Morgunblaðið - 24.12.1931, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
7
Prek rauri.
íslensk jólasaga.
Eftir Þórarinn Jónsson.
Bærinn Háls, stendur undir
heiði innst í dalnum. Þar er
kuldalegt yfir að líta, þegar
snjófeldurinn hylur fjöll og
dali.
Skuggaleg björgin rísa há
uppi á hálsinum og skýla bæn-
um fyrir norðanvindinum.
Það var á aðfangadag jóla,
að Björn, bóndinn á Hálsi tók
skíðin sín og bjóst til ferðar.
Hann var þjettur maður á velli,
sönn ímynd karlmensku og
þrautseigju.
„Þessu verður ekki frestað
Dísa mín. Jeg verð kominn aft-
ur klukkan fjögur í dag, ef
aít gengur vel. Þú reynir að
gefa skepnunum einhverntíma
í dag, ef þú hefir tíma til, ann-
ars verða þær að standa mál-
þola þar til jeg kem aftur“.
Að því búnu kvaddi bóndi
dóttur sína og lagði af stað.
Dísa andvarpaði þungt og
gekk í bæinn. Hún fór beina
leið inn í baðstofu og gekk var-
lega að rúmi móður sinnar, er
mókti þessa stundina.
Dísa leit á klukkuna, hún
var hálf sex. Enn voru tveir
timar, þar til innanbæjarverk-
in kölluðu að. „Ekki er um
annað að gera“, sagði hún við
sjálfa sig. „Jeg verð að vekja
barnið, þótt hart sje það að-
göngu“.
Hún gekk út úr hjónahúsinu,
að rúmi sínu, þar svaf systir
hennar sætt og rótt.
Dísa strauk hendinni blíð-
lt ga um vanga hennar og mælti.
„Vaknaðu, Rósa mín, vakn-
aðu“. Rósa rumskaði lítið eitt.
„Vaknaðu góða mín og vertu
hjá mömmu á meðan jeg gef
skepnunum“.
„Er mömmu að versna?“
spurði Rósa.
„Nei, hún sefur þessa stund-
ina“, svaraði Dísa.
„Vertu nú fljót að klæða þig
því jeg þarf að flýta mjer“.
Birni bónda gekk hægt upp
hálsinn, sem var mjög brattur.
Kaldur norðangusturinn bljes
a móti honum er upp á brún-
ina kom.
Björn hafði orðið að kafa
snjóinn upp síðustu brekkuna.
Hann tók aftur til skíðanna og
gekk á hlið við vindinn, sem
var allhvass uppi. Það marraði
í snjónum því frostið var mik-
ið.
Eftir að hafa gengið í hálfan
annan klukkutíma kom Björn
fram á brúnina hinum megin.
Þeim megin var brattinn
þægilegur og bar Björn því
allhratt yfir. Björn hjelt sem
leið lá út dalinn og linnti ei
ferð sinni fyr en hann kom að
Hlíð, heimili læknisins.
Björn leit á klukkuna, hún
var hálf tíu. Hann barði að
dyrum bakdyra megin. Vinnu-
konan kom til dyra.
„Er læknirinn heima?“
spurði Björn er har.n hafði
heilsað.
„Hann sefur. Hann kom heim
seint í gærkvöldi“.
„Jeg verð að fá að tala við
hann það allra fyrsta“, mælti
Björn.
Frúin, sem hafði heyrt ávæn-
ing af samtalinu, kom fram
í dyrnar.
„Eruð þjer að sækja manninn
minn?“
„Já“.
„Er það nauðsynlegt að
oann fari, hann er nýlega kom-
mn heim úr ferðalagi úrvinua
af þreytu“.
„Konan mín liggur heima
þungt haldin, jeg býst við að
hún sje með lungnabólgu“,
svaraði Björn.
„Gerið svo vel að koma að
hinum dýrunum, biðsfcofan er
þeim megin“.
Það fór notalega um Björn
í einum mjúka stólnum í bið-
stofunni, en samt leit, hann á
klukkuna og taldi mínúturnar.
Brátt kom læknirinn. Hann
var kviklegur maður á fæti og
fríður sýnum.
Bjö:n stóð á fætur og beils-
aðí
„Er nokkuð alvarlegt ac,
Björn minn?“ spurði læknirinn.
„Já, konan mín hefir legið
rúmföst í viku, en vegna óveð-
urs hef jeg eigi komist yfir
hálsinn fyr en nú“.
„Er hitinn hár?“
„Hann var fjörutíu stig í
gærkvöldi“.
„Kvartar hún um tak?“
„Já, aðallega undir vinstra
herðablaðinu“.
„Það er víst ekki um að
villast að þetta er lungnabólga“.
mælti læknirinn. „Jeg kem með
yður og skal verða fljótt ferð-
búin.
Læknirinn ljet ekki sitja við
orðin tóm. Eftir hálftíma kom
hann' albúinn fram í biðstof-
una.
í -sömu svipan var dyrab.iöll-
unni hringt. Læknirinn snarað-
ist fram í forstofuna.
„Komið þjer sælir. Jeg er
kominn til þess að sækja yður
til konu í barnsnauð“, heyrði
Björn að einhver sagði.
„Einmitt það, og hjer er
annar kominn til að sækja mig“
svaraði læknirinn.
Björn stóð á fætur og gekk
fram í forstofuna.
Hann þekkti manninn þegar,
þetta var Brandur, vinnumaður
á Brekku.
„Sæll, Björn minn“, mælti
Brandur. „Við rekumst laglega
á í þetta sinn“.
„Já, víst er það“, ansaði
Björn, „enbkki dugar það, að
jeg fari með læknirinn, fyrst
svona stendur á. Jeg verð að
láta mjer nægja meðöl í þetta
sinn, og vona hins besta“.
„En þjer, læknir, eruð þjer
ferðbúinn?“ mælti Brandur.
„Bíðið örlitla stund“, svaraði
læknirinn. „Jeg þarf að bregða
mér inn“. Læknirinn kom fljótt
aftur.
„Hjer er meðal, sem mun
Ijetta konunni þinni fyrir brjóst
inu, og þetta eru skamtar, sem
hún á að taka inn, á meðan
hitinn minkar ekki. Lungna-
bólgan mun ná hámarki sínu í
dag, en við skulum vera von-
góðir“.
Þeir kvöddust.
Björn tók skíðin sín og skíða-
stafina, og hjelt heimleiðis. —
Hann gekk enn hraðar en áð-
ur. Hugurinn bar hann áfram,
og þörfin kallaði á hann heim.
Heim til sjúklingsins og ástæð-
anna heima fyrir.
Þung stuna leið frá brjósti
Bjarnar, og hann herti enn
gönguna. Mjallrokið ljek um
fætur honum, og hann bar
skjótt fram hjá bæjunum, en
samt fannst Birni sjer miða
hægt.
Skafrenningurinn bljes níst-
ingskaldur inn eftir dalnum. —
Hann nauðaði hátt og ömurlega
í eyru Bjarnar, þrátt fyrir það,
þótt þykk skinnhúfa skýldi
þeim. Þegar inn að Múlakoti
kom, sem var innsti bærinn í
dalnum þeim megin, var veð-
urútlit orðið harla óálitlegt.
Hiúðarmökkurinn huldi dal-
botninn og hálsinn ofanverð-
an, og teygði kræklótta hramm-
ana, lengra og lengra niður í
bygðina.
Brennandi þorsti rak Björn
heim að Múlakoti, sem var
skamt úr leið.
Björn barði að dyrum. Stein-
unn húsfreyja kom út í dyrnar.
„Jeg sje, að það er ógnar
asi á þjer“, mælti húsfreyja.
„Þú munt víst ekki vilja standa
við örlítið?“
„Nei“, mælti Björn. „En feg-
inn verð jeg að fá að drekka,
þvf mig þyrstir mjög“.
Húsfreyja brá við skjótt, og
kom með könnu fulla af volgri
nýmjólk.
„Jeg tók úr henni sárasta
kulið, Björn minn. Það er ónota-
legt fyrir þig svona heitan, að
drekka ískalt“.
Þótt viðstaðan væri stutt,
komst húsfreyja þó að erindi
Bjarnar.
„Sjer eru nú hverjar ástæð-
urnar, Björn minn. Vonandi er,
að þú komist klaklaust heim,
en ljótt er útlitið“.
Björn þakkaði fyrir sig, —
kvaddi í skyndi og fór.
Þegar hann gekk upp tún-
ið, sá hann bónda vera að
byrgja ærhúsið mjög vandlega.
„Ekki býst Hákon við góðu“,
hugsaði Björn og herti göng-
una.
Vindgusurnar urðu brátt tíð-
ari og snarpari og sló þeim
niður frá hálsinum úr ýmsum
áttum, því hann var skörðóttur
nokkuð. Björn þreytti á brekk-
una, og var sem annar maður
eftir mjólkurdrykkinn.
Er upp á hálsinn kom, var
hríðin orðin ærið svört og rok-
hvast af norðri.
Björn staðnæmdist sem
snöggvast og setti á sig vind-
stöðuna, áður en hann slepti
skarðinu og lagði út á hvíta
fannbreiðuna framundan, sem
nú var hulin af hringiðu stór-
hríðarinnar.
Af og til var varða á leið
hans. Hann hafði sjálfur hlaðið
þær vörður, og komu þær hon-
um nú í góðar þarfir.
Eftir því sem veðrið harðnaði,
varð Björn að gæta sín betur,
að hann ekki hrekti afvega. —
Hann vissi, að hann varð að
finna Grjóthól, ef hann átti að
komast lifandi niður af hálsin-
um hinumegin.
Kaldur og fannbarinn stað-
næmdist Björn undir melhrygg
nokkrum, og fór að gá á úrið
sitt. Gekk honum það illa, því
fötin voru. klökug og honum
hálf kalt á höndunum.
Samt hepnaðist það, og sá
hann þá, að hann var búinn að
þreyta við óveðrið á hálsinum í
tvær klukkustundir.
Enn þá var bjart af degi.
Hann þóttist þá vera á rjettri
leið, og hafði því góða von um
að finna Grjóthól.
Blessaði hann læknirinn í
huga sínum fyrir það, hve hann
hafði flýtt fyrir ferð sinni, og
þó mátti nú ekki fremur vera,
því klukkan var langt gengin
fjögur, og Grjóthóll ófundinn
enn.
Klukkan var orðin hálf
fimm. Dísa var orðin óróleg eft-
ir pabba sínum, þótt hún reyndi
að láta ekki á því bera. Hún
fann hversu baðstofan nötraði
þegar byljirnir skullu á henni
og þá var hún í skjóli fyrir
mesta storminum.
Þung stuna barst frá rúmi
sjúklingsins. Dísa flýtti sjer
þangað. Hún beygði sig yfir
rúm móður sinnar og þerraði
svitann af brennheitu andliti
hennar.
„Hvað get jeg gert fyrir þig,
mamma mín“, sagði Dísa und-
ur þýðlega.
„Ekkert sjerstakt, barnið
mitt, svaraði móðir hennar, svo
lágt að varla heyrðist.
„Jeg er víst að fá eitt
þyngslakastið núna“.
Mínúturnar liðu mjög hægt,
eða svo fanst Dísu, þar sem
hún beið milli vonar og ótta
eftir pabba sínum, og vissi að
móður sinni var að þyngja.
Henni fannst sárt að geta ekk-
ert aðhafst, sem að gagni kæmi.
Þetta tápmikla náttúrubarn
braut heilann og svipurinn
varð einbeittari og augun skær-
ari. Hún leit á móður sína sem
mókti þessa stundina.
„Rósa mín“, hvíslaði Dísa
undurlágt. „Komdu með mjer
fram fyrir hurðina, jeg ætla
að segja þjer svolítið“.
Undrunarsvipur færðist á and-
lit Rósu sem tafarlaust hlýddi.
„Rósa mín. Nú ætla jeg að
trúa þjer fyrir dálitlu og vona
jeg að þú bregðist mjer ekki
með það, að láta mömmu alls-
ekkert um þetta vita. — Þú
manst eftir kofagarminum
hjerna úti á túninu, sem er
hálfur fallinn niður. Pabbi ætl-
aði að byggja hann upp í
haust en komst ekki til þess.
Nú ætla jeg að fara þang-
að með olíu og uppkveikju og
kveikja í honum. Hann stend-
ur einn sjer og enginn hætta
er á, að kviknað geti í neinu
öðru þótt hann brenni til kaldra
kola“.
„Hvað á jeg að segja mömmu
ef hún spyr eftir þjer“, sagði
Rósa. — „Segðu henni að jeg
sje að búa til matinn handa
pabba. Það er að nokkru leyti
satt, því jeg á það ógert. Þú
mátt með engu móti láta
mömmu verða vara við þetta
því það getur kostað líf henn-
ar, sem hangir nú á veikum
þræði“.
„En ef þú villist og finnur
ekki bæinn aftur, hvernig fer
þá Dísa mín“.
Þetta er örstutt og veðrið
beint í fangið heim aftur. Það
er engin hætta á, að jeg vill-
ist“.
„En ef þú ræður þjer ekki
fyrir ofsanum“.
„Þá skríð jeg, Rósa mín.
Mundu mig um þetta, að segja
mömmu ekkert“.
Dísa flýtti sjer fram. Hún
fór í buxur af pabba sínum og
gii'ti pilsin ofan í þær. Svo ljet
hún á höfuðið gamla veðra-
hettu sem hann átti og lagði
því næst af stað.
Dísu gekk greiðlega að opna
bæjardyrnar, en það var erf-
iðleikum bundið að loka þeim
á eftir sjer.
Dísa fetaði sig meðfram
bæjarveggnum og dró með sjer
íkveikjuna sem vindurinn ætl-
aði að hrifsa af henni.
Þegar vegginn þraut tók
Dísa stefnuna yfir hlaðið og
fikaði sig eftir kálgarðinum,
sem skafrifið var af þeim meg-
in.
Þegar hann þraut vandaðist
málið.
Á að giska þrjátíu föðmum
neðar, var kofinn sem hún vildi
finna. En nú var að koma myrk-
ur og sá varla út úr augunum.
Dísu óaði við að sleppa garð-
brotinu og leggja út í hringið-
una og stormgnýinn en nú var
ekki um annað að gera.
Hún herti upp hugann og
hjelt áfram en stakkst þegar
á höfuðið í næsta skafli. Eftir
það skreið hún mest af. Allt
í einu rak hún sig á kofann
sem skeflt var yfir á parti.
Hún gekk þegar inn í tóft-
arbrotið sem var nokkurt skjól
í og var mikill munur að vera
þar eða á bersvæði.
Dísa helti duglega olíu í upp-
kveikjuna, en þá var eítir að
kveikja í. Stormurinn slökkti
jafnóðum á eldspítunum.
En Dísa hafði ráð undir rifi
hverju. Hún vafði saman tjöru-
pappa, stakk honum ofan i
miðja spítnahrúguna og kveikti
í við skjóli þetta.
Þetta dugði. Pappírinn sem
vættur var í olíu fór þegar að
loga og Dísa flýtti sjer út, áð-
ur en eldurinn komst í olíu-
hylkið sjálft.
Það var harðsótt móti veðr-
inu. En þó heppnaðist Dísu að
finna kálgarðinn.