVTKUDAGIJR 18. nóvember 1964
5
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Pórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og IndriSi
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingastj.: Steingrlmur Gíslason. Ritstj.skrifstofur < Eddu-
húsinu, simar 18300—18305. Skrifstofur, Bankastræti 7. Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasími 19523. Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr. 90,00 á mán. innanlands — f
lausasölu kr. 5,00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Stærsta verkefni Al-
þýðusambandsþingsins
Fyrir því Alþýðusambandsþingi, sem nú situr að störf-
um, liggja mörg mikilvæg málefni, en eitt ber þó hærra
en öll önnur. Það er baráttan fyrir því, að átta stunda
vinnudagur nægi til að tryggja lífvænlega afkomu. Nú
vantar hvorki meira né minna en 20—30 þús. kr. til
þess að verzlunarmenn fái þau árslaun eftir átta stunda
vinnudag, er framfærsluvísitalan telur nauðsynleg fyrir
fjögurra manna fjölskyldu. Framfærsluvísitalan reiknar
þó með því, að húsnæðiskostnaðurinn sé ekki nema 12
þús. kr. á ári, en það er vitanlega mörgum sinnum of lágt.
í þessum efnum hefur sigið mjög á ógæfuhliðina hin
síðari ár vegna dýrtíðarstefnu ríkisstjórnarinnar. Þetta
sést bezt á því, að síðan 1959 hefur tímakaup Dagsbrún-
arverkamanna hækkað um 65%, en vöruverðið hækkað
um 85—100%. Hér hefur kaupmáttur daglauna farið
minnkandi á sama tíma og hann hefur aukizt verulega
hjá nágrannaþjóðum okkar. Hjá þeim hefur líka verið
fylgt annarri stjórnarstefnu en hér.
Á þessum árum hafa þjóðartekjurhar aukizt meira
en nokkrum sinnum fyrr vegna hagstæðra aflabragða og
hækkandi verðlags á útflutningsvörum. Stjórnarstefnan
hefur séð um það, að hinar auknu þjóðartekjur hafa
runnið til annars en að auka kaupmátt daglaunanna.
1 málgagni danskra jafnaðarmanna, Aktuelt, birtist
nýlega grein um vinnutíma í nokkrum löndum. I Banda-
ríkjunum er vinnuvikan yfirleitt orðin innan við 40 klst.
Þetta gildir einnig um Sovétríkin, að sögn ráðamanna
þar. í mörgum starfsgreinum hjá helztu iðnaðarþjóðum
Vestur-Evrópu er vinnuvikan orðin 40 klst., en til jafn-
aðar er hún milli 40—45 klst.
í Bandaríkjunum og Vestur-Evrópu nægir m. ö. o.
40—45 klst- vinnuvika til að tryggja sæmilega lífsaf-
komu. Hér þurfa verkamenn hins vegar 55—60 klst.
vinnuviku, ef afkoma meðalfjölskyldu á að vera rétt
viðunanleg.
Svona langt erum við orðnir á eftir nágrannaþjóðum
okkar í þessum efnum-
í áðurnefndri grein er auk annars skýrt frá því, að
stytting vinnutímans hafi síður en svo dregið úr afköst-
um. Þvert á móti hafa þau aukizt tilsvarandi eða meira.
Hækkandi kaupgjald og styttur vinnutími hvetur at-
vinnurekendur meira en nokkuð annað til að auka vinnu-
hagræðingu og framleiðni. Það á vitanlega ekki lítinn
þátt í því, hve mjög skortir hér áhuga stjórnarvalda og
atvinnurekenda fyrir aukinni vinnuhagræðingu og fram-
leiðni, að kaupgjald er hér miklu lægra en í nágranna-
löndunum.
Með breyttri stjórnarstefnu er tvímælalaust auðvelt
að stórauka kaupmátt launa fyrir 7—8 klst. vinnudag
frá því, sem nú er. Greiðslugetu atvinnuveganna má
auka með því að draga úr vaxtaokri, útflutningssköttum
og innflutningstollum, sem leggjast á vélar og efni til
atvinnureksturs. Mestum árangri má þó ná með því
að bæta aðstöðuna til aukningar framleiðni og vinnu-
hagræðingar, m. a. með hagstæðum lánum í þessu skyni
í stað þess að frysta spariféð í Seðlabankanum.
Hér þurfa verkalýðssamtökin að hef ja stórsókn. Og hér
þurfa verkalýðsfélögin að vera sérstaklega vel á verði,
því að íhaldsöflin beita jafnt blíðmælum og hótunum til
að draga úr slíkri sókn.
TÍMINN
HJÖRTUR HJARTAR:
OLÍUFLUTNINGARNIR
OG HANIRAFELLIÐ
Þaiui 13. nóvember var undir-
ritaður samningur milli íslenzku
ríkisstjórnarinnar o>g fuiltrúa
rússneskra yfirvalda um það, að
íslendimgar kaupi um 350 þúsund
tonn af olíu frá Rúslandi á ár-
inu 1965.
Vegna þess, að samn'ingsgerð
þessi snertir rckstursaðstöðu
stærsta og afkastamesta kaup-
skips íslands með sérstökum
hætti ,þykir mér rétt að gera
samvinnufólkitnu í Iandinu
nokkra grein fyrir meginatriðum
þessa máls og þeim viðhorfum,
sem nú iiggja fyrir varðandi
Hamrafell.
Eins o<g menn rekur minni til,
var Hamrafell keyipt til landsins
síðari hluta ársins 1956 og kost-
aði skipið um það bil helming af
stofnverði Áburðarverksmiðjunn-
ar í Gufunesi, en sú verksmiðju-
bygging er fyrsta umtalsverða
sporið í átt til stórreksturs á ís-
landi, og var næsta erfitt að
stíga það vegna þess, hve mildð
stofnfé þurfti til byggingar ferk-
smiðjunnar. Af þessu sést m.a.
að kaup llamrafcils var mikið
átak.
Ástæðan til þess, að skipið var
keypt var sú ein, að innflutning-
ur á olíum til landsins fór stöð-
ugt vaxamdi eins og það hafði
verið óumdeilanleg staðreynd
um margra áratuga bil, að það
væri Iífsnauðsyn fyrir ísiand, að
ráða yfir nægum kaupskipaflota
til að geta annazt flutning á al-
mennum stykkja- og matvörum
til latndsins, þannig var á sama
hátt höfuðnauðsyn, að íslevding-
ar gætu sjálfir tekið í sínar hend
ur verulegan hluta af olíuflutn-
ingunum. Hvorutveggja var jafn
þýðingarmikið fyrir öryggi og
jafnvel sjálfstæði þjóðarinnar.
Á því tímabili, sem Iiðið er frá
því Hamirafell var keypt, hefir
svo til öll olía, sem notuð hefir
verið af landsmönnum, verið
keypt af Rússum. Hamrafell hef
ir flutt um það bil helming olí-
unnar og segja má, að það hafi
verið í stöðugum sigiingum milli
Batumi og Reykjavíkur.
Þessar siglingar hafa gengið
vel að því leyti, að skip'ið hefir
baldið áætlun svo að litlu eða
nær engu hefir skeikað, að það
hafi skilað olíunnj hingað heim
á þeim tíma, sem vera þurfti og
til var ætlazt af olíufélögunum.
Sá hiuti olíunnar frá Rúss-
landi, sem ekki hefir verið flutt-
HAMRAFELLIÐ
ur með Hamrafelli, hefir komið
með rússneskum skipum. Stund-
um hefir Rússum gengið erfið-
Iega að verða við óskum olíu-
félaganina og hafa tii skip á þeim
' tíma, sem óskað var eftir og þörf
fyrir o<g margsinnis hefir legið
við, að vandræði hafi af hlotizt.
Þetta hefir þó ekki komið að
verulegri sök á undanförnum ár-
um, aðallega vegna þess, að einn
þáttur flutningainna hefir ætíð
verið traustur, þ.e. sá, sem að
Hamrafelli hefir snúið. Þó Iá við
siysi á sfldarvertíð fyrir þrem ár
um. Flutningaprógramið hafði
raskazt, en síldarflotinn var fyr-
ir Austf jörðum á veiðum og olíu
vantaði til landsiins. Hamirafeli
var h;ns vegar á heimleið o<g
máiinu bjargað fyrir alla aðiia
méð því, að láta það sigla til
Seyðisf jarðar og olía flutt úr því
með litium tankskipum til nær-
liggjandi hafna. Þett var einföld
og framkvæmanleg björgunarráð-
stöfun vegina þess, að íslending-
ar réðu sjálfir yfir skipinu, sem
með olíu var að koma.
Á undanförnum árum hiafa
samningairnir við Rússa um olíu-
kaup og flutninga verið í megin-
atriðum svipaðir. En samningur
sá, sem und'irritaður var í s.l.
viku er hins vegar í einu veru-
legu atriði annars eðlis. Varðar
þetta flutning olíunnar.
Við samningsgerðima við
Rússa fram til þessa, var lögð á
það áherzla, að ísland ætti sjálft
eitt stórt olíuflutningaskip og að
óskað væiri að halda opnum
möguieika til þess, að það skiip
annaðist flutning oiíu að því
leyti, sem það gæti, enda þótt
meginreglain væri að öðru leyti
sú, að Rússar seidu oiíuna
komna til landsins með farm-
gjaldi, sem nánar var ákveðið við
samningsgerð hverju sinni. Á
yfirstandaindí ári gilti hins veg-
ar sú rcgla, að fslendingar urðu
sjálfir að annast o<g tryggja flutn-
ing á 40 prosent af heildarmagn-
inu, sem keypt var, og svaraði
það nokkurn veginm til þess
magns, sem Hamrafetl gat með
góðu móti flutt.
Á undaníörnum árum hefiir
flutningsgjald það, sem Rússar
hafa sett upp fyrir að flytja olí-
una til landsins, verið rnjög lágt.
og yfirleitt nokkuð fyrir neðan
það, sem flutningsgjöld hafa al-
mennt verið á markaðnum. Þeir
munu fullkomlegia hafa haft op-
in augu fyrir þessari staðreynd
og ekki dregið neina dul á, að
þeir hafi tapað stórfé á flutn-
ingum til íslainds. Einhverra
hluta vegpa hafa þeir þó talið
þetfca skipta óverulegu máli fyrir
sig. Hvaða ástæður hér kunna að
liggja til grundvaliar, skal ósagt
látið. Á þessum árum hefir haiii
á rekstri Hamrafelis verið mikfll,
og í raun og veru hefir þetfca
verið slíkt alvörumál fyrir eig-
endur skipSins, að þráfaldlega
hefir sú spurning komið upp,
hvort forsvaranlegt væri að eiga
o<g reka skipið áfram. Niðrustað-
an hefir þó ætíð orðið sú, af
þessum athugumum, að þegar á
málið var litið frá víðtækara
sjónarmiði en því, er varðaði
rekstursútkomu fyrirtækja
þeirra, sem skipið eiga, væri
nauðsynlegt að gefast ekki upp.
Þegar samningur hafði verið
gerður við Rússa um olíukaup
fyrir árið 1964, var strax á eftir
gerður sanmingur um það, að
Hamrafell annaðist flutning þess
ara 40 prósemta fyrir flutnings-
gjald, er samsvaraði því, sem
olíufélögin mjTndu hafa þurft að
greiða til útlendra skipa, ef þau
hefðu verið fáanleg. Samvinna
við olíufélögin um þetta og önn-
ur atriði, var góð, og sarna er
hægt að segja um samstarfið
m'illi þeirra og eigenda Hamira-
fells að því leyti, sem olíufélögin
hafa verið sjálfráð Forráða-
mönmurn oliufélaganna er líka
öðrum fremur ljóst það mikla
öryggi, sem Hamrafell hcfir
skapað í flutningamálunum í
heild.
Þegar það kom fram í síðast-
liðinni viku, við sanmingrgerð
um olíukaup frá Rússum fyrir
árið 1965, að þeir vætru nú reiðu-
búnir til þess, að flytja alla olí
una til íslands fyrir 25 shillimga,
eða um 150 kr. á tonnið, var eig-
endum Hamrafells látin vit-
neskja um þetta í té. Enda þótt
flutningsgjald það, sem olíufé-
lögin greiða Hamrafelli frá Rúss-
landi nægi hvergi nærri til að
standa undir reksturskostnaði
skipsins og haíli verði á rekstri
þess, á yfirstandandi ári, ákváðu
forráðamenn skipsins að bjóðast
til að hafa Hamrafell í þessum
flutnimgum áfram á næsta ári
fyrir sama flutningsgjald og það
fær fyrir árið 1964.
Ráðuneytisstjóri Viðskiptamála-
ráðuneytisins, sem fyrir hönd
ríkisstjórnarinnar hafði að
Framhald á bls. 13.