Vísir - 18.12.1957, Page 9

Miðrikudaginn 18. desember 1957
VÍSIB
Víð erfmi mikinn menníngar-
fepn anð í sendibréfum.
Skrifarinn á Stepa.
Senciibréf 1898—1877.
Finnur Sirnmiulsson bjó
til prentunar.
Bókfellsútgáfan 1S57.
Á fremra titilblaði bókarinnár
stendur: íslenzk s:ndibréf I.
Gefur það fyrirheit urn, að hcr
verði framhald á, og er það eigi
eigum mikinn menningarlegan
auð í sendibréíum, einkum írá
19. öld og öndverðri þeirri tutt-.
ugustu. Sendibréfin hafa þann
mikia kost fram yfir allt annað,
sem ritað er um þá tíma, þegar
þau verða til, að þau íæra les-
andann beint inn í hið daglega
líf tímar.s Og bá er það mikils
virði, að Islcnc’.ingar virðast
hafa áhuga á lestri þessara
sendibréfa, a. m. k. virðist mega
draga þá ályktun af ferli þeirra
bréíasafna, som þegar eru kom-
in út.
Finnur Sigmundsson hefur
manna mest og þq.2t stuðlað að
útgáfu sendibréfa hér hjá okk-
ur. Bréfasöfn þau, cem hann
hefur búið ttil prenturiár, eru
afar merk, og ekki er Skriíar- i
inn á Stapa það ómerkasta,
nema síður sé, og frá almennu
sjónarmiði líklega það skemmti-
legasta, vegna þess hve fjöl-
breytilegt það er að efni.
Bréfin í þessari bók oru ýmist
frá Páli Pálssyni stúdent eða til
hans. En Páll stúdent var mikill
merkismaður, þó að lítið bæri á
honum í daglegu lífi, og hann
dó ógiftur og barnlaus. Hann
var yíir 50 ár skrifari, aðstoð-
ar- og trúnaðarmaður Bjarna
Þorsteinssonar amtmanns á
Stapa. Séra Matthías gerði eftir
hann grafskrift, þar sem ,þetta
stóð:
Verkin lofa bezt hvern snilldar-
mann.
Og dr. Jón Þorkelsson sagði
um hann, að það hefði verið
„eins og hann gæti ekki vitað af
handritum eða fornum bókum
án þess að dytta að þeim. Hann
veita auk þess fróðleik um
einkalíf hans, einkum ástamál,
en Baldvin kvæntist í Höfn
skömmu áður en hann lézt, og
átti þó unnustu hér heima á ís-
landi, sem hann hefur skilið
nauðugur við. Og þá er ekki ó-
nýtt að fá hér rökræður þeirra
Páls um Ármann á Alþingi. Páll
var hreinskilinn og sagði sem
honum fannst, en ekki gæddur
stórhug Baldvins. Þegar hann
þykist sjá vankvæði á að byggja
upp Alþingí eins og Baldvin
vildi, skrifar sá síðarnetndi: „Ég
skal byggja það vel á þremur
dögum, ef þú vilt útvega mér
fullmakt til þess.“
Þá eru hér nokkur bréf írá
Tómasi Sæmundssyni og s.'ra
Þorsteini Helgasyni, systur-
rnanni Páls, og lýst vel sturlun
hans og drukknun. Séra Þor-
steinn var mikill gáfu- og dugn-
aðarmaður, en dó ungur, eins og
ótrúlegur fjöldi eínismanna á
þessum tíma. Jónas Hallgrims-
son orti eftir hann þessi gull-
fögru eftirmæli, þar sem segir:
Veit þá enginn, að eyjan hvíta
á sér enn vor, ef fólkið þorir ...
Einnig eru hér mörg bréf frá
Bjarna Þorsteinssyni amtmanni,
sem skrifar Páli heim, er hann
dvelst á Alþingi: „Eg þarf ekk-
ert að segja þér fyrir búskapn-
urn heima, þvi þú ert þar miklu
ráðdeildarbetri en eg —Og
skemmtilega lýsir Bjarni kóngi
í öðru bréfi. Hann var þá stadd-
ur í embættiserindum i Höfn:
„Þegar eg var búinn að segja
konungi hver eg var og hvernig
stæði á ferð minni spurði hann
mig um, hvernig ferðin hefðl
verið, um almennings ástand á
íslandi og livort eg væri giftur.“
Og ekki má gleyma Páli Ólafs
syni skáldi, sem átti að fyrri
konu systur Páls stúdents. Sig-
ríði systur Páls lízt ekkert á,
þegar sú trúlofun stóð til og
skrifar bróður sínum: „Hann
(Siggeir bróðir þeirra) lét mig
skilja .... að hann mundi vilja
makka Þórunni systur okkar í
hjónaband með Páli nokkrum
Ólafssyni, sem hjá honum er.“
Þá er.u ekki síður merk bréf-
in frá fólki Páls stúdents, móð-
ur hans (hún dó, meðan Páll var
í skóla), ömmu hans, systkinum
og systkinabörnum. Þetta var
margt raunafólk, en vel gefið og
bjó víðsvegar um landið. Það
dáði Pál ákaflega undantekning-
arlaust. Síðasta áhyggja Sigríð-
ar systur hans á banasænginni
var sú, hvernig Páli mundi
verða hjúkrað, þegar hann stæði
í sömu sporum og hún á þeirri
stundu, að því er tengdasonur
hennar, séra Skúli Gíslason,
þjóðsagnaritarinn frægi, skrif-
ar Páli. Og bréfið frá Sigríði
Örum, ömmu Páls Pálssonar,
þar sem hún lýsir hræðilegum
veikindum og dauða móður
hans, ungrar konu. Mikið var !
það stríð, og ekki voru læknarn- lltla’ sem fannst það skemmti-
ir að leita til. En þær konur leSast af öllu að taka líósmynd-
æðruðust ekki.
Ný bók:
Mikki myndasmiður,
saga fyrir drengi.
Mikki ínyndasmiður, Sieitii-
nýútkomin drengjabók fyrir
snáða á aldrinum 10—-14 ára.
Þetta er sagan um Mikka
Oamli, góði Henderson
■ íslenzkum búningi.
Ebenezer Henderson: FERÐA Hafa margir viljað eignazt og
BÓK. Frásagnir irni ferða- ' greitt hana háu verSi. — Nú
lög um þvert og endilangt mun enska útgáfan ófáanleg að
ísland árin 1814 og 1815. heita má.
Nú hefur Snæbjörn Jónsson
þýtt bókina og bókabúð su, sem
tengd er nafni hans, géfið út.
Er bókin bæði vönduð og
smekkleg að öílum frágarigj. í
Snæbjörn Jónsson íslenzk-
aði.
Loksins er gamli, góði Hend-
erson kominn í íslenzkan bún-
ing. Hann á það skilið, að hon-
lenzkum heimilum.
gaf meira en vinnu sína og
k.unni vel listina að gefa. Hann
sendir Jóni Sigurðssyni dýr-
mæta bók og spyr hann í bréf-
inu, sem hann skrifar með, hvort
hann vilji vera svo góður að
lofa henni að standa í safninu
hjá sér. Og fleira sendi hann J
S., en Jón var þá ekki þannig
maður að vilja engu launa, og
fyrst hann fékk ekki að gjalda
í peningum, sendi liann Páli
vandaða hluti, Páll verður svo
gáttaður, að hann biður guð að
fyrirgefa J. S. að lilaða þannig
á sig skuld á skuld ofan.
I um sé vel tekið sem góðum gesti formála getur S, J. þess, að íeit-
og leiddur í bókahilluna í ís- að hafi verið lítns háttar styrks
frá Álþingi til að gefa bókina
út, en ekki fengizt áheyrn. —
Það hefði átt vel við, að íslerizkt
þjóðfélag hefð'i styrkt þessa út-
gáfu til heiðurs höfundinum.
Eg fyrir mitt leyti hefðd heldur
viljað greiða skatt til þess held-
ur en að senda jólasveinabréf
út um allar jarðir á ríkis-
kcstnað.
Henderson dvaldist hér í tvö
ár, ferðaðist víða um landið
bæði sumurin, en hafði vetur-
leitaði beinlínis að þeim hjá e:n- setu í Reykjavík. Aðalerindi
stökum mönnum og bauðst til hans var að bæta úr biblíuskorti
að binda og gera við þau og tók íslendinga, sem vissulega var
aldrei eyrisvirði fyrir.“ En Páll tdlfinnanlegur. Færði hann
þeim biblíu og nýja testamenti,
sem brezka biblíufélagið hafði
látið prenta í Kaupmannahöfn.
Um ísland eru til margar
ferðabækur, einkum á öldinni,
sem leið. Þær eru misjafnar að
gæc'um, en margar bera höfund- kvæm. -
um sínum loflegt vitni lærdóms kvæmur
Snæbjörn hefur ritao ágætt
æviágrip- Henderson’s framan
við bókina, og er að því fengur.
Þýðing hans er lipur og ná-
En svo sleipur og ná-
var Henderson, að
Þannig vildi ég mega halda
áfram að telja, en eitthvert tillit
verður að taka til rýmisins í
biaðinu. Þær eru góðar og þrosk
andi stundirnar, sem maður
dvelur með þessu ágæta fólki,
sem h\ált héfur í gröf sinni 80—
100 ár. Ætli við skiljum ekki
sjálf okkur betur, og huggum
okkur fremur við ýmislegt, eft-
ir að við höfurn kynnzt þeim,
sem bjuggu við svo ólíkar að-
stæður og áttu oft við svo miklu
meira að stríða en við eigum.
Ég þarf ekki að taka það
fram, að bókin er hin prýðileg-
asta að öllum frágangi, skýring-
ar stuttar, en glöggar, eins og í
öðrum bréfasöínum Finns Sig-
mundssonar, og næsta þarfleg
naínaskrá í bókarlok.
Elríkur Hreinn Finnbogason.
Freyr.
Desemberhefti Freys (23.—
24. h.) er komið út, fjöl-
breytt að efni með litprent-
aðri forsíðumynd: Vetrar-
ríki í umhverfi B'æridaskól-
ans á Hvanneyri. — Efni:
Jólagjöfiri, eftir síra Emil
Björnsson.' Lofthitarí til
súgþurrkunar. Örtröð og
landnám á Fremri-Kotum.
Þegar eg var í Viðey fyrir
70 árum, eftir Jón Jónsson.
Heimsókn í Hagávík (þar
sem dr. Helgi Tómassón
leggur rriikla' stund á skóg-
■ græðslu). Getur mjólk orðið
sóttvöfn. Bændaferðir 1957,
eftir Ragnar Ásgeirsson.
Mesta hrútasýning á íslandi.
Vesturför o. m. fl.
ir, en lenti í dálítilli klípu í
skólanum og var bannað að
taka ljósmyndir. En þá hófst
ævintýri sögunnar fyrir alvöru,
en það verða krakkarnir að
lesg sjáfir.
Höfundur bókarinnar er Jörn.
Otzen. Andrés Kristjánsson ís-
lenzkaði, en útgefandi er bóka-
útgáfan Fróði.
Jólablaö Fálkaris,
60 s. að stærð með litprent-
aðri kápu og fjölbreyttu
efni er komið út og hafin
sala þess á götum bæjarins.
Hefst blaðið á jólahugvekju
eftir síra Sigurð Stefánsson,
en helzta efni annað er:
Leiðarstjarna vitringanna
frá Austurlöndum (þýtt).
Draumurinn um ‘Lísu (þydd
saga). Konungsheimsókn
fyrir 50 árum eftir Skúla
Skúlason og er sú grein
prýdd miklum fiölda sam-
tímamynda. Jólastjarnan
(saga). Faðir og sonur (grein
um Hákon Noregskonung og-
Ólaf krónprins). Jeari Si-
belius. Hugboðið, saga eftir
Guðlaugu Benediktsdóttúr.
Eiríkur á Brúnum hjá kon-
ungi og í Tívólí. Ævilok
Leslie Howards. Svanirnir
syngja í suðri (þýtt). Föstu-
messur og sjóferðabænir eft-
ir Sigfús M. Johnsen. — Auk
þess mikið af hverskonar
les- og myndaefni fyrir börn
og fullorðna, þrautir, gátur,
skrýtlur og framhaldssaga.
Flestar greinar í heftinu eru
prýddar fleiri eða færri
myndum og blaðið á allan
hátt vandað að efni og frá-
gangi.
Með þessu er raunar mikið
sagt um Pál stúdent, en þó ekki
allt. Við sjáum af bréfunum, að
hann var hollur ráðgjafi, tröll-
tryggur vinur, huggari í raun-
um og hjálparhella öllum, sem
til hans leit jðu.
Bréfritarar hér eru 25, þekkt
fólk og óþekkt á okkar tímum.
Umræðuefnin eru misjöfn, og
einmitt vegna þess veitir bókin
óvenjuglögga sýn inn í hugsun-
arhátt aldarinnar. Allmörg bréf
eru hér frá Baldvini Einarssyni,
til hans og um hann. Sýna þau
skýrari mynd af Baldvini en við
hingað til höfum átt kost á og i
og mannkosta. En það mun al- hann hermir rétt bæjarnafnið
mennt viðurkennt, að ferðabók Árnanes í ILornaf., sem brengl-
Henderson’s taki þeim öllum azt hefur í Árnes í þýðingunni.
fram að glöggskyggni, sann- Veit eg að þýðandinn er fús til
fræði og réttlæti. Hann var þess af' játa á sig þessa synd til
þjarkur duglegur að feraðst, þess að gefa Henderson heiður-
hrifinn af mikilleik landsins, en inn.
jlýsir því yfirleitt öfgalaustJ Loks kem ég a$ smekkatriði.
Fólkið og kjör þess skildi hann Mér er meinilla við hina úrellu
af næmri skarpskyggni, cg þess stafsetningu og þykir hún ljct,
vegna tókst honum að rita þjóð- þótt eitt sirin hafi ég notað
lífslýsingu, sem íslenzkir fræði- hana. Kcmmusetning er af
menn telja hina sannfrcðustu handahofi og z er skrifuð á
heimild um aldarfar á landi hér stöku stað.
á öðrum tug 19. aldar. j Vitanlega rýrir þetta ekki
Eg held, að Henderson hafi gildi verksins. En ég vil biðja
skilið svo vel, hvar skórinn þess, að Henderson verði svo
kreppti að íslendingum, af því vel tekið nú fyrir jólin og síðan,
að hann var sjálfur alinn upp í að bráðlega megi prenta hann í
fátækt og meðal alþýðufólks.1 annarri útgáfu, en S. J. heiti
Hann hafði góðan heila og gott
hjarta.
Síðan ófriðnum lauk hefur
allmikið verið flutt hingað til
lands af Ferðabók Hendcrson’s.,
því á móti að láta af úreltri
stafsetningu.
Ferðabók Henderson’s er og
vcrður ágæt bók.
Jón Eyþórsson.
í Suður-Ameríku er stærsta ókannaða svæði jarðar, þar
sem menn búa. Þar er heimkynni furðudýra af mörgu
tagi og bókin ,,í furðuveröld“ birtir ýmsar frásagnir af
þeim, enda hafði enginn eins náin kyhni af furðuveröld
Suður-Ameríku og höf. — P. H. Fawcett.
Fawcett hvai'f þar fyrir um það bil 30 árum og
margir álíta, að hann muni vera enn á lífi.
Ferðabókaútgáfan.