Alþýðublaðið - 07.06.1957, Blaðsíða 7

1;
Föstudagur
júní 1957
AlþýSubtaing
Heimsókn í Bílasmiðjuna og viðtal við forstjórann:
ÉG SAT einn dag á bekk við
fjölfarna götu. Alit í einu kom
gamall kunningi minn, ungur
maður að árum og þróttmikill,
eigandi og stjórnandi lítils iðn-
aðarfyrirtækis, sem hann hafði
stofnsett fyrir hálfum öðrum
áraíug, eða tæplega það, og
stefndi til mín. Mér fannst hann
vera orðinn undarlega fram-
l'águr og undait hattinum gægð-
ust grá hár. Ég kallaði til hans
©g sagði eitthvað á þá leið, að
nú væri hann farinn að eldast.
Hann tók því vel og svaraði mér
í sömu mynt.
„Þetta látlausa stríð er alveg
að fara með mann,“ sagði hann.
„íslenzkur iðnaður hefur ekki
átt upp á pallborðið hjá stjórn-
arvöldunum undanfarin sex ár.
Það er ekki að sjá annað en að
flokkarnir, allir með tölu, vilji
helzt ganga af honum dauðum.“
— Er það kauphækkunin til
Iðju? sagði ég kankvís.
„Nei, alls ekki. Það er hégómi
og ekkert annað. Þeir hrúga inn
erlendum vörum. Erfiðleikarn-
ir byrjuðu þegar fyrrverandj
stjórn sleppti kaupsýslustétt-
inni lausri á almenning, leyfði
henni ótakmarkaðan innflutn-
íng á öllu hugsanlegu og óhugs-
anlegu. Þá keyrði um þverbak.“
— Það er ekki nema eðlilegt,
að neytendurnir vilji fá leyfi til
að kaupa erlendar vörur ef þær
eru ódýrari og jafnvel betri.
,,Það er rétt, en þetta á ekki
við nema í einstökum tilfellum,
til dæmis pólsku fötin, sem
mikið hefur verið talað um. ís-
lenzku vörurnar eru oft ódýr-
ari og mjög margar betri. Ég
hef aldrei getað skilið afstöðu
íslenzkra stjórnarvalda í þess-
um málum. Sjómenn og bænd-
ur, aðallega sjómenn, afla gjald
evrisins, en iðnaðarmennirnir
geta sparað hann. Hvers vegna
eigum við að kaupa erlendar
íðnaðarvörur verri og dýrari en
innlendar? Er ekki nauðsynlegt
fyrir okkur að byggja upp góð-
an og jákvæðan iðnað? Er það
ekki hagkvæmt fyrir þjóðar-
heildina? Eflir það ekki atvinn-
una í landinu? Sparar það ekki
gjaldeyrinn?“
— Þú ert þreyttur?
,,Já, ég er orðinn dauðþreytt-
ur. Þrír fjórðu hlutai af dags-
verkinu er eltingaleikur og
stöður í bönlcunum, hjá gjald-
eyrisyfirvöldunum, tollstjóra-
skrifstofunum og hjá skipafélög
unum. Þetta er eins og vitlausra
spítali.“
Ég vissi að vinur minn hafði
barizt hart og lengi fyrir því að
koma fótunum undir fyrirtæki
sitt. Ég vissi l'íka, að varningur
hans hafði ekki unnið tiltrú
frekar en fjölda margar aðrar
íslenzkar iðnaðarvörur, sem
enn eru á bernskuskeiði, en það
þarf í mörgum greinum heilan
mannsaldur til þess að ná
þroska í framleiðslulífinu. Að
afloknu þessu samtali fór ég að
hugsa um það, að rétt væri að
snúa sér til forstjóra einhvers
íslenzks fyrirtækis, sem talið
væri að stæði jafnfætis því
bezta, sem þekíkist meðal iðn-
þroskaðra þjóða og fá fréttir af
aðstöðu þess, þroska þess gegn-
um árin og horfunum í dag.
Slík fyrirtæki eru ekki mörg á
Íslandi, enda ekki von, því að
Ég fór því í heimsókn í Bíla-
smiðjúna einn daginn. Ég gekk
væri daglegt brauð í skrifstof-
um stórra fyri.tækja í Reykja-
eins og áður segir þarf margra
ára starf til þess að byggja upp
góðan iðnað. Mér varð fyrst! gegnurn mikla og glæsilega búð vík. Ekki fýsti mig í slíka at-
hugsað til Rafha í Hafnarfirði, í með ýmis konar vörum til bif- 1 vinnu.
^ sem mér hefur alltaf fundizt
i bera af íslenzkum iðnfyrirtækj
í um, en um Rafha hefur mikið
verið skrifað, og nóg um sinn.
2.
Löngu áður en ég vissi hvar
Bílasmiðjan hafði bækistöðvar
sínar, hafði ég heyrt talað um
hana fyrir myndarskap, reglu-
semi, orðheldni við viðskipta-
menn og vandaða vinnu. Ég
hafði heyrt sagt, að nokkrir I
ungir iðnaðarmenn hefðu stofn
að þetta fyrirtæki og rekstur-
inn á því væri til fyrirmyndar.
Aðalverkefni Bílasmiðjunnar
átti að vera að byggja yfir bíla,
og sögðu menn, sem vit höfðu á,
að mikil nauðsyn væri á því
fyrir okkur ísendinga að eign-
ast gott fyrirtæki í þessari
grein, því að ef vel tækist, þá
þyrftum við ekki að flytja inn
annað en grindir og vélar bif-
reiðanna, en með því sparaðist
geysilega mikill gjaldeyrir og
vinna skapaðist fyrir margar
íslenzkar henáur. — Allt í einu
varð maður var við það, að
framkvæmdir voru hafnar innst
á Laugavegi og átti þar að rísa
mikið og veglegt stórhýsi, hátt
og tígulegt að Laugavegi, en
víðáttumiklar ein til tvær hæð-
ir bak við. Það var Bílasmiðjan,
sem stóð að þessari stórbygg-
ingu og ekki leið á löngu þar til
hún reis af grunni. Þetta stór-
virki taldi maður staðfestingr,
á þeim orðrómi, að iðnaðar-
mönnunum hefði vel tekizt að ;
byggja upp fyirtæki sitt, öðlast
tiltrú og traust viðskiptamann-
anna, að þeir hyggðust eyða því
fé, sem afgangs hefði orðið, til
þess að færa út kvíarnar, bæta
vinnuskilyrði sín, eignast full-
komnustu vélar og tæki og
stefna að því að við íslending-
ar gætum byggt sjálfir yfir all-
ar okkar langferðabifreiðir og
strætisvagna. Maður varð dá-
lítið stoltur af þessu, alveg eins
og maður verður alltaf hreylc-
inn af framtaki samferðamanna
sinna, hverjir svo sem í hlut i
eiga, aðeins að þeim takist að
sýna dugnað og reglusemi í við
leitni okkar allra til þess að
byggja upp íslenzkt þjóðfélag
úr svo að segja engu á fáum ára
tugum.
Einn daginn hringdi ég til
Lúðvíks Jóhannessonar, for-
stjóra Bílasmiðjunnar, og
spurði hvort hann vildi ræða
við mig nokkra stund um ís-
lenzkan iðnað, vandamál hans,
þroska á síðustu árum og við-
fangsefnin í dag.
Lúðvík Jóhannesson tók því
vel. Hann sagði strax:
„Það er velkomið, en ég ef-
ast um að þér lítist á blikuna.
Við eigum við mikla erfiðleika
að stríða og harmatölur okkar
láta ekki vel í eyrum' allra.“
— Það skiptir mig engu máli,
svaraði ég. — Þú lýsir aðstöðu
iðnaðarins, sérstaklega með til-
liti til ykkar viðfangsefna, það
er allt og sumt.
reiða, inn í geysilega stóit verk-
stæði þar sem mér fanns allt
leika á reiðiskjálfi og ég varð
hálfringlaður af bávaoanum.
Þarna var rnikill fjöldi bifreiða
og margir menn að sta.fi: hvæs
andi rafsuðutæki, hamrasláttur,
saumavélasuð, spýtandi máln-
ingarsprautur og þar fram eftir
götunum, en ungir og gamlir
menn sátu klofvega á stýrishús-
unum. lágu uop í loft undir bíl-
um eða öfugir og snúnir inn í
„Það er eiginlega upphaf
Bílasmiðjunnar,“ segir Lúðvík
Jóhannesson, „að Félag bifreiða
smiða var stofnað árið 1937 og
árið 1942 er bílasmíði viður-
kennd sem iðngrein. Þessi ion
þróaðist upp úr öðrum iðngrein
um, því að upphaflega unnu
nokkrir húsasmiðir við bílavfir
húsum: allir önnum kafnir. Ég ! byggingar hjá Strætisvögnum
klifraði yfir alls konar verk- j Reykjavíkur, enn fremur komu
færi, timbu.hlaða og járnbúta, | inn í iðnina nokkrir járnsmiðir,
upp dálitlar steintröppur og
lenti inn í uppljómaðri skrif-
stofu. Mér var vísað inn til for-
stjórans og ég óð inn. Hann sat
við skrifborð sitt, var að skella
húsgagnasmiðir og nokkrir
fleiri faglærðir menn. Við
fimm félagar stofnuðum svo
þútta fyrirtæki árið 1942 og
hófum starfsemina í Skúlatúni
fjölgaði, samgöngurnar urðu
örari og kröfurnar uxu um
meiri þægindi og hagkvæmari
búnað í vögnunum. Við fengum
því lóð hérna við Laugaveginn
og hófum bvggingu á henni.
Þetta var í mikið ráðizt, en við
vorum bjartsýnir, en þá dró ský
fyrir sólu. Það fór að bera á því
að leyfður var innflutningur á
yfirbyggðum bílum og ekki nóg
með það, heldur var eftirgefinn
mestur hlutinn af tollunum,
eða allt að sextíu og sex af
hundraði. Þetta hófst með þvx
er póststjórnin tók við rekstri á
Hafnarfjarðarleiðinni. Þá voru
innfluttir yfirbyggðir tékknes-
ir vagnar og tollar eftirgefnir.
Þetta var mikið áfall fyrir hiim
unga iðnað okkar og við reynd-
um allt sem við gátum til þess
að sýna fram á það, hversu ó-
hagkvæmt þstta væri fyrir iðn-
aðinn og þjóðina í heild, en
stjórnarvöldin sátu við sinn
keip. Árið eftir, eða 1948, fengu
sérleyfishafar leyfi fyrir inn-
flutningi á hvorki meira né
minna en tuttugu og sex yfir-
bvggðum bílum. Það kom þó
fljótlega í ljós, að menn höfðu
keypt köttinn í sekknum, því
að við hér í Bílasmiðjunni urð-
um að taka bílana til gagngerðr
ar viðgerðar: húsin sprungu og
skekktust svo að stundum urðu
þau allsendis ónothæf eftir til-
tölulega stuttan tíma. Þannig
var það til dæmis með bílana,
sem fluttir voru inn frá Amer-
íku. Við urðum að rífa húsin al~
veg af þeim og byggja yfir þá
að nýju. Allt frá þessum tíma
höfum við átt í höggi við alia
þá erfiðleika, sem þetta skapaj".
Bílar eru fluttir inn yfirbyggð-
ir og innflytjendur fá fríðindi í
tollum og bátagjaldeyri á sama
tíma sem við verðum að borga
alla tolla og allf ánnað af efrb
til yfirbygginga að fullu eins og
reglur mæla fyrir um.
Til þess að gefa nokkra hug-
mynd um þetta, skal ég geta
þess, að í tolla af efni, sem við
þurfum til yfirbyggingar á ein-
um strætisvagni, greiðum við
miðað við síðustu áramót kr.
44 650,97. en Strætisvagnar
Reykjavíkur greiða í- sama
skyni kr. 39 098,85 þegar búið
er að gefa þeim eftir sextíu og
sex af hundraði. — Gjaldeyris;-
eyðsla til yfirbyggðs strætis-
vagns verður kr. 19 000,00 meiri
en nemur efniskaupum' okkax
til einnar slíkrar yfirbyggingar.
Lúðvík Jóhannesson, forstjóri.
símatólinu á, rjóður og sveitt-
ur, mikill á velli og dugnaðar-
legur. Annar maður var þarna
staddur: Gunnar Björnsson,
einn af eigendunum, yfirverk-
stjóri við yfirbyggingar og for-
maður í Félagi bifreiðasmiða.
Mér virtist sem þeir hefðu átt í
brösum við einhverja stofnun
úti í bæ.
„Það þýðir ekki annað en að
halda þessu áfram dag eftir dag,
annars hefst það ekki,“ sagði
Gunnar Björnsson. „Það verður
þá að hafa það þó að þeir verði
vondir.“
„Já, það verður þá að hafa
það,“ svaraði Lúðvík, „en þetta
er þreytandi.“
Mér datt í hug hvort þetta
4. Þá stefndum við einvörðungu
að því að byggja yfir bifreiðar
og ætluðum að gera það að full-
kominni iðngrein. Þá kom það
heldur ekki til mála að flytja
yfirbyggða bíla til landsins. Á
þeim tímum, þegar þjóðin átti
lítinn sem engan gjaldeyri,
töldu valdhafarnir hagkvæmt
að spara hann á þennan hátt.
Fyrirtækið óx og dafnaði á
þessum árum, við lögðum okk-
ur alla fram til þess að vinna
vel, standa við gefin loforð og
láta verk okkar standast, enda
nutum við þess í ríkum mæli
hjá viðskiptamönnunum.
Brátt varð okkur ljóst, að við
þurftum að færa út kvíarnar og
stækka við okkur. Bifreiðunum
Við höfum staðið í stöðugura
bréfaskriftum við viðskipta-
mála- og iðnaðarmálaráð'herr-
ana. Við skrifuðum fyrrverandi
iðnaðarmálaráðherra IngóKi
Jónssyni, núverandi iðnaðar-
1 málaráðherra Gylfa Þ. Gísla-
syni og núverandi viðskipta-
málaráðherra Lúðvíg Jóseps-
syni, en lítið gengur. Ég helrl
að menn hafi ekki tíma til þess
að rannsaka svona mál til fulls.
í þessum bréfaskriftum leggj-
um við fram' okkar sjónarmi'ð.
í bréfi, sem við skrifuðura
núverandi iðnaðarmálaráðherra
sl. haust, segjum við meðal ann-
ars:
,,Á undanförnum árum höf-
um við beitt okkur fyrir því, aS
smíðaðar væru allar yfirbygg-
ingar á strætisvagna og lang-
ferðabíla innanlands bæði sem
ódýrastar og beztar fyrir ís-
lenzkt vegakerfi. Til þess aÖ
geta lækkað verð á yfirbygg-
ingu, er það nauðsynlegt að
smíða sem flestar yfirbygging-
ar í einu, en til þess þarf mikíi.
og góð húsakynni.
í þessum tilgangi fór Bíla-
smiðjan út í húsbyggingu á sí£-
Framhald á 11. síðu. ,