Vísir - 01.02.1957, Blaðsíða 4

4
VÍSIR
Föstudaginn 1. febrúax' 1957
Walter l»«/«rc:
klukkustundum skipti. Frá Aust- aukinnar aðildar að stjórn lands-
ur-Þýzkalandi hafa borist fregn- ins-
Uncliraldan í A-Evrópn
Atburðirnir I Póllandi eru á margan hátt merkilegir
Um gervalla Austur-Evrópu verða kröfurnar um aukið frelsi
og að bundinn sé endi á drottnunarvald Sovét sifellt magn-
þrungnari. Standa TÍtliöfundar og stúdentar þar fremstir í
flokki, en njóta náinnar aðstoðar verkamanna og bænda. Telur
liöfundurinn Pólverja liafa valið þá einu leið, sem fær sé.
Fréttirnar af atburðunum í
í Póllandi liljóta að hafa valdið
þeim kommúnistaleiðtogum, er
skortúrinn á hæfum leiðtogum
innan kommunistaflokkanna sé
ekki vandamál, þegar til lengdar
með völdin fara í hinum ýmsu'lætur. Hin félagslegu öfl krefj-
leppríkjum, talsverðum heila-
brotum. Það lilýtur að hafa kom-
ið ónotalega við hina gömlu
fylgifiska Stalíns allt frá Austur
Berlín til Tirana, er Gomulka
■var hafinn tii vegs og virðing-
ar, en leynilögreglan og Rokoss-
ovsky marskálkur völdum svipt.
Hinsvegar er ekki ólíklegt að
þeir kommunistaleiðtogar, sem
ekki eru kreddufastir um of,
telji Rússum jafngott þó.tt þeim
hafi fatast árlega i Póllandi, og
hyggi sér jafnvel gott til glóðar-
innar fyrir hið nýja viðhorf, sem
þar hefur skapast.
Sem heild er Bólland óg Gom-
ulka hinn nýi leiðtogi þess,
algerlega aftur úr þeirri þróun
sem ræður annarsstaðar ríkjum
kommunista. Ef koma ætti á
sömu tilhögun þar og nú er í
ast frelsis, þau öfl sem hafa
gert það kleift að Gomulka tæki
aftur við völdum, og þetta er,
sögulega skoðað, það sem öllu
fremur ræður úrslitum. í Pól-
landi höfðu rithöfundar og
menntamenn undirbúið þessa
„seinni byltingu", og skapað það
andrúmsloft er veitti pólskri
þjóðerniskennd þroskamátt. Og í
öðrum lepprikjum vinna sams-
konar menn einnig að samskon-
ar byltingu.
Á Ungverjálandi voru það rit-
höfundar og stúdentar sem
höfðu forgöngu um tilraunina
til að hrinda af sér oki Rússa.
Leiðtogar kommúistaflokka
Tékkóslóvakíu berjast í örvænt-
ingu við að bæla niður óánægju
háskólastúdentanna. 1 oktober-
('hefti hins opinbera kommun-
Póllanai yrði að vek„ hægri-^ istamálgagns, „Nova ðlyzl“, eru
arms-kommunista, eins og Patra-; stúdentar vittir fyrir að „setja
persónulega hagsmuni ofar
| Póllandi, verkamannastéttin.
' Óvéfengjanlega er náið, rökrænt
' samband á milli uppsteits Zispo-
verkamannanna í Poznan og
endurskipulagningar pólsku
kommúnistaforustunnar. Því fer
fjarri að iönverkamenn séu
áhrifastétt í lepprikjunum, en
valdhafarnir kommúnistisku
telja sig fara með umboð þeirra.
og þetta veitir borgáraverka-
mönnum úrslitaaðstcðu í átökun-
ir, að vísu enn óstaðfestar, um
verkföll í Magdeburg Erfurt
og Haile, og „Neues Deutseh-
land“, aðalmálgagn þýzkra
kommúnista, hefur varað við
„grunsamlegum niðurrifsöflum",
slíkum sem látið hefðú til sín
taka í Póliandi.
Og síðast en ekki sizt eru þaö
hinir fjölmörgu bændur i Mið
og Suðaustur-Evrópu, — erki-
fjendur alls kommúnistavalds.
Þeir verða ef til vill ekki til þess
að koma af stað uppreistum
sjálfir, en þeir munu hjklaust,
styðja hvern sem vill ráða niður
um milli flokksins og þjóðaxdnn- iögum bæði s.tjórnkerfiþ og sam-
ar.
I yrkjubúskaparins i eitt s.kipti
fyrir öll. Sem félagsheiid
Óánægja verkamanna. i bændur í voninni um þá tima er
Verkamenn í Austur-Þýzka j þeir geti aftur gerst áhrifaað-
landi og í Tékkóslóvakiu eru j ilar að stjórnmálunum. Jafnvel
sennilega ekki síður óánægðir j bændafl. sem áður hafa látizt
Atriði sem reikna
verður með.
Að sjálfsögðu verður að taka
aðstöðuna til valda einnig með
í reikninginn, eins og hún er
i hverju einstöku leppríki. Slík
aðstaða ýtir undir þróunina til
lýðræðis i sumum þeirra, en
tefur liana í öðrum. Til dæmis
má telja víst að liin 20 rússnesku
herfýlki, er hafa aðsetur i Aust-
ur-Þýzkalandi styrki stjórn Ul-
brights og Grotewohls og geri
hana fastari í sessi. Búlgaría og
Rúmenía, sem eru hluti af
Svartahafsveldi Rússa, hafa
hingað til vcrið í krepptri greip
Sovéts, en Jugóslavar ekkert
lifa ! gert til að losa um það tak, eins
og þeir þó gerðu varðandi Ung-
verjaland. Hins vegar er örðugt
að hugsa sér viðkvæmari stað
frá hernaðarlegu sjónarmiði en
scanu í Rúmeníu, Kostov i Búlg-
aríu og Clements i Tékkóslóv-
akíu, upp frá dauðum. Hvað
Rússland snertir, væru þeir
Rykov og Bukharin, sem teknir
voru af lífi þann 13. marz 1938,
helztu sögulegar liliðstæður
Gomulka.
Foringja vantar.
Það er einn þátturinn í harm-
leik leppríkjanna, að flestir skoð-
anabræður Gomulka hafa látið
lífið fyrir böðlum Stalíns, og
Veldur því að mun örðugra
verður að stefna að auknu lýð-
ræði þar en í Póliandi. Það vór.t
Ungverjar einir, sem áttu sér
enn slíkan „bjargvætt", þar sem
Irme Nagy var.
í öðrum leppríkjum eiga
kommunistaflokkarnir ekki völ
neinna slíkra forustumanna úr
hópi áhrifamanna sinna. Surn-
staðar er svo ástatt að leiðtog-
arnir gætu aðeins látið þeim
eftir forustu, sem unnið haía sér
enn meira til óhelgi en þeir
sjálfir. I Rúmeníu mundi til
dæmis enginn fagna því að
Gheorghiu-Dej fengi Önnu Pau
ker forustuna í hendur.
Krafan um frelsi.
Samt sem áður
nauðsyn hins sósíalistiska skipu
lags, að hafa gagnrýnt samband
Tékkóslóvakíu við Sovétríkja-
ambandið og vilja láta „hið
sósialistiska lýðræði víkja fyrir
borgaralegu lýðræði.“
Harðýðgi í Búlgaríu
og Rúmeníu.
í Rúmeníu og Búlgaríu gerast
menntamenn einnig byltinga-
sinnaðir, en hingað til hefur
tjónarvöldunum tekist að bæla
niður alla gagnrýni harðri hendi.
I-Cunnur rúmenskur rithöfundur,
i Alexandru Jar, var rekinn úr
flokknum og Rithöfundasam-
bandinu fyrir að mæla með nýrri
og frjálslyndari stefnu í listum.
í Búlgaríu hefur reiði flokksins
bitnað á Tsvetan Kristanov, próf-
essor við háskólann í Sofíu og
Valdimir Topencharöv, forseta
rithöfundasambands Búlgar-
íu, snemma á * síðastliðnu
súinri. Kristanov var gerður
flokksrækur en Topencharov
sviptur ritstjórn dagblaðsins
„Otechestvan Front“, þar sem
hann kvaddi hljóðs nýrrar gagn-
rýnistefnu.
Annað voldugt félagsafl vann
má vera að og að „seinni byltingunni" á
með kjör sin en þeir pólsku.! vera
Zapotocky, forseti Tékkóslóv-
akíu viðurkenndi ekki alls fyrir
löngu, að mismunurinn á kjör-
um verkam. í verksmiðjunum
hefði valdið hálfgildings verk-
föllum, eða að verkamennirnir
hefðu „lagt frá sér áhöldin“ svo
hlynntir kommúnistum1 Pólland, og þp haía Pólverjar
í leppríkjunum eru líklegir til að hrunoið þvi jafnvægi, sem Sovét-
söðla um og reyna að vinna sér rússland hefur leitast við að
aftur sjálfsvirðingu, er þeir
finna kommúnista lina á takinu.
„Sameinaði bændaflokkurinn"
pólski hefur þegar reynt að not-
færa sér aðstöðuna og krefst
skapa þar, bæði af stjórnmála-
legum og „diplomatiskum“
ástæðum. 1 því er einmitt fólgið
hið sögulega mikilvægi síðustu
atburðanna í Varsjá.
Það mætti halda, að myndin væri ur vcrksmiðju með færibandaútbúiiaði, en svo er ekki, því
að þetta er „miðstöð“ hjá Scotland Yard íLondon — he.ili lög reglustöðvarinnar, sem tekur
við öllum tilkynningum um a.fbrot. London tckur yfir 1850 ferkm. lands.
framan og ekki búin að jafna
sig eftir taugaæsinguna. „Ég
ságði yður heldur ekki frá því,
að ég er með skammbyssu í
kápuvasanum“, svaraði hún.
í njósnaerhiduin fram á
síðasta augnablik.
Þau urðu að bíða enn í meira
en klukkustund á stöðinni unz
lestin kom. En þetta var bara
vöruflutningalest og Wood og
konan ruddist upp í opinn vagn,
sem þegar var yfirfullur af fólki
og farangri. Járnbrautartein-
arnir voru víða ótryggir og lestin
varð að fikra sig áfram, unz
hún nam alveg staðar. Þá voru
10 klst. siðan þau lögðu af stað
Jrá Memmingen. Nú var ekki um
annað að ræða, en að reyna að
komast þessa 12 kílómetra, sem
eftir voru til áfangastaðarins,
fótgangándi, þrátt fyrir það, að
nóttin fór í hönd og það snjóaði
þarna allmikið. Það var komið
undir morgun þegar þau komu
til fjallabústaðarins, þar sem
þau hittu vin Woods fyrir, til
allrar hamingju.
„Húsið er fullt af fólki, en ein
hvemveginn reynir maður að
hola ykkur niður. Þið verðið að
geta sofnað og hvílt ykkur“,
sagði W..., en svo hét húsbónd-
inn. „Hér eru tveir liðsforingjar
úr hernum undrafögur senora
írá Perú og ungur, iranskur
stúdent, sem öll hafa leitað hér
hælis.“
Daginn eftir rabbaði Wood við
liðsforingjana, sem W. hafði
sagt honum að væru ekki hættu-
legir og mætti treysta. Þeir
sögðu Wood, að þeir væru með
fimm vörubíla, sem allir væru
fullhlaðnir af „mjög áriðandi
skjölum," sem þær væru að
koma með frá Berlin.
„Já, ég veit,“ sagði Wood,
„það eru skjölin viðvíkjandi
Rússunum, úr þýzku upplýsinga-
þjónustunni." „Hvernig vitið þér
þetta?“ spurðu liðsforingjarnir
fullir undrunar.
„Mér var skýrt frá þessu áður
en ég fór frá Berlín. „Að vísu
var þetta ekki með öllu út í
loftið sagt, hann hafði heyrt ein-
hvem óljósan orðróm í þessa átt,
og nú hitti hann naglann á
höíuðið, og liðsfofingjarnir gátu
ei leynt því_ að þeir báru þegar
allmikla virðingu fyrir þessum
manni, sem auösjáanlega átti
nokkuð undir sér.
í þessum skjölum, sem þarna
voru á bilunum, var að finna þær
allra fulíkomnustu upplýsingar
um rússnesku leynilögregluna,
sem nokkru sinni hafí'i' tekizt
að safna á einn stao. Flokkur
þýzkra liðsfóringja hafði ákveðið
að ráðast í það að bjarga þeim
írá Berlin, áður en Rússar tæki
borgina og koma þeim í hendur
vestuiveldanna. Á móti skyldi
vesturveldin tryggja þeim per-
sónulegt frelsi þeirra. þrir af
bilunum eyðilögðust reyndar i
, loítárás á leiðinni, en tveir voru
íaldir og geymdir í skógi einum.
Wood fékk upplýsingar um
felustaðinn og lagði síðan af stað
á reiðhjóli áleiðis til Sviss. 1
Beregenz fékk hann þegar í stað
j vegabréfsáritun og sat áður en
, varði í lestinni á leið til Bern.
' Það var dásamlegt, að geta sezt
; upp í dúnmjúk sætin í sviss-
nezku lestinni, eftir alla hrakn-
ingana.
Enn elnu sinni í Sviss.
Dulles og Meyer fögnuðu upp-
j lýsingum Woods um vörubílana
með leyniskjölin og komu hon-
um í samband við rétta aðila i
Framh. á 9. síðtb ' J