Alþýðublaðið - 08.01.1958, Qupperneq 7

Miðvikudagur 8. janúar 1958
AlþýSublaðið

Samtal við Stefán Júlíusson:
í s-
Islenzk
anoinn I
STEFÁN JÚLÍUSSON kenn-
ari í Hafnarfirði duldist lengi
sem skáld og rithöfundur und-
ir ■ nafninu Sveinn Auðunn
Sveinsson. — Hann skrifaði sjö
bamabæ-kur, eitt smásagnasafn
og -eina stóra skáldsögu — og
ég man það, að þegar skáldsag-
án kom út og síðar smásagna-
safnið, vakti hvort tveggja
mikla athygli, og menn spurðu
mjög, hver þessi rithöfundur
væri.
Stefán Júlíusson hefur nú
lokið við aðra stóra skáldsögu,
og kemur hún út um næstu
mánaðamót hjá Menningar- og
fræðslusambandi alþýðu. Um
ieið gengur hánn fram í dags-
Ijósið,. leggur frá sér hið gamla
duínefni sitt og skrifar undir
eigin nafni.
Stefán Júlíusson er verka-
mannssonur. frá Hafnarfirði, og
þar hefur hann alizt upp og
starfað. Hann gerðist kennari
við-barnaskólann þar og síðan
yfirkennari. Hann stóð næstur
því .að verða skólastjóri, þegar
Guðjón Guðjónsson lét af störf-
um. en af pólitískum ástæðum
fékk. Stefán ekki starfið og
hvarf þá frá skólanum. Hann
er nú kennari við Flensborgar-
skólann.
Stefán Júlíusson er langsýnn
og djúpskyggn í öllu, sem hann
tekur sér fyrir hendur að skrifa
um. Hann er vandvirkur, allt
að því nosturssamur, og lætur
ekkert frá sér fara fyrr en hann
fcefur gengið þannig frá því, að
fcann telji, að ekki verði betur
. gert. Menn geta deilt um niður-
stöður hans, en varla um vand-
virkni hans.
Af skáldsögu hans: „Leiðin
lá til Vesturheims“ og af smá-
sagnasafni hans: „Vitið þér
ertn . . . ?“ er sýnt að Stefán
hefur næmt auga og djúpa til-
finningu fyrir þjóðfélagslegum
hræringum og að hann sér inn
fyrir yfirborðið, glysið og glitr-
18. HannJeitar sð undirstraumn
um og finnur hann.
Hin nýja skáldsaga Stefáns
heitir „Kaupangur“, og gefur
nafnið strax til kynna efnisval-
íð. Húh gerist nær öll vestan-
hafs á stríðsárunum. Sagan mót
ast í hugá skáldsins á árunum
þegár íslenzkir menn leituðu
mjög véstur um haf í viðskipta
erindum. Þá var tímabil „fakt-
úrúsVihdls“ og „hundrað þús-
uhd naelbíta“. Um bað leyti
dvaldi Stefán í New York sem
námsmaður og kynntist lífinu.
Þa'ð var eins og ómar af við-
fourðunum heima bærust að
eyrum háns vestra . . . Sagan
myndaðist í húsa hans, en hann
- skrifaði hana ekki strax.
. ' .' ’. II.
Ég snéri mér til Stefáns Júlí-
ússónar og bað hann að rabba
við mig um hina nýju skáld-
sögu. Hann sagði meðal annars:
„Sagá mín ,',Leiðin lá til Vest
urheims“, gerist vestan hafs þó
að sumum kunni að sýnast sem
grunntónn hennar sé íslenzkur.
Um það bil, sem ég var búinn
að skrifa bá sögu, fór sú hugs-
un að ásækja mig, að ég ætti í
fórum hugans annað skáldsögu-
efni, sem gæti, ef sæmilega tæk
ist, speglað og skýrt merkileg-
Stefán Júlíusson
án — og raunar sögulegan —
þátt á örlagaríkum árum. Þetta
var þjóðfélagslegt efni að
mestu leyti . . . Ég hafði dval-
izt í New York á árunum 1941
og 1942 og þar fannst mér ger-
ast mjög afdrifaríkur þáttur í
sögu íslands, eða öllu heldur
beggja vegna hafsins. Nýtt ís-
land var að koma til sögunnar,
og stríðið átti aðalþáttinn í því.
Þarna voru að myndast ný
verzlunar- og menningartengsl
við Ameríku. Um þetta leyti
breyttust viðhorf mín mjög,
enda hafa styrjaldir alltaf ör-
lagaríkar breytingar í för með
sér á hugsunarhátt fólks, ekki
sízt ungra manna.
Árið eftir að „Leiðin lá til
Vesturheims“ kom út var mér
boðið að dveljast vestra vetrar-
langt við bókmenntanám í Cor-
nellháskóla. Þann skóla valdi
ég fyrst og fremst vegna ís-
lenzka bókasafnsins þar, Fiske-
safnsins. En ég hafði ekki dval-
ið lengi í Cornell þegar mig tók
að iðra þess að ég skyldi ekki
heldur hafa valið Columbia-
háskólann í New York. Mér
hefur alltaf fallið vel við þá
■ miklu mauraþúfu. Kunningjar l
mínir ýmsir kalla hana ófreskju
og kunna illa við sig þar, en
' ég hef miklar mætur á henni.
I jólafríinu 1951—52 dvaldi ég
. í heimsborginni í þrjár vikur.
Þar bjó ég einn í hótelherbergi
og ranglaði um borgina. Þá
hugsaði ég þessa nýju sögu
] mína að mestu, hnitmiðaði per-
isónurnar og skrifaði hjá mér
nokkrar mihnisgreinar. Þegar
ég svo kom aftur til íþöku fór
ég að skrifa nýja bók, kerfis-
bundnar smásögur. Við þá bók
lauk ég eftir að ég kom heim
sumarið 1952, og hún kom út
um haustið.
III
í jólafríinu 1952—53 byrjaði
ég örlítið á skáldsögunni, en
mér sóttist verkið seint, enda
var ég önnum kafinn og skyldu
störf hlóðust á mig. Næstu ár
urðu mér erfið. Ég hafði unn-
að mjög starfi niínu, hafði eig-
inlega tekið alltof miklu miklu
ástfóstri við það og drevmdi
um að skapa fyrirmyndarskóla
í Hafnarfirði. En ég fékk ekki
kosti á því og skipti um starf.
Ég gat ekki setzt við skriftir
— og skáldsagan sat á hakan-
um, hins vegar lifði hún og
Framhald á 9. síðu..
SKÁK SÚ, sem hér birtist, I
var tefld í fimmtu umferð skák t
þingsins í Dallas í fyrra mán-
uði og er sextánda skákin er
þeir félagar, Bent Larsen og
Friðrik tefla sín á milli um
dagana. Áður en skákin hófst
hafði Friðrik unnið Bent tvisv-
ar sinnum oftar, en Bent hafði
unnið hann. Á mótinu í Dallas
hafði Bent forvstuna með 3 Vz
vinning eftir fjórar umferðir,
en tapaði henni í þessari skák
og náði aldrei aftur. Þetta er
einkar lærdómsrík skák, og ber
því glöggt vitni hvilíkri tækni
Friðrik hefur yfir að ráða.
Teflt í Dallas 4. desember
1957.
Nimzóindversk vörn.
Hvítt: Bent Larsen.
Svart: Fríðrik Ótafsson.
1. d4f Rf6.
2. c4, e6.
3. Rc3, Bb4.
4. e3, o-o.
5. Bd3, d5.
6. a3, dxc4.
7. Bxc4, Bxc3.
8. bxc3, c5.
9. Re2, Dc7.
10. Bd3, e5.
11. dxeö, Dxe5,
12. f4?
(Veikir um of hvítu reitina
á miðborðinu. Eðlilegast var að
hróka stutt í þéssari stöðu. Hvít
ur hefur að öllum líkindum
sézt yfir næsta leik svarts).
12. — Dd5!
13. o-o, Hd8.
14. Bc2, Dxdl.
15. Hxdl, Hxdlt
16. Bxdl, Rc6.
17. Rg3,
(Hvítur leítast \dð að fylla
upp í götin en verður of seinn).
17. — Bg4.
18. Ba4,
(Eftir kaup á hvítu biskupun-
um yrði hvítu reitirnir enn
aumari).
18. — Ra5.
19. e4, Hd8.
20. Be3, 1)6.
21. h3, Hd3.
(Héðan í frá getur svartur
reiknað yfirburði sína í kú-
gildum. Það er deginum ljós-
ara að hvítur hlýtur að tapa
peði).
22. hxg4, Hxe3.
23. Rf5, Hxe4.
24. Hdl, h6.
25. Hd8t Kh7.
26. Bc2,
(Hvítur brýzt um á hæl
íakka).
26. — Helt
27. Kf2, Hcl.
28. Re3 g<>.
29. g5, hxg5.
30. hxg5, Rh5.
31. Bdl,
(Annar möguleiki álíka ,á“
batavænlegur var 31. Hd7, Kg7.
32. Hxa7, Rf4! 33. Ha6, Rc4 og
svartur stendur mun beturj.
Kg7.
31. —
32. Bxh5,
33. Hd6,
34. Rf5t
35. Rh6t
36. Rf5t
gxli5.
Hxc3.
Kg8.
Kg7.
Kg8.
(Leiki svartur 36. — Kh7 fæj;
hvítur mótspil með 37. g6t).
37. Rh6t Kh7.
38. Rx£7, Rc4. j
39. Hh6t
(Sennilega hefði 39. He6 vei>-
ið betri leikur).
39. — Kg7.
40. Rd8, Re4.
41. Hd6.
(Drepi hvítur peðið á h5 lok>
ast hrókurinn úti frá vígstöðv>-
unum á drottningarvæng). >
41. — Hxa3.
Framhald á 8. síðu.
FJÖLDINN allur af ungu fólki
hefir mikla ánægju af því að
fara út á veitingahús að borða
öðru hvoru. Þegar það hefir svo
gift sig og eignast börn, verour
oftast að leggja bessa ánægju-
stund niður annaðhvort vegna
þess að þau hafa ekki Icngur
efni á þvi eða þá sókum þess að
ekki er hægt að fá barnagæzlu.
Kona ein sem skrifaði mér ný-
lega segir svo frá, að hún og
maður hennar haíi haft þennan
sið meðan þau voru trúlofuð og
síðar haldið honum áfram eftir
að þau giftu sig, en svo kom
fyrsta barnið. Það reyndist oft
erfitt að fá einhvern til að sit ja
hjá því, ef þeim langaði út sapi-
an, en þó tókst það oftast nær.
Þegar svo annað barnið fæddist
fóru erfiðleikamir ao segja til
sín fyrir alvöru. Þau fengu
nokkrum sinnum stúlku er þau
borguðu fyrir að sitja hjá börn-
unum, en fljótt komust þau að
raun um að þetta reyudist nokk-
uð dýr skmmtun og þá fóru þau
að brjóta heilann uta aðra úr-
lausn. Endirinn varð sá að þau
fundu leið til að njóta þessará
kveldstunda sinna á mun ódýr-
ari og skemmtilegri hátt, en
nokkru sinni fyrr og segist henni
svo frá:
„Við gátum ekki hugsað okk-
ur að leggja niður þennan vana,
því að við fundum svo vel
hversu mikils virði hann var
fyrir okkur og heimilislífið í
heild. Við sameinuðumst ennþá
betur og lærðum alltaf að
þekkja betur þær hliðar hvors
annars, er ekki snéru .að hinum
gráa raunveruleika. Þar sem svo
annað virtist útilokað reyndum
við að ’endurlífga bessár kveld-
stundir á héimiliiiu sjálfu. Við
gáfum börnunum snemma að
borða og komum þeitn i rúinið,
en eldúðum síðan i sameiningu
góðan kvöldverð, skiptnm um
föt og fórum i okkar bezta .stáss
og lögðum á borð í stpfuiihi. —
Síðan setturn við kerti og blóm á
borðið og fundum stöð sem iók
danslög í útvarpinu. Þáma höf-
um við fundið nýjan og mun ó-
dýrari möguleika til að njóta
áfram hinna unaðslegu kvöld-
stunda saman, sem við höfum
kviðið svo mikið fyrir að við
yrðum að leggja nið.ur. Er við
höfðum borðað og rabbað sam-
an nokkra stund, dönzuðum við
svo saman nokkra stund og þetta
var meira en veítingahús hér á
landi geta yfirleitt boðið upp á,
nema þá -þau aldýrustu, sem við
ekki höfðum haft efni á að
sækja.
Þó að íslendingar séu yfir-
leitt þannig gerðir, að þeir hafi.
ákaflega gaman að íara á veit-
ingahús, finnst okkur eítir þetta
að ástæða sé til að benda' á, þar
á meðal giftu fólki, áð á þennan
hátt getur það átt engu síðri
kvöldstundir á heimilum sinum,
en á opinberum veitingahúsum.“
Þannig farast hinni ungu konu
orð og að auki má geta þess, aö
þau ræða aldrei vandamál eÖa
neitt e reliðindum geti valdið á
þessum kvöldum sínum, heldur
aðéins hinar skemmtilegu hiiðár
lífsins. Og eftir bréfi hennar að
dæma eru þau hreint ekki í vand
ræðum með umræðuefni.
—o—
H Ú S R A B B :
Bletti, sem koma undan eggj-
um má fjarlægja með þvi að
skafa þá fyrst lítið eitt með bit-
litlum hníf og strjúka þá síðan
með svampi vættum í köldu
vatni.
oOo
Næst, þegar þið málið her-
bergi, skuiið þið bera sápu á
hurðarhúna og aðra þá hluti
er málning má ekki fara á. Þó
svo einhver málning lendi á
þeim, fer hún þegar sápan er
strokin af.
oOo
Ef ná þarf blettum úr tauí,
sem erfitt er að hreinsa, er oft
gott að nú Pepsi dufti á bleitinn
og hreinsa það svo úr aftur að
hálfri klukkustund liðinni.
oOo
Ef maðurinn yðar gengur mik
ið með blýanta í vösunum, þá
bendið honum á að láta yddaða
enda blýantsins ávarllt snúa nið-
ur í vasann. Þetta hindrar ekki
aðeins blýið í að brotna, heldur
forðar það einnig því, að blýið
núist í tauið fyrir ofan vasann
og setji bletti í jakkann cöa
skyrtuna.