Vísir - 28.09.1956, Blaðsíða 6

visn?
Föstudaginn 28. september 1956

DAGBLAÐ
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson
Sluglýsmgastjóri: Kristján Jónsson
Skrifstofur: Ingólfsstræti 3
JLfgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Sími 1660 (fimm línur)
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F
Lausasala 1 króna
Féiagsprentsmiðjan h/f
Aie'rns munnteg svör.
Móðurmáls'
Y
jodttup
Fyrir nokkru var ríkisstjórn-
um aðildarríkja Atlantshafs-
bandalagsins sendur spurn-
j ingalisti til úrlausnar.
Sþurningar þessar vorú
I sendar af nefndinni, er kjör-
J in var til þess að athuga
i ^röguleika á samstarfi
j bandalagsþjóðanna á öðr-
j um sviðum en hinu hern-
I aðartega. og hefur komið ;
J ijós mikill áhugi fyrir sam>
] vinnu af þessu tagi, að því
! er Lester B. Pearson, utan-
] ríkisráðherra Kanada, skýrði
! frá, þegar hann var hér á
j ferð í vikuhni og ræddi
j stutta stund við blaðamenn.
En hann skýrði einnig frá
i því, að þótt skrifleg svör við
( spurningunum hefðu borizt
i frá flestum þjóðurn innan
! samtakanna, hefðu Islend-
ingar ekki svarað þannig.
2?etta kemur vafalaust roörg-
um hér á landi einkennilega
I íyrir sjónir. í ríkisstjórn ís-
í lands fara framsóknarmenn
i nú með forustuna, og þeir
i hafa einmitt talað oft um
j það, að þeir hafi sérstakan
áhuga fyrir samvinnu við
aðildarríki Atlantshafs-
bandalagsins, enda þótt þeir
telji ekki ástæðu til’að hafa
varnarlið hér á landi vegna
friðvænlegra ástands í
heimsmálum. Það er ein-
kennilegt, að áhugi þeirra
skuli ekki vera svo mikill, að
þeim finnist ástæða til að
senda svör við spurningun-
um, sem einmitt fjaíla um
slíka samvinnu.
Menn hljóta nú að spyrja: Eru
það aðeins blekkingar, þeg-
ar framsóknarmenn segja,
að þeír hafi áhuga fyrir því
að hafa samvinnu við lýð-
ræðisþjóðirnar? Eða eru það
einhverjir aðrir aðilar, sem
hafa svo mikil áhrif á fram-
sóknarmenn, að þeir. mega
ekki koma þessu áhugamáli
sinu fram? Eðá hvað er það,
sem veldur því, að ríkis-
stjórn íslands hundsar
þriggja manna nefndina, sem
spurningarnar sendi, og
lætur nægja munnleg svör,
þegar aðrir aðilar svara
skriflega?
Áhrif kommúnista?
Það er éitt af helztu áhuga-
málum kommúnista, að Is-
lendingár sliti öll tengsl við
aðrar lýðræðisþjóðir og hafi
j ekki samskipti við aðrar
þjóðir en hinar útvöldu í
j austurátt. Þeir fóru einmitt
! í ríkissjórnina til að vinna
l að framgangi þessarrar
j hugsjónar sinnar, og þeim
1 hefur þegar orðið nokkuð á-
gengt, eins og allir vita. Það
ér ekki með öllu útilokað,
[ að áhrifum þeirra sé um a5
kenna, þegar ríkisstjórn ís-
’ lands missir nú skyndilega
! áhugann fyrir öllu sa.mstaríi-
j innan Atlantshafsbándalags-
I ins, eins og fram kemur,
i þegar hún lætur undir höf-
uð leggjast að svara spurn-
ingunum um nýja þætti
samvinnu innan þess, þar
til fulltrúi íslands er rukk-
aður um þau og svarar
munnlega.
Það er ekki ósennilegt, að hér
komi áhrif kommúnista til.
Þeir munu ekki liggja á liði
sínu, þegar einhverju þarf
að spilla gagnvart vinveitt-
um lýðræðisþjóðuni. Þá er
ekki .spurt um kaup eða
vinnutima, því að þá eru
þeir að vinna íyrir sína
raunverulegu húsbændur,
er kuima að veita þeim
laur.ih fyrir dygga þjónustu
í fvllingu tímans.
G. Á. spyr um orðið fit í
merkingunni mýrlendi og
hvernig það sé hugsað. Þetta
orð kemur víða fyrir að fornu
og merkir grasgefið, rakt land
einkum á ár- eða vatnsbökkum.
Ennfremur kemur orðið oft
fyrir í sérnöfnum, Agnafit í
Svíþjóð_ Fitjar í Noregi o. s.
frv. Sigfús Blöndal kveður orð-
ið merkja mýrlendan bakka,
en dæmi munu þess, að mýr-
lendi sé kallað fit, þó að eigi
sé um bakka að ræða. Fit mún
skylt feitur og fita og hlýtur
að vera til orðið um grösugt
land (feitt).
Óskylt er fit (mýrlendi)
samhljóða oyði, er merkir
blöðku á sundfæti fugla, sbr.
málsháttin á fitjum (fjöðrum)
skal fugl kenna eða orðtakið
þá var uppi fótur og fit. í þess-
ari merkingu og í merkingunni
fit á fati er orðið skylt fet og
fótur. Þá er talað um túnfit og
túnfót í sömu merkingu, (þ. e.
túnjaðar) og virðist af því mega
ráða, að fitin á fætinum hafil
verið höfð í lmga^ þegar sú
samsetmng var gerð. Falda fit
(kona) kemur fyrir í yngri'
kenningum, og virðist sennilegt,
að þar sé fit í fyrr nefndu
merkingunni.
Einnig spvr G. Á. hvort rétt-
ara sé að segja og skrifa aðlli
eða aðiljí. Er óhætt að fullyrða,
að þær orðmyndir séu jafnrétt-
háar í málinu nú, þó að fremur
ætti að hallast að þeirri j-Iausu,
hún er fallegri. Áður var hér
aðeins um eina orðmynd að
ræða, og var hún j-laus í
riefnifalli, en hafði í hinum
föllunum og fleirtölu og beygð-
ist eins og t. d. illvirki beygist
jnú: Aðili, um aðilja, frá aðilja,
[til aðilja, og í fleirtölu aðiljar.
jstafaði hið j lausa nefnifall af
því, ,að j féll niður á undan i.
|En fyrir áhrif frá hinu j-lausa
^nefnifalli tók j-ið einnig að
hverfa í öðrum föllum og fleir-
tölunni, og í fornu máli kemur
fyrir j-laus fleirtala (aðilar).
Annars staðar í landinu helzt
þó j-ið, og þar fara þau föíl,
J sem það hafa, að verka á nefni-
jfallið, þannig að á þeim .stöðum
kemst j-ið inn í þaö á' nefni-
fallið, og verður til orðmyndin
aðilji. Þessar tvímyndir sama
orðs, aðili og aðilji, aðiljar og
aðilar hafa svo haldizt báðar
lifandi í málinu síðan. Líkt stóð
á uni fleiri orð, t. d. nafnorðið
vilja. Það beygðist áður vili,
«m vilja o. s. frvv en j komst
svo inn í nefnifallið fyrir áhrif
frá hinum föllunum, og gamla
;j-lausa nefnifallið hvarf alveg,
svo að tvímyndir yrðu ekki til,
enginn segir lengur vili, heldur
jvilji. Þessu er öfugt farið um
jorð eins og' bryti. Það beygðist
áður brytl, um brytja, en þar
hefur nefnifallið orðið sterkast
og haft þau áhrif á hin föllin,
að j-ið hefur alveg horfið, og
nú segjum við bryti, um bryta.
| Þess verður v-axt, að rangt
. sé farið með orðið fyrirverða
| sig, sem þýðir skammast sín.
Orðið beygist rétt þarmig:
að fyrirverða sig, ég fyrirverð
mig, við fyrirurðum okkur, ég
hef fyrirorðið mij£ .... allt
Egyptaland er fyrirvorðið sig,
segir í Stjórn, bls. 275, útg.
1862. (Þess ber að geta, að drðið
þýddi sjaldnast að fornu það
sama og nú_ þó 'að það komi
fyrir i þeirri merkingu, heldur
merkti það hverfa, verða að
engu, ey'ðileggjast, og er það í
þeirri merkingu í Stjórn.) Nú
er algengt að sagt sé: Ég hefði
fyrirvarið mig fyrir þetta, og
er það rang't. Rétt er að seg'ja:
Ég hefði fyrirorðið mig fyrir
i þetta, hann hefur fyrirorðið
'j sig fyrir skyssuna. Síðari hluti
orðsins er sögnin að verða, og
: breytist beyging hennar að
sjálfsÖgðu ekki, þó að í sam-
sétningúnni sé.
Fyrsta bókauppboð haustsins
i
H/lesl veréwr urra íslenzk skáidiróf, ers eisrnig
ferftabækur, fomril o.fi.
itnn skýra þetta?
Það væri ekki úr vegi, að Tím-
inn gæfi einhverja skýringu
i á því, hvers vegna áhugi ís-
lenzku ríkisstjórnarinnar
i entist ekki til að gefa svör
við spurningum þeim, sem
henni þárust eins ,og öðr-
i um stjórnum aðiídarríkja
Atlantshafsbanclalagsins,
nema munnlega, þegar eftir
þeim var „ gengið. Blaðið
hefur tálað. svo-oft og mikið
uin það, að það væri svo
sem hægt að hafa samvinnu
:■ við bandalagsríkin á öðrum
sviðum en 'hernaðarsviðinu,
að það getur ekki virðingar
sinnar vegna leitt hjá sér, að
gefa skýringar á þessu á-
hugalesi stjórnarinnar, sem
það styður. Ef Tíminn gef-
ur ekki fullnægjandi skýr-
ingar á þessu, mun almenn-
ingur telja það enn eina
sönnun þess, að ríkisstjórn-
in -sé viljalaust verkfæri
kommúnista, er vilj.a enga
þá samvinnu, sem Tímínn
og framsóknarmenn hafa
talið fvo æskilega hingað til.
Fyrsta bókauppboð Sigurðar
Benediktssonar á þessu hausti
verður i dag í Sjálfstæðishús-
inu og hefst kl. 5 e. h.
[. f fyrra efndi Sigurður til
'hokkurra -samskonar uppboða
og settu e.rlendar ferðabækur
um ísland svip sinn á þær að
verulegu leyti. Að þessu siiini
eru íslenzkar bækur í meiri-
hluta, enda þótt ferðabóka gæli
þar einnig’ nokkuð.
| Stærstu verkin, og vafalaust
í hópi þeirra eftirsóttustu. sem
þarna eru á boðstólum éru'
heildar-frumútgáfur að skáíd-
ritum Einars Behediktssonar'
og Kiljans, fslenzk dýr 1—III
.ej'tir Bjarna Sæmundsson. Ts-;
lands Kortlægnmg, Supple-j
ment til islandske Ordböger
I-—IV eftir Jón Þorkelsson,
Early Icelandic rímur í útgáfu
Munksgaard’s og Landfræði-
saga' Þorv. Thor. I—IV.
Margt góðra l.jóðabóka vérð-
úr á boðstólnum, enda þótt
þær séu fæstar fágætár nema
frumútgáfan að Snót og
Skemmtidrápa eftir Jón
Trausta, ein af fyrstu bækl-
ingum þessa höfundar og sem
fáir vita að yfirleitt er tii. Af
öðrum Ijóðabókum í röð hinna
fágætari, má 'nefna Söngva og
kvæði. Jóns Ólafssonar, Ragna-
rökkur Gröndals og Kviölinga
Káins. Þá er .þarna heildarsafn
af ljóðum og. Ijóðaþýðingum
Guðmundar skdlaskáids í frum-
úfgáfum.
Ein lítil bók er á uppboðinu,
sem i f'yrra var seld á annað
þúsund lcrónur, en það er ,,Út-
Hfcindýraveiðar hafa verið
leyfðar að vissu marki og mega
tiltcknir hreppar fella ákveð-
inn fjölda hrcindýra. Alls nmn
v'era leyft að fella'um 700 dýr, og
það byggt á þeirri forsendu að
hrcindýrastofninum fjöigi svo
mikið að það sé óhætt. Nokkur
skoðanamunur cr þó á þvi, með-
aí kunnugra, hve hreindýrin séu
mörg, og halda snmir því fran\
að þau séu nmn færri e.n gert
er ráð fyrir með tilliti til veið-
anna. Æskilegt væri áuðvitað,
að enginn vafi léki á því atriði
og þyrfti að ganga úr skugga uni
það, hvort hreindýrin er*. jafn
mörg og «f er látið, svo ekki sé
gengið of mikið á stofninn og
þeim útrýmt á ný — og nú sani-
kvæmt lögum.
Veiðiaðferðin.
Menn Vanir byssumeðferð hér
í Reykjavík a. m. k. telja hins
vegar, að mjög sé vafasamt að
nægilega tryggilega sé frá því
gengið, að lireindýrin séu felid
méð þeim vopnum, sem slik dýr
almennt eru felld með annars
staðar. Mun þetta sjálfsagt stafa
af vanþekkingu þeirra, scm hugsa
eiga um þessi mál. En sé það
satt, að alltof veik skot séu yfir-
leitt notuð við hreindýradrápið,
þá er þess vert, að málið sé at-
hugáð, þótt ekki væri nema frá
sjónarmiði dýi'averndunar. Sagt
er, og þori ég þó ekki að taka
ábyrgð á því„ að einstaka menn
liafi notað til veiðanna riffilkúl-
ur k-al. 22, sem ekki kemur lil
mála að yerði jafn stórum dýrum
og hreindýrum að bana. Með því
er aðeins liægl að særa dýrin.
Dýr finnast.
Það er sagt, að særð dýr liafr
fundizt löngu eftir að veiðitima
var lokið. Ilafa þau komist und-
an en drepist síðar. Það ætti að
vera auðvyslt að ganga svo tryggi-
lega frá, að til þess komi ekki að
dýr séu hclsærð, en ekki þó
felld. Hjarðirnar eru á takmörk-
uðu svæði og því mjög auðvelt að
fylgjast með liverju dýri, ef nokk-
ur gát cr á höfð. Og auðvitað
ætti aldrci að leyfa öðrum að
veiða dýrin, en þeirn sem vitað
er að kunni eitthvað til veiða.
Og það er einnig nauðsynlegt að
gera sér það Ijóst, uð önnur og
meiri skotvopn þarf til þess að
fella hreindýr en fugla. — kr.
sýn“ þeirra Einars Ben. og
Þorl. Bjarnasonar.
Nokkurar ágætar ferðabækur
verða seldar. Þeirra veigamest
er þýzka útgáfan af ferðabók
Eggerts og Bjarna frá 1774.
‘Aðrir ferðahókahöfun.dar eru
Garlieb Kneeland, Engström,
G. Winkler, Tromholt, G. Storm
og' Makenzie, flest merkar bæk-
ur og sumar torgætar.
| Tvær fágætar riddarasögur
verða á uppboðinu Partalopa
saga og Fornsögur Súðurlanda;
en af einstökm öðrum bókum,
merkm og fágætm má nefna
Vefara Kiijans (bókavinaút-
gáfuna), Kormákssögu 1832,
Færoernes Kortlægning',
skrautútgáfu á Faust, Gunn-
laugssögu 1775, Orðabók Kon-
ráðs GíslasOnar, Fornyrði lög-
bókar, ritgerð Jóns Eiríkssonar
um Gunnlaugs sögu svo aðeins
nokkur nöfn sé nefnd. Loks
verða svo seldir hokkrir bóka-
pakkar, i'lestir með nýrri: is-
lénzkum bókum og er ekki ó-
lík.legt áð þar megi komast að
' góðúm kaupum.