Vísir - 10.01.1958, Blaðsíða 3

Föstudaginn 10. janúar 195?
VÍSIR
Jón Árnason, bankastjórh
Skammdegislmgleiðingar.
Dýrtíðín. -Kaapgeta almennings. — Kostnaður
vlð atvinnutækio - Áfköma útgðrðariiiraaro
(Erindi, „Um daginn
og veginna, sem Jón Arna-
son bankastjóri flutti í út-
varp 6. jb.m. Erindið var
saman tekið um miðjan
desember 1957).
Árferði:
Veðrátta var einmuna góð
árið sem leið. Sumarið var hlýtt
og þurrviðrasamt. Heyskapur
hinni aúknu sparjfjársöfnun
er á verðbólgutímum veitt út í
viðskiptalífið á ný, getur allt
setið við það sama, eða jafnvel
versnað.
Ekki verður annað séð, þeg-
ar á heildina er litið, en kaup-
getan sé notuð til þess ýtrasta
hér á landi. Vöruskiptajöfn-
uðurinn við útlönd gefur
nokkra vísbendingu um þetta.
Lætur víst nærri að vér höf-
um keypt frá utlöndum und-
varð bæði mikill og góðúr, og I anfarin ár fyrir 30 til 40%
uppskera garðávaxta víðast hærri fjárhæð en verðmæti út-
hvar góð. Atvinna hefir verið flutningsins nemur. Mismun-
mikil og góð allt árið, svo, Urinn er greiddur með erlend-
veikamenn hafa yfirleitt getaðjum lánum, erlendu gjafafé, og
valið um störf eftir vild, og öðrum óeðlilegum tekj,irn
oft átt kost eftirvinnu, hafi
þeir óskað. — Síldveiðin brást
ekki meira en venja er til. All- Atvinnutæki:
margir bátar veiddu vel að Þó mikið sé talað um dýrtíð,
vanda, en aðrir lítið, og sumir þegar um venjulegan neyzlu-
ekkert. — Það er reyndar varning er að ræða, þá er ann-
ekki rétt að orða það svo, að að hljóð í strokknum, þegar
bátar hafi veitt vel eða illa.
Það er vitanlega áhafnir bát-
anna sem mest veltur á, og þó
um er að ræða kaup á atvinnu-
tækjum. í sumar sem leið var
skýrt frá því, að búið væri að
munu aflabrögð mest komin, festa kaup á 12 stórum vél-
undir skipstjórunum. Nokk- j bátum erlendis. Blöðin birtu 1
urra ára athugun hefir leitt í' langar frásagnir af þessu, og
Ijós, að allmargir skipstjórar var bátunum lýst mjög ná-!
veiða ætíð vel, þó margir hafi
lélegan afla, og sumir engan,
og almennt sé talið að síldveið-
in hafi brugðist. — Þetta end-
urtekur sig ár eftir ár. — Hér
er átt við síldveiðar með herpi
nótum og hringnótum.
Eg verð að hætta að tala um
heyskap og síldveiðar, og víkja
að öðru.
Hýrtíð:
kvæmlega, lengd þeirra, breidd
og dýpt, ásamt lýsingu á vél-
um og fleiru. En hvergi var
vikið að því einu orði, hvað
bátarnir kostuðu, né hvernig
fjár væri aflað til kaupanna. j
Þá er líka skýrt frá því í
blöðunum af mikilli ná- (
kvæmni, ef byggt er nýtt ^
frystihús, síldarverksmiðja, eða
önnur tilsvarandi atvinnufyr- j
irtæki sett á stofn. Er jafnan
j látin fylgja nákvæm lýsing, og'
Mörgum verður tíðrætt um aUra þeirra manna getið, sem'
dýrtíðina hér á landi, emkum hafa stjórnað byggingunlli, og'
þegar um er að ræða verðlag á( þeirra> sem hafa beitt sér fyrir'
því, sem talið er til daglegra framjcvæm(jum. Þessi fyrir-
nauðsynja. Reyndar er . það tæki eru svo vígð með hátíða-
víst nokkuð óákveðið, hvað þar sem venjulega eru'
kallaðar eru nauðsynjar. En sélvigstaddir; auk heimamanna,1
sleppt innfluttum supum í inn eða tveir ráðherrar, einn!
blikkdósum, ávöxtum mnflutt-|eða tyeir bankastjórar, auk'
um með flugvélum, og oðru alþingismanna viðkomandi hér |
slíku góðgæti, þá er vafasamt
að hér sé hægt að tala um
mikla dýrtíð á helztu nauð-
synjavörum, þegar miðað er
við kaupgetuna.
venju var þar rætt ítarlega um
afkornu útgerðarinnar og fram-
tíðarhorfur, en þær virðast
ekki sérlega álitlegar. — Verð-
ur hér minnst nokkuð á tog-
araútgerðina.
Eftir þeim upplýsingum, sem
ég hefi aflað mér, virðist op-
inber styrkur til togara nema
um það bil 5500 krónum að
meðaltali á hvern útgerðardag.
Sé reiknað með 340 útgerðar-
dögum á ári, verður opinberi
styrkurinn til hvers togara
1.870.000.00 krónur á ári. —
Því má skjóta hér inn, að þetta
heitir ekki opinber styrkur,
heldur „leiðrétting á reksturs-
grundvelli", en ríkið verður
að greiða þetta, hvað sem það
er kallað.
Á áðurnefndum aðalfundi
var því lýst yfir, að þet-ta
nægði ekki. Að óbreyttum að-
stæðum mundi vanta að auki
1.085.000 til 1.500.000 krónur
handa hverjum togara á ári, til
þess að þeir „beri sig“, sem
kailað er. Opinberi styrkurinn
virðist eftir þessu þurfa að
vera 2.955.000 til 3.370.000 á
ári, eða krónur 8700—9000 á
dag handa hverjum togara.
Þetta er meira en nemur öllum
launagreiðslum oz fæðiskostn-
aði skipshafna á togurunum
miðað við óbreytt launakjör.
Afleiðingar þessa ástands hafa
víða sagt lil sín. Þann 28. nóv.
f. á. var nokkuð frá þessu
skýrt í einu dagblaðanna hér í
bænum. Þar segir svo: „At-
hyglisverðar eru upplýsingar
bæjarstjórans á Akureyri"
.... „að bæjarbúar hefðu orð-
ið að fórna 7.5 milljónum
króna í hallarekstur togaranna
úr eigin vasa, en þar eru gerð-
ir út tveir togarar.1) Dæmin
eru víðar að og nægir
að minna á Vestmannaeyjar,
Seyðisfjörð og Siglufjörð.
Sumir þessara aðila hafa
hreinlega gefizt upp.“ — Þessi
frásögn blaðsins er vafalaust
rétt, og þó hér sé aðeins getið
4 útgerðarfyrirtækja á vegum
bæjarfélaga, þá er ástandið
víða annarsstaðar litlu betra.
— Annars virðist ekki úr vegi,
Kaupgeta:
Kaupgeta almennings skipt-
ir miklu máli í efnahagslífinu,
sérstaklega þó, hvernig hún er
notuð. Mikil kaupgeta getur
aða. Þess er og jafnan getið, ef
gestum er boðið upp á hress-
ingu, að loknum ræðuhöldum
við sjálfa vígsluathöfnina. En
þó ég hafi leitað með logandi
ljósi að upplýsingum um bygg
ingarkostnað fyrirtækjanna,
hefi ég hvergi rekið mig á að
hans sé getið. Liggur nærri að
álykta, að stofnkos'tnaður skip-
anna og verksmiðjanna sé svo
1) Þetta mun rangt hjá blað-
inu/Togararnir eru víst 4. J. A.
að meira yrði að því gert, hér
eftir en- hingað til, að birta
g'reinargóðar og aðgengilegar
skýrslur um afkomu þeirra at-
vinnuvega, sem njóta ríkis-
styrks í einhverri mynd. Á
þetta þó alveg sérstaklega við
um togaraútgerðir bæjarfé-
laga. Til þeirra er að jafnaði
stofnað án þess að leitað sé
samþykkis bæjarbúa, en út-
svarsgreiðendur verða að
standa straum af hallarekstr-
inum, eftir því sem geta þeirra
nær, og má þá ekki minna
vera en að þeir fái árlega
greinargóðar skýrslur um af-
komu þessa atvinnurekstrar,
en á þessu hafa orðið miklir
misbrestir, að því er ég bezt
veit.
Samhliða því sem hér hefir
sagt verið, er rétt að vekja at-
hygli á því, að árið sem leið
— og nokkur undanfarin ár —
hefir þurft að ráða fjölda er-
lendra sjómanna á fiskiskipa-
flotann (togara og vélbáta).
Á árinu sem leið er tala er-
lendu sjómannanna sögð vera
um 1400, og auk þess hafa 600
til 800 erlendir verkamenn —
konur og karlar — verið ráðn-
ir til að vinna að aflanum í
landi. Mikið af kaupgjaldi
þessa fólks verður að greiða
í ,,hörðum“ erlendum gjald-
eyri, en mikið af framleiðslu
útgerðarinnar er selt í vöru-
skiptum, svo þessar launa-
greiðslur höggva talsverf skarð
í tekjur landsins í hörðum
gjaldeyri.
Minnkandi fiskafli:
Öllum fregnum ber saman
um það, að aflamagn hér við
land fari minnkandi ár frá ári.
Gildir þetta raunar um öl’i
fiskimið í norðanverðu At-
lantshafi og Norðuríshafinu.
Er ofveiði kennt um aflabrest-
inn, og þá fyrst og fremst'
botnvörpuveiðum. Stækkun
landhelginnar er því lífsnauð-
syn fyrir íslendinga, enda lítiil
ágreiningur um það rhál. En
slíkt mætir mótspyrnu ýmsra
stórþjóða, sem þó aðeins
stunda fiskiveiðar í smáum
stíl, miðað við annan atvinnu-
rekstur þeirra. Það veltur því
ekki á miklu fyrir þessar þjóð-
ir, þó fiskimið eyðist. Þær
geta snúið sér að öðrum verk-
efnum í stað fiskiveiðanna.
Öðru máli gegnir með oss Is-
lendinga, ef ekki tekst að
vernda fiskistofninn hér í
Norðurhöfum, og á það raunar
einnig við um Norðmenn og
Færeyinga.
Nú á síðari árum hafa verið
uppi háværar raddir um það,
að með hinni öru fólksfjölgun
í heiminum hljóti að reka að
því innan tíðar að mannkynið
skorti matvæli. Þessi kenning
er ekki ný, en hefir ekki verið
haldið mjög á loft um langt
skeið, þangað til nú fyrir
nokkrum árum. Raunar eru
menn engan veginn sammála
um þetta. Benda margir á, að
í sjónum sé ógrynni af nær-
ingarefnum, og þar því ónot-
aðir lítt tæmandi möguleikar
til matvælaöflunar. Meðal
annars eigi sér ekki stað nein
teljandi fiskirækt í sjó, né
verndun nytjafiska, gegn eyði-
loggjandi rányrkju, einkum
botnvörpuveiðum, á uppeld-
isstöðvum fiskanna. Takist að
! vernda fiskimiðin við strendur
landsins’ með ríflegri stækkun
landhelginnar, þá ættu botn-
; vörpuveiðar ekki að vera ís-
lendingum jafn nauðsynlegar
og verið hefir hingað til. Og
séu kenningar manna um yf-
irvofandi matvælaskort í heim
inum á rökum reistar, þá virð-
ist tímabært að hefja baráttu
fyrir því, að hætt verði eyð-
ingu nytjafiska með botn-
vörpuveiðum. Stæði það Is-
lendingum næst að hefja um-
'ræður á alþjóðavettvangi um
að hætt verði með öllu við
botnvörpuveiðar í Norðurhöf-
j um. Sennilega ber þetta engan
árangur, fyrr en búið er að
! eyða fiskistofninum svo, að
I botnvörpuveiðar . leggjast nið-
ur af þeim sökum, en hyggi-
^ legra virðist þó að bíða ekki
^ eftir því.
Grænland:
Áhugi íslendinga fyrir um-
ráðarétti yfir Grænlandi hefir
tekið miklum breytingum síð-
ustu vikurnar. Ég skal engan
dóm leggja á hinn stjórnmála-
lega rétt, en ég hefi aldrei get-
að skilið' með hvaða rökum
Danir geta neitað íslendingum
um sama rétt til athafna í
Grænlandi og þeir hafa veitt
Norðmönnum. Mér er ekki
kunnugt um að Norðmenn hafi
þurft að kaupa þennan rétt
með neinskonar fríðindum
Dönum til handa, og því ættu
íslendingar að eiga heimtingu
á samskonar réttindum sam-
Framh. á 9. síðu.
leitt til aukinnar dýrtíðar og (lítilfjörlegur, að þarflaust sé
óhæfilegrar eftirspurnar eftir að hafa orð á slíku. En því
lúxusvörum. Slíkar vörur eru J verður þó varla neitað, að al-
aðeins að óverulegu leyti fram- j menning- varðar það meira,
leiddar hér á landi, og verður hvað fyrirtækin kosta, heldui
bví að kaupa þær frá útlönd-Jen að látin sé í té vitneskja
um, ef fullnægja á kaupgetu um það, að gestum sé boðnai
almennings og eftirsókn eftir veitingar að lokinni vígsluat-
slíkum vörum. Mikil kaupgeta, höfn, því almenningur verður
eða með öðrum orðum miklar - Þó að standa undir hallai eksti -
tekjur, miðað við hóflegar lífs- inum, þegar fyrirtækin taka til
venjur, — er að sjálfsögðu 'starfa.
skaðlaust, ef fólk leggur veru- I
legan hluta af tekjum sínum Útgerðin:
fyrir, sem sparifé í banka eða Landssamband íslenzkra
sparisjóði, og þessar stofnanir |útvegsmanna hélt aðalfund
fara gætilega með það. En ef sinn seint á árinu sem leið. Að
Margrét prinsessa er hér
á sýningu í London, þar
sem sýnd eru húsgögn í
barnaherbergi og annað,
er þar til heyrir. í ýmsum
litum og litbrigðum, en
sýningin var haldin á
vegum „British Colour
Councile“. - Sýningin var
haldin aðallega til þess
að sýna litameðferð til
innanhússkreytingar. —