Vísir - 04.03.1949, Qupperneq 10

10
VISIR
Föstudaginn 4. marz 1940
þykkur, cða aö minnsta kosti ánægður með uppástungur
sínár. I>að mesta, er við gátum lofað, var að leggja málið
f'yrir sljórnarfund og senda álcveðið svar daginn eftir.
Við Reynaud snæddum einir saman i flotamálaráðuneyt-
inu. Eflirfarandi skeyti felur í sér niðurstöður stjórnar-
innar, en meiri liluti þess er með orðalagi minu.
„Frá forsætisráðherranum til M. Reynauds.
28.5.10.
Eg og samstarfsmenn minir hafa athugað gaumgæfi-
lega og með vinsamlegu liugarfari uppástungu vðar um
að senda Signor Mussolini ákveðið boð um ívilnanir, er
þér liafið sent mér i dag, og jafnframt er okkur fullkom-
lcga©ljós hin hræðilega aðstaða, sem lönd okkar eru i á
þessari stundu.
í álitsgerð þeirri, er Halifax lávarður undirbjó s. 1.
sunnudag, var stungið upp á þvi, að ef Mussolini myndi
hafa samvinnu við pkkur um að trvggja samkomulag um
lausn allra vandamála Evrópu, er mvndi trvggja sjálf-
slæði okkar og leggja grundvöll að rétllátum og varan-
legum friði, þá værum við þess albúnir að ræða kröfur
haiis um Miðjarðarliafsmálin. Xú leggið þér til, að bætt
verði við nokkrum ákveðnum tilboðum, er eg geri ekki
ráð fyrir að muni á neinn liátl hræra Signor Mussolini, og
ef þau vrðu fram sett, væri ekki hægt að draga þau lil
baka til þess að fá hann til að taka að sér hlutverk milli-
göngumannsins, er álitsgerðin, er rædd var á sunnudag,
gerði íáð fvrir.
Eg og meðráðherrar minir teljum, að Signor Musso-
hni liafi lengi haft í luiga, að svo kvnni að fara, að hann
tæki að sér að lokum lilutverk sáttasemjarans, og þá vafa-
laust gert ráð fyrir verulegum hagnaði ítölum til lianda.
En við erum sannfærðir um, að á þessari stundu, þegar
Ititler er úlblásinn af sigrum sínum, og reiknar með að
mótspyrna bandamanna verði skjótlega og algerlega brotin
a bak aftur, þá væri það erfitt fyrir Mussolini aðkomafram
með uppástungur um ráðstefnu og lítil von um árangur.
Mætti eg minna vður á, að Bandaríkjaforseli hefir fengið
algerlcga neilcvætt svar við tiilögu þeirri, er við saman
báðu hann um að'koma á framfæri, og að Halifax lávarð-
ur hefir ekkerl svar fengið viðvíkjandi orðsendingu hans
tit ítalska sendiherrans hér s. I. laugardag.
Þess vegna teljum við, án þess að útiloka þann mögu-
leika, að við einhverntíma kunnum að Iiefja umræður
við Mussolini, að slikt sé alls ekki timabært á þessari
slundu, og eg verð að segja, að mín skoðun er sú, að það
myndi hafa hin háslcalegustu áhrif á viðnámsþrek og
k;jai k þjóðar okkar, sem nú er óbilandi og óhagganlegur.
Sjálfur gætuð þér bezt dæmt um áhrifin af þessu á yðar
eigin þjóð.
Þér munuð ef til vill spyrja, hvcrnig hægt sé að breyta
aðstæðum okkur í vil. Svar mitt er það, að sýna þeim
(ítölum), að eftir tap liinna tveggja norðurherja og hinna
belgísku bandamanna okkar, er kjarkur okkar óbilaður
og að við höfum trú á sjálfum okkur. Við munum taka
saman höndum, ræðast við og öðlast aðdáun og ef til vill
cfnalega hjátp Bandaríkjamanna.
Ennfremur teljum við, að meðan við stöndum sainan
muni ósigraður floti okkar og fluglier, sem daglega eyði-
leggur feiknin öll af þýzkum'oi'ustu- og sprengjuflugvél-
um, gera okkur kleift, í sameiginlégu hagsmunaskyni
okkar’ að þjarma án afláts að Þjóðvcrjum heima fyrir
og að þýzku athafnalífi.
Yið liöfum fulla ástæðu til að halda, að Þjóðverjar
vinni líka samkvæmt áætlun og að töji þeirra og erfiðleik-
ar þeir, er þeir yerða við að stríða, svo og óttinn við loft-
árásir okkar, sé smám saman að evðileggja haráttukjark
þeirra. Það væri vissulcga hörmulegt ef við, með því að
viðurkenna of snemma ósigurinn, myndum varpa frá
oldviir mögulcika (er var svo að segja í hendi okkar) til
þess að tryggja okkur heiðarleg leikslok.
Mín skoðun er sú, að ef við stöndum saman og látum
ekki bugast, munum við enn gela komizt hjá örlögum
Danmerkur eða Póllancki. Ef okkur á að vegná vel, þá
bvggist það á samheldni olckar, kjarki og ]jolgæði.“
En þetta gat samt ekki hindrað það, að franska stjórn-
in sendi nokkrum dögum síðar beint tilboð sjálfrar sín
sem Mussolini hafnaði með mestu fyrirlitningu, en þar
vildu Frakkar bjóða ítölum landaafsal. „Mussolini kærði
sig ekki um nein frönsk landssvæði með friðsamlegum
samningaumleitumpn. Hann hafði ákveðið að fara með
slyrjöld á hendur Frökkum,“ sagði Ciano við franska
sendiherrann liinn 10. júní. En við þessu höfðum við á-
vallt búizt.
Stríðsyfirlýsing Mussolinis og bréf Cianos.
Hinn 10. júní kl. 4.45 srðdegis, tilkynnti utanrikisráð-
Iierra ílala brezka sendiherranum, að Ítalía liti svo á, að
liún ætti í styrjöld xáð Bretland fra kl. 1 c. h. daginn eftir.
Svipuð boð fékk franski sendiherrann. Er Ciano rétli
franska sendiherranum stríðsyfirlýsinguna, sagði Fran-
eois-Boncet, um leið og liann gekk út: „Þér munuð einnig
komast að raun um, að Þjóðverjar eru harðir liúsbændur.“
Brezki sendiherrann, Sir Perey Loraine, var hinn ró-
legasti, er lionum var fengin yfirlýsingin. Hann spurði
aðeins einnar spúrningar: Hvorl yfirlýsing Cianos væri
fréttir, er væru snemma á ferðinni, eða hvort þetta jafn-
gilti raunverulega stríðsyfirlýsingu. C.iano kvað vera um
hið siðara að ræða. Þá hneigði Loraine sig virðulega og
gekk út án ]>ess að mæla fleiri orð.
Aí' svölum sínum i Bómaborg tilkynnli Mussolini vel-
skipulögðum mannfjölda, að Ítalía ætti í styrjöld við Bret-
land og Frakldand. Giano sagði síðar í afsökunarróm:
„Þetta var lækifæri, sem kemur aðcins einu sinni á fimm
þúsund árum.“ Slík lækifæri kunna að vera sjaldgæf, en
þ.urfa ekki endilega að vera farsæl.
Þegar í stað hófu ítalir árás á franskar liersveitir á
Alpavígstöðvunum og Rrctar sögðu ítölum stríð á hend-
ui'. Fimm ítölsk skip, sem lágu í Gihraltar, voru þegar
tekin og flotinn fékk fyrirskipanir um að leggja hald á
öll ítölsk skip á höfum úti og fara með þau til hafna á
okkar valdi. Aðfaranótt liins 12. júní flugu sprengjuflug-
vélar okkar hina löngu leið til Milanó og Torino og vörp-
uðu fyrstu sprengjuförmum sínum á þessar horgir. Yið
biðum þess nú með tilhlökkun, að við gætu varpað þyngri
förmum, er við gælum farið að nota flugvelli Frakka við
MarseiIIc.
*
Það fer ekki illa á því, að eg ljúki frásögn minni af
harmleiknum ítalska á bréfi, er liinn ógæfusámi Ciano
ritaði mér skönimu áður cn hann var tekinn af lifi, sam-
kvæmt skipun tengdaföður síns.
Verona, 23. desembcr 1943.
Signor Churchill.
Yður mun ekki furða á, að eg, er dauðastund mín nálg-
ast, snúi mér lil yðar, sem eg dáist innilega að sem for-
vigismanns krossferðar, enda þótt þér hafið einu sihni
viðhaft um mig órétlmæt ummæli.
Eg var aldrei samsekur Mussolini í þeim glæp gegn
]>j()ð okkar og mannkyninu, að berjast með Þjóðverjum.
Sannleikurinn er algerlega gagnstæður, og þó að eg í
ágúst hafi horfið frá Róm, þá var það vegna þess, að Þjóð-
verjar höfðu sannfært mig um, að börnin mín væri í yfir-
vofandi hættu. Eftir að þeir höfðu Iieitið mér þvi að koma
mér til Spánar, vorum við, fjölskylda mín og eg flutt
nauðug til Bayern.
Nú hefi eg setið nærri þrjá mánuði i fangelsum Ver-
ona og sætt villimannlegri meðferð SS-manna. Eg er nær
kominn á leiðarenda, og mér hefir verið sagt, að innan
fárra daga verði dauði minn ákveðinn, en mér er hann
ekkert annað og meira en lausn frá ]>essu daglega jiíslar-
vætti. Eg kýs heldur dauðann, en að verða sjónarvottur að
þeirri smán og þvi óbætanlega tjóni, erítalir liafa beðið
undir kúgun Ilúnanna (Þjóðverja. Þýð.).
Glæpur sá,’er eg mun nú brátt friðþægja, er fólginn í
að bafa ‘séð og liaft viðbjóð á hinum kaldranalega,
grimmilega og kaldhæðna styrjaldarundirbúningi Hitlérs
og Þjóðverja. Eg var eini úllendingurinn, er gat fylgzl
uákvæmlega mcð þessurn viðbjóðslega glæpamannahópi,
er hann hjó sig undir að steypa heiininum út í hlóðuga
styrjöld. Nú ætla þeir, samkvæmt algengri gla'pamanna-
liefð, áð gera hætlulegt vitni óskaðlegt.
En hér Iiefir þeim skjöplazt mcð því, að fyrir löngu
I’.efi eg komið dagbók minni og ýmislegum skjölum
fvrir á öruggum slað, er munu sanna, miklu betur cn eg
sjálfur gæti gert, glæpi þá er framdir voru al' þeim mönn-
lun, er liinn ógæfusami og hraklegi leiksóppui', Mussolini,
umgekkst i fordild sinni og fyrirlilningu á siðferðilegum
vérðmætum.
Eg hefi gert ráðslafanir til þess, að eins fljótl og unnt
er eftii' dauða minn, verði skjöl Jiessi fengin í Iiendur
hlöðiun bandamanna, en Sir Perev Loraine vissi tun þau,
er h'ann starfaði í Bóm.
Ef til vill.er það, er eg get boðið yður í dag, litils virði,
en ]>að og líf mitt er álll sem eg get fórnað fyririmálslað
frelsis og réttlætis, en ég trúi á sigur ]wss áf eklipóði,
Þessi vitnisburður minn ætti að vera birtur heiminum,
til þess að hann megi vita, megi hata og inuna, og að þeir,
er eiga að dæma í framtíðinni, skuli ekki gánga þess
duldir, að ógæfa Ítalíu var ckki þjóðinni sjálfri að kenna,
heldur smánarlegri hegðun eins manns.
Yðar einlægur,
G. C i a n o.
306 manns við
prjónlesfram-
leiðslu.
Framleiðeridur
stofna félag.
.Stofnað hefir verið hér í
bænum „Félag' prjónlesfram-
leiðenda“.
Að félagsstofnuninni standa
15 fyrirtæki, sem nær ein-
göngu hafa unnið úr ís-
lenzkri ull, og mun sanianl.
starfsmannafjöldi þeirru vera
um 300 manns.
Aðalmarkmið félagsins er
að reyna að bæta þau skil-
yrði, sem prjónlesiðnaðurinn
á við að búa. Framleiðendur
telja, að til þess að fá l'jöl-
breyttari, smekklegri og ó-
dýrari prjónavörur úr ísl.
ull, sé nauðsynlegt að bæta
verulega þann vélakost, sem
fyrir er, leggja áherzlu á
hentugt band og nægum
lopa til iðnaðai’ins.
Nú er svo komið, að nauð-
syr.legustu varahlutir fást
ekki í Jiær vélar, sem fyrir
hendi eru, till'innanlegur
skortur er á tvinna, tölum og
öðrum smávöruni. Þá má
þess geta, að allmörg fyrir-
tækjanna eru að stöðva
rekstur sinn vegna hráefnis-
skorts, sem furðulegt má
teljast, því að ullin er, eins
og kunnugt er, ein af þeim
íau íslenzkum hráefnum, sem
hægt er að vinna úr í landinu
sjálfu.
Stjórn félagsilxs, sen>hlað-
ið hefir fengið ofangreindar
upplýsingar frá, skipa: Sig-
urður Arnalds, fOrm. og með-
stjórncndur l'rú Viktoría
Bjarnadóttir og Haraldur
Björnsson.
ÞÖisIeinn lénsson
altm lom&ðaz fékgs
atvmnnfliigmaima.
Félag islenzkra atvinmi-
flugmanna he'fir nxjlega hald
ið aðalfund sinn.
Stjórn félagsins skipa nú
Þorsteinn Jónsson formaður,
Gunnar Frederiksen gjald-
keri og Jóhannes Markússon
ritari. Til vara Sigurður ÓI-
afsson og Jón Jónsson.
Stiórnin gaf skýrslu um
störf síðasfa slarfsárs, en
citt veigamesta atn'ðið voru
samningar við atvinnurek-
ciidur. Þá vann félagið að
ýmsum endurbótum i sam-
handi við örvggi i flugi og
loks gerðist það aðili að út-
gáfu tímaritsins Flugs, sem
nú er í þann veginn að koma
út að nýju.