Alþýðublaðið - 28.03.1958, Blaðsíða 7

Föstudagur 2.8. marz 1958.
A. í þ ý 8 u b ! a 5 i 8
ALMENNINGUR TEKUR
UNDIR KRÖFUN'A UM
FULLGERÐA HÖF'N '
tÞEiSSI grein Egils vakti
kröftugt bergmál bæði austan-
fjalls og syðra. , Alþýðu'blaðið
endiurprentaði hana og víðar
vai- -ti-l íhennar vitnað. 'í 4. tbl.
Suðurlands birtist ritstjórnar-
grein, þar sem éinkum var leit
azt við að sliá á metnaðai'streng
inn, sem því miður hangir oft
nokkuð slakur undir bríngu
okkar, ef ekki er um því ó-
merkilegri hégóma að tefla, svo
sem boltaleik við útlenda
stráka eða stjórnarkosningu í
kvenfélaginu!
’ Vigfús Jónsson oddviti ó Eyr
arbakka tekurkröftuglega undir
kröfusöng okkar um stórmann-
legra átak en hingað til í hafn-
ar og samgöngum'álum héraðs-
ins: ,,Viðhorf Eyrbekkinga
til hafnargerðar í Þorlakshöín
eru sömu og annarra héraðs-
búa,“ segir hann í 6. tbl. Suð-
uiiands 1&57. Og enn fremur:
,,Að sjálfsögðu kallar hafnar-
gerö í Þorlákshöfn á aðrar
•framkvæmdir, sem þurfa áð
koma, svo að fullkomin not
verði að höfninni vegna legu
ihennár í ;ihéraðinu. Það er brú á
örugga báta- og skipahöfn í Þor
verSa byggð fyrr en síðar, það
'<er ’beínlínis hagstætt fyrir
framleiðsluna í héraðinu í sam
bandi .við flutningaspursmálið.
En þetta eru mál, sem leysa
verður hvort fyrir sig. Hafnar-
gerð í Þorlákshöfn verður að
halda áfram. Og ekki má við
málið skiljast fyrr en koinin er
örugg báta- o gskipahöfn i Þor-
lá!kshöfn.“
1 I næsta tölublaði Suðurlands,
27. apríl, brýnir oddviti Stokks
eyringa, Björgvin Sigurðsson á
Jaðri, röddina svo um munar,
og :í niðurlagi greinarinnar skír
skotar hann máli sínu einkum
til heilbrígðrar dómgreindar og
almennrar skynsemi þing-
manna og ríkisstjórnar:
„ . .. alþingismennbrjóta heil
ann um hvernig tryggja megi
jafnvægi í byggð Iandsiíis og at
vinnulegt öryggi þess fólks, er
bólfestu liefur tékið sér víös
vegar um landið.
Jákvæðasta lausnin á vanda
miálinu, að tryggja jafnvægi í
byggð landsins er að sjálfsögðu
að beina fjármagni í þær íram-
kvæmdir, sem tryggja uppbygg
ingu öruggs atvinnulífs á þeim
stöðum þar sem fólk býr við
skarðan hlut í atvinnulegu til-
lití. Með höfninni í Þorlákshöfri
fullgerðri er framtíð fjögurra
aUfjölmeiinra kauptúna í Ár-
nessýslu, sem nú eru til staðar,
tryggðir verulega bættir fram-
tíðarmöguleikar í atvinnulegu
og efnaiegu tilliti. Með þeirri
frámkvsbmd er byggð nokkuð
örugg brú til og frá fjölmenn-
sistú og afkastaméstu veiðistöð
landsins, Vestmannaeyjum,
sem búið hefur við allmikið ör-
yggisleysi í samgöngumálum
við megínlandið. Með byggingu
hafna-r í Þorlákshöfn eru spar-
aðar stórkostlegar ijárhæðir í
flutníngskostnaði á innflutn-
íngs- og útflutningsvörum! hér-
aðsins, Að því hníga því öll rök,
að það sé þjóðhagslega séð ein
nauðsynlegasta og þarfasta
framkvæmdi, sem á dagskrá at-
háfnamála þjóðarinnar er í dag
að hefja nú þegar lokasprett-
inn að gera örugga bátakví í
Þorlákshöfn fyrir 40—50 báta.
' ;Sú framikvæmd yrði virk cg
áþreifanleg aðgerð í þá átt að
Vyggja jafnvægi í byggð lands
ins.“
ÞAD, SEM ÞEGAR HEFUR
VERIÐ GERT
Á þeim rúma áratug, sern. lið
Inn er síðan sýslurnar keyptu,
mmm Lienieisson
hefur verið varið til hafnargerð
arinnar um 1.3,3 millj. kr., svo
og talsverðu fé til vdðhaids hafn
armannvirkja. Enn fremur
hafa sýslurnar og Ölfushreppur
varið verulegu fé til annarra
nauðsynlegra umbóta á staðn-
um til almenningsþarfa, og loks
hafa ýmsir. einstaklingar og
fjrrirtæki lagt stórfé í marni-
virki á staðnum.
Hafskipabryggjan er nú orð-
in 210 m á lengd, og leggjast að
henni 3000 t.onna skip (Helga-
fell). Á síðasta ári fóru um
bryggjuna a. m. k. 15 000 tonn
af vörum, auk landaðs fiskafla.
Bátabryggjan i Norðurvör er
orðin'145 m löng. Við bryggju
þessa er nú hægt í viðlögum að
afgreiða alla fiskibáta hafnar-
innar, þegar haískíp liggja við
Suðurvararþrýggju.
Á umræddu tdmabili hefur
staðurinn komizt í þjóðvega-
samband, nauðsynlegir vegir
hafa verið lagðir 11» þorpið,
viti reistur á Hafnarnesi og raf
magn leitt til staðarins frá Sogs
virkjun. Vandáðri raflýsingu
hefur veríð komið upp á báð-
um bryggj unum,. við allar götur
og á vinnusvæðum. Ágætt og
hægilegt neyzluvatn fæst ú.r
brunnum á staonum, og eru raf
mangsdælur hafðar til þess að
halda vatnsþrýstingi á vatns-
veitukérfinu, sem lagt hefur
verið um allt þorpið. Holræsi
hefur veríð lagt frá íbúðarhúsa
hverfinu til sjávar, og er það.út
af fyrir sig talsvert mannvirki,
því að alls staðar er grunnt á
hrauni.
Þá hefur á þesstt tímabili af
einstaklingum, sýslu- og sve.it-
arfélögum og stofnunum innan
héraðs og, utan verið stofnað út
gerðarfélag til þess að halda
uppi atvinnurekstri á staðnum,
þ. e. MeitíDínn hf. Hefur félag-
ið reist stórhýsi yfir útgerðar-
vörur og fisk, fiskþurrkunar-
hús, lifrarbræðslu, beinamjöls-
verksmiðju og mjölgeymslu.
Kaupfélag Árnesinga hefur
reist myndarlegt verzlun-
arhús, Samband ísi. samvinnu-
félaga eina af mestu vöru-
skemmum landsins og Olíufé-
. lagið hf. se’tt upp 500 tonna ol-
íutank.
Tuttugu íbúðarhús höfðu ver
ið reist og tekin í notkun á sl.
ári, og 11 eru í smíðum, flest
komin undir þak. Staðfest fast-
eignamat húsa á staðnum nem-
,ur nú bií 1,5 miiij. kr., og er
þá ótalíð miilimat frá síðustu
áramótum og að sjálfsögðu öll
hús í smiðum. Allar lóðir úr
landi jarðarinnar hafa verið
leigðar en ekki seldar. Land-
stærð jarðarinnar er yfir 20
ferkílómetrar. Rúml. 100
manns er nú heimilisfast í Þor
lákshöfn.
Á síðustu V'ertíð gengu úr
Þorlákslhöfn 6 bátar Meitilsirs
og 2 aðrir. Skíluðu þeir útflutn
ingsverðmætumi, sem svaraði
allt að 1 millj. kr. á bát, og muri
það standast samanburð við
hverja aðra verstöð sem er í
landinu. Auk þess lögðu nokkr
ir tugir báta frá Stokkseyri,
Eyrarbakka eða Reykjantísver-
stöðvum uop afla sinn úr ein-
stökum róðrum á vertíðinni í
Þorlákshöfn, ýmist vegna fjar-
lægðar frá' heimahöfn eða
vegna áhættusamrar landtöku
heima fyrir.
Hér með þykist ég í stuttu
móli hafa rakið sögu hafnar-
máls Þorlákshafnar til þessa
dags. Einnig tilfært orðrétt um
mæli nokkurra mætra rnanna
héraðsíns, þar sem skýrður er
og rökstuddur hinn þjóðhags-
legi ávinningur af fullgerðri
Þorlákshöfn, og ætla ég að fáir
munu opinberlega þora að
draga hann í efa eða véfengja,
þó að þetta stærsta velíerðar-
mál Suðurlands eigi án éfá sína
dragbíti, eins og öll mikils hátt
;ar framvinda fyrr og siðar,
bæði andleg og efnisleg.
HAFNARNEFND RERAST
LÁNSTILBOÐ FRÁ
V-ÞÝZKALANDI
Loks er þá komið að kjarna
þessarar greinar og aðaltilefni,
þýzka tilboðinu:
Föstudaginn 7. febrúar sl;
kom meirihluti Þorlákshafnar-
nefndar til fundar á Seifossi, á-
sarnt Gísla Sigurbjörnssyni for-
stjóra, sem nýkominn var frá
Þýzkalandi, þar sem hann hafði
rætt við viss verkfræðifirmu
um hafnarframkvæmdir í Þor-.
lákshöfn. Afhenti hann nefnd-
inni tvö bréf frá firmunum Ha-
bag og Hochtief, sem haía. ann-
azt hafnargerðina á Akranes;,
og leiða bréfin í lj,ós, að íyrir-
tæki þessi eru hvort um sig
reiðubúin aö taka að sér tram-
kvæmdir og láta í té nauðsyn-
legt lánsfé, að fengínni ís-
lenzkri ríkisábyrgð, Lauslega
er áætlað, að um 30 milljón kr.
þurfi til að fullgera höfnina.
Nefndin ákvað að leggja
þennan árangur aí starfi Gísla
Sigurhjörnssonar við fyrsía
tækifæri fyrir ríkisstjórnina
(og mun nú hafa gert það), enn
fremur að fylgja því eftir af
öllum mætti, að ríkisábyrgð fá-
ist og samið verði við annað-
hvort hinna fyrrgreindu þýzku
fyrirtækja um hafnargerðina.
Fái erindi þetta þá afgreiðslu
hjá íslenzku ríkisstjórnihni,
sem maður leyfir sér að vænta.
ikynnu framkvæmdír að hefjasi
strax á vorí komanda, og
myridi þá ekki fyrr frá horfið
en lokið væri.
UNDIRSTÖÐ U FRA M KVÆ M D
Eitt af því, sem oftast hefur
klingt í eyrum okkar um dag-
ana, er þessi fullyrðing: „ísíánd
er iand ótakmarkaðra rnögu-
leika, náttúruauðæfí þess eru ó-
þrjótandi.“
Jæja, guði sé lof. Ert er þá
ekkí kominn tími tíl að fara að
nota eitthvað af þessum auðæf-
um? — Maðúr lifir ekki ti)
lengdar góðu lifi á því eínu að
tala um mat, eða hvað? —
'Ég býst við að það séu ekki
sízt fallvötnin, sem við fáíækt
fólk höfum í huga, þegar við
erum að segja hvert öðru sög-
una fallegu um auSæfi landsins.
Og raunar erum við byrjuö aö
virkja þau, — ójá, koma okkur
upp ofurlitlum vísi að vatns-
virkiun, sem er afskapiega
gaman að sýna útlendum túr-
istum. ég tala nú ekki um, eí'
það er kóngur, enda á nú svo
að heita, að höfuðstaðurinn óg
fáein byggð ból til viðbótar hafi
fengið rafmagn til ljósa og mat
arsuðu, — þó ekki ef allir ’taka
upp á því að' baka og sjóða á
sama tíma, eins og iil dæmis
um jólin.
Þarna stöndum við sem sag'i
í dag.
En hver veit hvað morgun-
dagurinn ber í skauti sér? —-
Þegar við beizlum Þjórsá, fáum
við orku til stóriðju. Ekki er
hún þó hugsanleg án fullgerðr
ar Þorlákshafnar, það liggur í
augum uppi.
Þá kvað vikur eða gjall vera
orðin verðmæt. útflutningsvará
í Hafnarfirði. Af eldfjallabrúna
höfum við Sunnlendingar meira
en aðrir íslendingar, en dýrt
yrði að flytja hann vestur yfir
heiðar til útskipunar, ekki sízí
ef.. far.a. þyrfti Krýsuvíkurleið-
ina.
Hevmjöi framleitt á Rangár-
völlum verður að margra dómi
mikílvæg útflutningsvai’a áðúr
en lan.gt um líður, — en því aö-
eins að flutníngskostp.aður tii'
skips gleypi ékki of síórab
hluta verðmætisins.
Að sjálfsögðu mætti haldíi.
svo áfram lengi, en ég læt þessl
dæini nægja til áréttingar
þeirrí margsönnuðu kenningu,’
að fullkomin höfn í Þorláks--
höfn hlýtur að verða undir-
stöðuframkvæmd og lykill ai’i
þeim margne-fndu náttúruauð-
æfum okkar. sem enn eru innl
læst.
Suðurlantl.
ÞEGAR. við leíðum hugann I
að Löppum og hreindýrabúskap
þeirra, fer ekki hjá þvi, að okk
ur finnist þetta hirðingjalíf alls
óskylt öllu, sem néfnt er menn
ingarlíf, og ályktumi sem svó,
að 'hreindýrayrkjan sé ieifar
frumstæðra lífshátta Lappanna.
En því er annan veg farið. Þau
þrjú eða fimm þúsund ár, sem
Lappar hafa byggt Norðuri.önd,
hafa þeir ekki tamið hreindýr
nema tiltölulega stuttan tíma.
' Hinir elztu Lappar voru
veiðimenn. Þeir felldu villt dýr
og veiddu fisk í ám og vötnum.
Þá var vúli'hreinninn helzta
veiðidýrið. Þeir höfðu ekki hein
línis fastan bústað, en fóru þó
ekki víða. Á sumrum bjuggu
þeir á fjöllum uppi, en um vet-
ur settust þeir að víð vötn eða
ár. Þeir voru hálfhirðingjar.
Fornleifafræðinga.r hafa fundið
margar vetrarbúðir Lappa,
mjög fornar. Þessi Lappar eru
kallaðir ,,Vatnafinnar“ í Nor-
egi. Einnig voru hinir Sfcvo-
nefndu Skógarlappar víð^ vég-
ar um Norðurlönd. Erfitt ex að
gera sér Ijóst hvað nefna má
lappneska menningu til forna.
Þeir eiga enga bókmenningu og
hafa ekki lært skrift fyrr en
nýlega. Og það, sem ritað var
um Lappa á 16. og 17. ölc. er
lítt áreiðanlegt.
Framhald á 4. síðu.
Þetta er sænskur íappi irteð hreinkálf, sem hann á. HjörSín
hans er annars stór og mun hann ógjarnan segja, hve stór hún er