Tíminn - 18.11.1964, Blaðsíða 12

12
MIÐVIKUDAGUR 18. tióvember 1964
TfMINN
Magnús Guöbjörnsson
póstmaður
Vinur minn Magnús Guðbjörns-
son er látinn. Hann var borinn
til moldar síðastliðinn laugardag.
Falivölt er frægð og heimsins
hylli. Þegar ég kynntist honum
fyrst fyrir aldarfjórðungi var
hann meðal kunnustu manna þjóð
arinnar og hafði borið hróður ísl.
hreysti til annarra þjóða, tengzt
vináttuböndum við heimsfræga af-
reksmenn og stóð framarlegu í
flokki á alheimsafrekaskrám. Auk
alls annars, sem hann afrekaði síð
ar á ævinni auðnaðist honum inn
an við tvítugsaldur að bjarga
tveimur ungum félögum sínum
frá drukknun, við, að því er virt-
ist, vonlausar aðstæður, og hlaut
fyrir æðstu hetjuverðlaun Carn-
egiesjóðsins — bæði fjárupphæð
og gullpening, fyrstur ísl. manna
og þá í hópi örfárra norðurlanda-
búa, sem þess heiðurs höfðu not-
ið. En nú spyrja ungir menn, er
þeir heyra nafn Magnúsar: Hvaða
maður var það?
Magnús átti sér merkilega sögu.
Hann var fæddur í Reykjavík 22.
sept. 1899. Faðir hans var sjó-
maður og síðar steinhöggvari,
móður sinnar naut hann ekki, en
stjúpa kom í hennar stað, mun
hann í fyrstu hafa átt við skort
og nokkurt harðrétti að búa.
Hann tók ekki eðlilegum líkam-
legum þroska í æsku og hefur
líklega þjáðst af beinkröm. Um
tíu ára aldur kom hann heim af
sjúkrahúsi eftir tveggja ára dvöl
þar og staulaðist þá við tvær hækj
ur. En stjúpa hans tók þessar stoð
ir hans, braut þær og stakk und-
ir pottinn, kvað hann aldrei
verða að manni, ef hann treysti á
þær. Þetta fannst drengnum æði
hart þá, en síðar komst hann á
þá skoðun, að þessi raun hefði
ráðið úrslitum um líf sitt og ham-
ingju. Virti hann stjúpu sína
mjög. Magnús varð nú að láta sér
lynda að staulast með veggjum
eða skríða ella. Smám saman tókst
honum með æfingum og mikilli
harðneskju við sjálfan sig að læra
að standa uppréttur og ganga eíns
og annað fólk, en það tók hann
a.m.k. tvö ár að ná því marki.
Um þetta leyti varð hann fyrir
þeirri heppni að bóndi einn meiri
háttar austur í sveitum bauðst til
að taka hann á heimili sitt sem
liðlétting. Þar fékk hann betra
víðurværi en hann átti áður við
að búa og náði fullum þroska.
Þegar hann hvarf þaðan sextán
ára gamall voru lítil merki eftir
fyrri veikindi. Þegar hann kom
aftur til Reykjavíkur hóf hann
þegar þátttöku í íþróttalífi borg-
arinnar, stundaði fimleika, glímu,
knattspyrnu og hlaup. í fyrstu
skipaði hann aftasta sæti en hon
um hljóp kapp í kinn og áður en
nokkurn varðí hafði hann með
þrotlausum æfingum, ódrepandi
áhuga og þrautsegju þokað sér
fram í fremstu raðir, og í hlaup-
um stóðst honum brátt enginn
snúning.
Innan við tvítugsaldur var
Magnús orðinn verkstjóri við vega
lagningu og raforkuvirkjanir ríkis
ins. Þessi útivinna átti vel við
hann Siðar gerðist hann bréfberi
hér í Reykjavík og varð það hans
ævistarf, en jafnframt því hafði
hann um áratugi yfirumsjón með
dynamítsprengingum fyrir hús-
um og mannvirkjum í höfuðstaðn-
um og hafði þá stundum yfir
mörgum mönnum að ráða. En
þetta er fagvinna, sem útheimtír
mikla nákvæmni og útsjónarsemi.
En aldrei varð slys hjá honum, og
útreikningar hans stóðust svo vel, |
að hann hafði jafnan góðan hagn
að af ákvæðisverkum sínum. Öll
manndómsár sín vann Magnús
með þessum hætti tvöfalt dags-
verk. En ekki dugði honum þetta.
Hátt á þriðja áratug lagði hann
stund á glímu og maraþon-þol-
hlaup.
Á hverjum einasta degi í tvo
áratugi hljóp hann úr Reykjavík
inn að Árbæ og aftur til baka,
vetur, sumar, vor, og haust, hvern
ig sem viðraði. Svo nákvæmur var
hann með þetta, að jafnvel á gift-
ingardaginn sinn, þegar hann þó
var búinn að bera út póstinn og
mæla sér mót við prestinn og
unnustuna kl. 8 um kvöldið, gat
hann ekki hugsað sér neina brúð-
kaupssælu fyrr en þessári daglegu
kvöð væri fullnægt.
Ekki kann ég að rekja afreka-
sögu Magnúsar í íþróttum. Hann
keppti í öllum hugsanlegum lang-
hlaupum hér í Reykjavík og úti
á landi, og til norðurlanda fór
hann og stóð sig jafnan með
ágætum. Fyrstur varð hann, á
tíma, sem oft nálgaðist Evrópu-
met, i Maraþon hlaupum og öðr- i
um langhlaupum t.d. milli Reykja-'
víkur og Þingvalla eða Álafoss —
Hafnarfjarðar — Og Kolviðar-
hóls að Laugum, svo að frægustu
leiðirnar séu nefndar. Ég kann
raunar ekki um þetta að skrifa,
I en hef fyrir satt, að Magnús hafi
! þarna verið ósigraður hátt á ann-
an áratug og hafi hlaupið lengur
en nokkur annar íslendingur.
Hann keppti í 23 ár. Öll þessi
ár lét hann þó aldrei niður falla
sín daglegu störf. Hann byggði sér
hús inni á Kirkjusandi og rækt-
aði þar skrúðgarð. Um tíma starf-
aði hann í karlakór og stóð um
skeið í forystu stéttarfélags póst-
manna.
Magnús var tvíkvæntur. Fyrri
konan hans var Guðbjörg Magnús
dóttir frá Kirkjubóli við Reykja-
vík. En sambúð þeirra varð
skömm. Hún féll fyrir sigð hvíta-
dauðans eftir Vífilsstaðavist. Þá
voru synir þeirra tveir smásvein-
ar. Síðar fékk Magnús norskr
ar íþrótta- og menntakonu Else
Ellingsen (systur Ellingsens kaup
manns) og átti einnig með henni
tvo syni. Kom Magnús öllum
börnum sínum vel til manns.
Magnús unni konu sinni mjög
og sótti til hennar styrk í íþrótta-
starfi sínu. Hún var öllum börn-
unum mikil og góð móðir. En fyr-
ir u.þ.b. tíu árum, þá aðeins 47
ára gömul hné hún niður örend
við heimastörf sín. Það var dap-
urleg aðkoma fyrir Magnús.
Þetta reiðarslag bugaði loks þenn
an sterka en viðkvæma mann.
Þótt hann gengi enn um skeið að
störfum sínum sem áður og yrði
eftir þetta póstfulltrúi, bar hann
aldrei sitt barr eftir þetta reiðar-
slag.
Sá er þetta ritar hefur verið
málvinur Magnúsar í fullan aldar-
fjórðung og naut fullrar vináttu
hans og trúnaðar seinustu árin.
Við urðum nokkrum sinnum sam-
tíða á sjúkrahúsi. Þrátt fyrir þann
skugga, sem yfir lífi Magnús-
ar hvíldi var hann enginn harma-
tölumaður. Hann sagði mér þætti
af hinum viðburðaríka æviferli
sínum. Betri og stórkostlegri sögu
mann þekki ég ekki utan rithöf-
undastéttar, og skemmtilegri mað
ur verður vandfundinn. Hann var
ágætlega greindur og óeigingjam
mannkostamaður. Svo reyndi ég
hann í öllu. Magnús ofmetnaðist
ekki af afrekum sínum, þótti hon-
um þætti að sjálfsögðu gott að
minnast þeirra. Auðmjúkari og
hrokalausari mann getur ekki.
Því míður dróst það úr hömlu, að
saga hans væri rituð.
I. nóv. s.l. dó Magnús sáttur við
guð og menn. Hann átti góða
heimvon. Veri hann ætíð blessað-
ur.
Jón úr Vör.
Þorkell Guðnason
frá Fagraneskoti
Jónas Þorbergsson fyrrverandi
útvarpsstjóri ritaði minningar-
grein um nefndan Þórkel Guðna-
son Grein þessi var birt í Tíman
um 3. jan. 1964. Þar segir: „Mér
er ókunnugt um uppvöxt Þór-
kels, veit aðeins að hann var ó-
skilgetinn og tel því víst, að hann
hafi snemma orðið að sjá sér far-
borða af eigin rammleik, eins og
títt var um böm á þeim árum,
og ekki sízt þau. er fædd voru
utan hjónabands . . .“
Ekki er rétt, að Þórkell Guðna
son væri óskilgetinn. Tel ég skylt
að leiðrétta þetta mishermi For-
eldrar Þórkels voru hjónin Guðni
Jónsson, er bjó nokkur ár á Jó-
dísarstöðum Skriðuhverfi og Anna
Þórkelsdóttir Þau giftu sig 18.
október 1867 og voru vinnuhjú
á Syðra-Fjalli Börn þeirra 1. Guð-
rún Guðnadóttir f. 6. ág. 1887
Syðra-Fjalli. Fór til Vesturheims,
var tvígift og- átti að minnsta kosti
4 börn.
2. Rannveig Guðnadóttir f. 24.
des. 1868 Syðra-Fjalli, gift Páli
Vídalín. Þau fluttu 1889 frá
Reykjadal til Akranes.
3. Gunnar Guðnason f. 2. apr.
1870 Fótaskinni, bóndi Esjubergi,
átti Þórunni Magnúsdóttur. Meðal
barna þeirra er Anna Gunnars-
dóttir kona Brynjúlfs Melsteðs
bónda Stóra-Hofi, Gnúpverja-
hreppi. Bjarnasonar
4. Sigurrós Guðnadóttir f. 14.
jún: 1871 Fótaskinni, fór til Vest-
urheims, gift Jóni Halldórssyni frá
Geitafelíi, bróður Helgu konu Frið
jóns. á Sandi. Þau áttu börn.
5. Björg Guðnadóttír f. 24. sept
18773 Fótaskinni. gift Friðreki
Sigurðarsyni, bónda, Svertings-
stöðum o. v. Þeim varð 8 barna
auðið.
6. Kristbjörg Guðnad. f. 13 júní
1876 að Jódísarstöðum Dó sama
ár.
7 Þórkeli Guðnason f 2. jan
1878 Jódísarstöðum, sá er hér um
ræðir. Sonur Sonur Guðna óskil-
við Pálínu P’l'Hóttur Pálssonar
r u a L4. síðu.
Halldóra Jónsdóttir
Fagurhólsmýri
Hún vinnur sín verk í kyrrð,
hún vinnur þau löngum duld.
Við hana eru allir að endi dags
— allir í þakkarskuld.
Hinn 19 október s.l. andaðist í
Landsspítalanum í Reykjavík Hall
dóra Jónsdóttir húsfreyja á Fag-
urhólsmýri í Öræfum. Hún hafði
dvalið þar tvo til þrjá mánuði
undir umsjá hinna færustu lækna,
en þeir gátu ekki unnið bug á
sjúkdómi hennar. Útför hennar
var gerð frá Hofskirkju 27. f.m.
Halldóra var fædd 23. des 1892
í Flatey í Mýrahreppi. Foreldrar
hennar voru Jón Hálfdánarson
og Halldóra Pálsdóttir, er þar
bjuggu um langt skeið, þau voru
bæði komin af merkum skaftfellsk
um ættum.
Halldóra ólst upp í föðurgarði
og átti þar heimili fram yfir þrí-
tugsaldur. Á fjölmennu heimili í
samvistum við foreldra, mannvæn
leg systkini og fósturbörn húsráð-
enda hlaut Halldóra góðan
þroska. Hún mun einnig hafa afl-
að sér menntunar utan heimilis
um skeið.
Um þrítugsaldur urðu þáttaskil
í ævi Halldóru, er hún fluttist
frá Flatey, þar sem spor æsku
hennar höfðu legið, og að Fagur-
hólsmýri í Öræfum. A öndverðu
árið 1925 giftist hún frænda sín-
um Sigurði Arasyni bónda og odd
vita á Fagurhólsmýri og skipaði
þar húsfreyjusætið æ síðan. Þeim
hjónum varð fimm barna auðið og
eiga þau öll heimili í föðurgarði.
Heimilið hefur jafnan verið fjöl-
mennt. Auk þessarar fjölskyldu er
þar fleíra vandafólk Sigurðar.
Fjölskyldulífið með skini — og
nokkrum skugga kallaði á starfs-
krafta og fórnfýsi húsfreyjunnar.
Og margt fleira kom til. Sigurður
á Fagurhólsmýri hefur megin-
hluta ævinnar verið eir.r, af for-
ystumönnum í sveit sinni og tek-
ið þátt í félagsmálastarfi í hérað-
ínu. Fagurhólsmýri er í þjóðbraut.
Auk hússtarfanna er þar af hendi
leyst margvísleg opinber þjón-
usta. Þar er miðstöð samgangna
í byggðarlaginu, póstafgreiðsla,
landssímastöð, veðurathugun, flug
afgreiðsla og verzlunarútibú er í
grennd við bæinn.
Meðan hestarnir voru eina farar
tækið á landi — og þannig var
lengi háttað milli eyðisanda
Skaftafellssýslu — gátu langferða
menn ekki komizt hjá að fá í
Öræfum næturhvíld. Gistihús
hefur ekki verið reist í byggðarlag
inu, svo að vegfarendur áttu ekki
um annað að velja en beiðast gist
ingar á heimilum í sveitinni.
Heimilí Halldóru var jaínan eftir
sóttur gististaður ferðamanna. Og
á seinni árum, síðan flugferðir
hófust, hefur það verið eins og
skáli yfir þjóðbraut þvera, svo
sem skráð er um bæ kvenskörungs
að fornu.
Aðrir heimilismenn en Halldóra
hafa formlega á hendi hina op-
inberu þjónustu, þótt hún veítti
oft aðstoð við þau störf. En önn
hinnar fjölþættu þjónustu jók að
miklum mun umsvif á heimilinu
og sagði til sín, þar sem hi sírey)
an stjórnaði, stóð við störfin
langan dag og veitti ágætan beina
sérhverjum, sem að garði bar og
þiggja vildi.
Halldóra hneigðist ekki til ferða
laga eða opinberu félagslífi. Heim
ilið var hennar líf .Þar vann hún
sín verk í kyrrð. Þeim, er heim
sóttu Halldóru fékk ekki dulizt,
að húsfreyjusætið skipaði hún
með sóma. Hínir eru færri, er
fengu góða aðstöðu til að kynn-
ast því, að hún var greind kona,
nærgætin og hollráð.
Öræfin hafa löngum átt langa
og torfæra leið til læknis. Um
alllangt skeið hafði Halldóra í
sinni umsjá dálitla lyfjabúð, er
ætlað var að bæta úr brýnustu
þörf sveitarmanna á því sviði.
Þeir, sem vegna þess áttu við-
skiptí við Halldóru, fengu af því
ágæta reynslu, hve gott var jafn-
an að leita til hennar, þegar veik-
indi eða önnu alvarleg atvik bar
að höndum.
Á tímum frelsisbaráttunnar
túlkuðu skáldin í áhrifamiklum
ljóðum þann þjóðaranda að vilja
starfa og stríða á ættjörðinni,
hvort sem örlög hennar yrðu blíð
eða hörð. Halldóra var ættjarðar-
vinur og hefur áleiðanlega orðið
snortin af þessum holla þjóðaranda
þegar hún í blóma aldurs fór frá
æskuheimili sínu og að Fagurhóls
mýri. Hið fjölmenna heimili og
sveitabyggðin, sem einangrast af
stórum eyðisöndum og straum-
þungum jökulám var síðan vett-
vangur hennar og starfssvið fjóra
áratugi. Viðhorf hennar til þess-
arar sveitar var ávallt fastmótað
hinum sama þjóðaranda líkt og
mannkærleiki segir bezt til sín
gagnvart ástvinum.
Þetta verður sveitungum Hall-
dóru hugstætt á þessum alvarlegu
tímamótum, þeir harma fráfall
hennar, votta fjölskyldunni á
Fagurhólsmýri dýpstu samúð og
bera fram hinztu kveðju með
þeirri hugsun, sem lýst er í þess-
um orðum:
Við hana eru allir að endi dags
— allir í þakkarskuld.
P.Þ.
Celló-tónleikar
Allt er þá þrennt er, stendur
þar. Á undanförnum 14 dögum
hafa konsertgestir átt þess
kost að hlýða á þrjá framúr-
skarandi cellóleikara. Og nú
síðastliðið miðvikudagckvöld,
lék rússneski cellóleikarinn
Daniil Safran, með undirleik
konu sinnar Ninu Musinjan, á
vegum samtaka M.Í.R.
Á efnisskránni voru 3 sónöt-
ur og tvö smærri verk Safran
er listamaður af lífi og sál með
mikinn og syngjandi tón og
tekst honum að töfra fram æv-
intýraleg blæbrigði þessa yfir
lætislausá hljóðfæris. Kom það
einna gleggst í ljós í Schubert-
sónötunni, sem listamaðurinn
brá upp í mjög einfaldri, en
sannri og lifandi mynd
Seinni hluti efnisskrárirmar,
var heldur léttvægari að efnis
innihaldi en listamaðunnn fór
mjög fallega með sónötu eft-
ir Shostakovitsj, sem ekki get
ur beint kallast kjamafæða.
Samleikur hjónanna var mjög
góður og hnitmiðaður og býr
frúin yfir miklum hæfileikum,
sem undirleikari. Það getur
naumast talist smekksatriði. að
leika á lokaðan flygil, í jafn
mikilvægu hlutverki og píanó
röddin er í cellósónötum
Brahms og Schuberts eins og
þarna átti sér stað — Lista-
fólkinu var mjóg vel rekif og
léku þau aukalög Ónsitar.Iega
hefði verið ánægjulegl að
'ieyra listamanninn leika eitt
íag án undirleiks.
Unnur Arnórsdóttir.