Morgunblaðið - 06.02.1944, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagnr 6. febrúar 1944;
Það, sem var í peningaskáp
Hótel íslands, bjargaðist
SKRIFSTOFUBÆKUR Hótel íslands, ásamt einhverju
af peningum og öðru verðmæti, sem gestgjafinn og gest-
ir áttu, bjargaðist úr brunanum. Var þetta geymt í stór-
um, eldtraustum peningaskáp, sem stóð í skrifstofu
gistihússins á 1. hæð. Var skápurinn grafinn upp í gær
úr brunarústunum. Járnsmiðir frá Hamri með logsuðu-
tæki voru fengnir til að opna skápinn.
Skipið sigiir áfram
í JÚNÍ 1930 var jeg farþegi
á „Ólafi helga“ frá Osló til
Reykjavikur, samferða hinum
norrænu gestum, sem sóttu
Alþingishátíðina. Eitt kvöld
var efnt til skemtunar uppi á
þiljum. Þar sagði Nordahl Grieg
fram kvæði sitt „Vatn“, sem
Magnús Ásgeirsson hefir seinna
þýtt á íslensku. Þetta kvæði
var mjer ókunnugt, því að jeg
hafði þá ekki lesið kvæðabók-
ina „Noregur í hjörtum vor-
um“, og jeg hefi sjaldan orðið
gagnteknari af neinu, sem jeg
hefi hlustað á, enda fór allt
saman, fegurð kvæðisins, glæsi
legur flutningur og heillandi
bragurinn á persónu skáldsins.
Mjer iannst jeg þekkja mann-
inn, en kom því ekki fyrir mig,
hvar nje hvenær jeg hefði sjeð
hann. Þegar við síðan tókum
tal saman, sagði Nordahl Grieg
mjer, að við hefðum verið á
sama gistihúsi í Osló haustið
1925, sig hefði langað mikið til
þess að kynnast þessum íslend-
ingi, en ekki haft uppburði til
þess að heilsa mjer að fyrra
bragði. Mjer hefir síðan alltaf
verið eftirsjón að þessu glataða
tækifæri, því að hver stund,
sem jeg hefi verið með Nordahl
Grieg, er mjer dýrmæt end-
urminning'.
Þegar mjer barst harma-
fregnin um lát hans, varð mjer
sjerstaklega hugsað til þess, er
jeg sá hann í fyrsta sinn og
mynd þessa óvenjulega ung-
lings festist í huga mjer — án
þess að jeg vissi, hver hann
væri. Og mjer varð hugsað til
bókarinnar, sem hann þá hafði
samið, liðlega tvítugur, og orð-
ið víðkunnur- maður fyrir:
Skibet gar videre. Þessi skáld-
saga var reist á endurminn-
ingum frá siglingum þeim um
fjarlæg höf, sem hann hafði far
ið í eftir stúdentspróf sitt, og
lýsir hinum dapurlegu örlögum
sjómanna, sem verða eftir í ó-
kunnum hafnarbæjum, — en
skip þeirra siglir áfram. í þess-
öri bók kom þegar fram annar
aðalþátturinn í viðhorfi hans
til, lífsins: umhyggjan fyrir
þeim, sem bágt eiga. í Noregi
kvað það oft við, að Nordahl
væri eftirlætisbarn, allir héfðu
dálæti á honum, hætt væri við
að það skemdi hann o. s. frv.
En hann veiklaðist ekki á þeim
dúnsvæflum. Hann barðist
svo fyrir rjettindum hinna af-
skiptu, kom svo hart við kaun
þeirra, sem fórnuðu lífi annara
vegna hagsmuna sinna, t. d. í
leikritinu Vár ære og vár magt,
að hann kafnaði ekki í eintóm-
um vinsældum. Efalaust hafa
verið til þeir „Sannir Norð-
menn“ í Noregi, sem töldu hann
um skeið „ættjarðarlausan“,
„útlaga úr þjóðfjelaginu“ o. s.
frv. fyrir stjórnmálaskoðanir
hans.
En ástin á Noregi, þeirri þjóð,
sem hann deildi á og vildi
bæta, var annar meginþáttur-
ánn í lífi hans, og þegar ætt-
jörðin var í háska, var enginn
fúsari að leggja allt í sölurn-
ar fyrir hana. Honum var ekki
nóg að yrkja ný kvæði, sem
eru meðal björtustu geisla, sem
skinið hafa úr skuggaskýjum
styrjaldarinnar, sólargeislar
fyrir þjáða landa hans, elding-
ar gegn fjandmönnunum. —
Hann vildi taka þátt í öllu,
hætta öllu. Hann gerði það
langt fram yfir það, sem land-
ar hans hefðu viljað leyfa hon-
um.
Nú hefir hann fórnað lífi
sínu. Noregur er einu besta
skáldi sínu fátækari. Noregur
er ódauðlegri þjóðhetju ríkari,
líkt og Danmörk varð við
dauða Kai Munks.
Skipið siglir áfram. Norð-
menn halda uppi baráttunni,
þjóðin heima í heljarklóm nas-
ista, sjómennirnir hvarvetna
þar um höf, sem háskinn er
mestur, norski herinn á láði og
legi og í lofti, gunnreifur og
hugdjarfur. Nordahl Grieg hef
ir að vísu orðið eftir af skip-
inu. Hann bar sjálfur líkama
sinn á bálköst í höfuðvígi fjand
mannanna. Andi hans ljómar
ekki framar í nýjum kvæðum.
En kvæði hans, nafn hans, sag-
an um líf hans, starf og dauða
hafa ekki orðið af skipinu. —
Minningin um það alt er gunn-
fáni sem blaktir yfir hverju
norsku fleyi og yfir langskipi
hinnar norsku þjóðar, gegnum
brim og boða, í höfn frelsis og
endurreisnar. Hún verður líka
gunnfáni í baráttu nýrrar ald-
ar fyrir rjettlæti og jöfnuði í
þjóðfjelagi Norðmanna.
Síðasta sinn, er jeg sá Nor-
dahl Grieg, voru þau bæði
stödd hjer á íslandi, leikkonan
frú Gerd Grieg og kapteinninn,
harðnaður og veðurbitinn, en
samt jafnljúfur og heillandi í
fasi sem jafnan áður. Sjaldan
hefi jeg sjeð þróttinn og yndis-
þokkann fagurlegar tengd en
þar sem þau hjón voru saman.
Og eins og Nordahl varðveitti
mildina í styrkleika sínum,
veit jeg, að sálarþrek frú Gerd
Grieg bak við hinn mjúka og
töfrandi þokka hennar geri
henni unnt að lifa af þann
harm, sem hún hefur beðið.
Hún grætur góðan dreng, sem
var trúr sjálfum sjer allt til
dauðans.
Sigurður Norda!.
Olíuleiðslur
Framh, af bls. 1.
nokkura olíufjelaga um þetta
mál, en fjelögin eru þessi: Ara-
bian-american oil company,
California og Texas oil. Ickes
sagði að hlunnindi hefðu verið
fengin frá stjórn Saudi Aara-
biu.
Blöð í Bandaríkjunum hafa
þegar ráðist að Ickes fyrir þess-
ar ráðstafanir, og saka þau
hann að hafa gert leynisamn-
inga við olíufjelög í Bandaríkj-
unum til þess að vernda leiðsl-
ur þessar. Ickes er forseti olíu-
fjelagsins Petroleum Reserve
Corporation. Þá segja blöðin, að
ríkið muni verða að borga brús-
ann við leiðslurnar, en olíufje-
lögin raki svo til sín miljóna*
ágóða.
Bjarnalaug, Akranesi. Áheit
frá Magnúsi Guðmundssyni,
500 krónur. — Kærar þakkir.
Axel Sveinbjörnsson.
Síðasta
grein
Ravmond
Clappers
Hjer á eftir fer síðasta grein
in, sem Raymond Clapper rit-
aði:
Nýju Guiníu með innrásar-
pramma frá Nýja Bretlandi: —
Jeg komst hingað með orustu-
flugvjel, eftir aðeins 20 mín-
útna flug frá Nýja Bretlandi.
Hjer er fremsti flugvöllur okk-
ar til bækistöðva Japana, sem
eru á báðar hliðar, er aðeins
20 minútna flug.
Orustuflugvjelabækistöðin,
sem hjer er og hefir verið síð-
an 4. des., hefir aðeins orðið
fyrir fjórum loftárásum. Jeg
hefi verið í skotfæri japanskra
orustuflugvjela og sprengju-
flugvjela, en þó loftvarnamerki
hafi verið gefin, hefir engum
sprengjum verið varpað niður
til okkar.
Japanir eru nú auðsjáanlega
komnir i varnarstöðu í lofti eins
og Þjóðverjar, og framleiða
nú meira af orustuflugvjelum
en sprengjuflugvjelum. Að
minsta kosti nota þeir lítið
sprengjuflugvjelar á þessu
svæði. Skýrslur þessarar flug-
sveitar íimta flughersins eru
eftirtektarverðar. Á mánaðar-
tíma hefir hún skotið niður
107 japanskar flugvjelar, en
mist aðeins tvær. Það er ótrú-
legt. Síðan þessi flugsveit
kom til nýju Guiníu í júlí, hef-
ir hún skotið niður 164 jap-
anskar flugvjelar og mist að-
eins 4.
Nú er ekki vel Ijóst, af
hverju þessi mismunur stafar.
Japanskar flugvjelar láta bet-
ur að stjórn en okkar flugvjel-
ar, en flugvjelatækni vor er
sniðin þannig, að bygging
flugvjela vorra, sem er betri,
kemur að fullum notum.
Thunderbolt-flugvjelar vorar
hafa algerlega ráðin í lofti
hjer.
Einn af helstu mönnum sveit
arinnar er John Hykes, majór,
frá Ohio, en hann flaug með
Glenn Curtiss árið 1914 í
Hammonds Port, New York.
Hann er nú 52 ára að aldri, og
ætlar sjer að verða elsti orustu-
flugvjelastjórnandi heimsins.
Þetta er fyrsta Thunderbolt-
flugvjelasveitin í suðvestur
Kyrrahafi. Hún er stöðugt á
ferli, svo aðbúnaður flugmann-
anna er hinn frumstæðasti.
Þeir búa í tjöldum, sem reist
eru á staurum, og skjólgrafir
eru rjett undir tjaldbotnunum.
Yfirleitt er hjer alt með kyrr
um kjörum. Erfitt er að ímynda
sjer að Japanir sjeu aðeins í
75 mílna fjarlægð. Eina
sprengjuárásin, sem við höfum
lent í, var framkvæmd af okk-
ar flugmönnum, en það var á-
rás á innrásarpramma Japana
við strönd Nýju Guiníu í gær.
Eyfirðingafjelagið heldur Ey
firðingamót að Hótel Borg
fimtudaginn, 10. febrúar, er
hefst með borðhaldi kl. 19.30
stundvíslega. Skemtiskráin er
fjölbreytt, og að lokum verður
dansað, en góð hljómsveit leik-
ur fyrir dansinum.
Það var ekki fyrr en í fyrra-
dag, sem hægt var að komast
að skápnum í rústunum. Skrif-
stofan, þar sem skápurinn stóð,
var beint upp yfir eldhúsinu.
Hafði skápurinn fallið niður á
eldavjelina. Virtist mönnum í
fyrstu, er skápurinn var graf-
inn upp úr rústunum, að hann
hefði klofnað við fallið og ótt-
ast, að það, sem í honum var
hefði eyðilagst.
En er skápurinn var opnaður
í gærmorgun, kom í ljós, að all
ar bækur og peningar, sem í
skápnum var hafði haldist heilt
og nothæft. Einangrun í þess-
um skápum er úr efni, sem er
smákornótt eins og sandur.
Hafði ysta járn, eða stálhúð
skápsins sprungið lítilsháttar
og komst vatn í þetta einangr-
unarefni á einum stað. Þetta
efni missir einangrunahæfi-
leika sína, ef það blotnar.
Bækur og annað, sem í skápn-
um var hafði sviðnað eitthvað
lítilsháttar, en kom það þó ekki
að sök.
Konungsborðið, sem
brann.
A. Rosenberg gestgjafi og
frú hans áttu mikla og dýra
innanstokksmuni, sem allir
brunnu inni. Var innbú þeirra
hjóna vátryggt fyrir einar
25.000 krónur og tjón þeirra á
því sviði sem öðru mjög til-
finnanlegt.
Meðal innanstokksmuna
Rosenbergs var skrifborð eitt
úr maghony. Var það skrifborð
upphaflega smíðað sem skrif-
borð fyrir Kristján konung X.
í tilefni af fyrstu komu hans
hingað til lands árið 1921. Við
þetta skrifborð sat konungur
er hann undirskrifaði fyrstu
íslensku lögin, sem konungur
hafði staðfest íyslenskri grund.
Var það í Mentaskólanum.
Rosenberg gestgjafi starfaði
fyrir móttökunefndina sem
bryti. Hann fjekk borð þetta
fyrir störf sín og hafði það í
íbúð sinni. Hafði Rosenberg
ákveðið að ánafna íslenska
ríkinu' skrifborðið eftir sinn
dag, sökum hins sögulega gildis
þess,
Kventaskan, sem kom
hei! úr eldinum.
í peningaskáp þeim hinum
eldtrausta, sem getið er um hjer
að framan, var geymd kven-
taska. Erlendur skipstjóri, sem
bjó í gistihúsinu, hafði beðið
gestgjafaxm, að geyma fyrir sig
þessa tösku, sem hann hafði
keypt hjer í bænum. Taskan
var í venjulegum umbúðum úr
búðinni „cellophane“-pappír
utan um sjálfa töskuna, sem
var í pappakassa, en þar utan-
yfir umbúðapappír.
Þegar peningaskápurinn var
opnaður 1 gærmorgun reyndist
taskan vera algjörlega óskemd.
Var það hið eina, af eignum
hins erlenda skipstjóra, sem úg
eldinum bjargaðist.
11 þúsund krónur fóru
í einu herbergi.
I skrifstofu Magnúsar Andr-
jessonar útgerðarmanns í Hótel
ísland brunnu inni 11.000
krónur. í peningum og bók-
haldsbækur hans allar.
Skrifstofustúlka Magnúsari
hafði það fyrir>venju, að fá
að geyma peninga og bókhalds
bækur í peningaskáp gisti-
hússins. En kvöldið fyrir brun-
ann var hún óvenju síðbúin
með verk sín og er hún ætlaði
með peningana og bækurnar í
skrifstofuna til að setja plögg-
in og peningana í skápin, var
skrifstofustúlka Hótel íslands
farin frá vinnu. Sneri stúlkan
þá aftur til skrifstofu Magnús-
ar og geymdi peningana þar og
bækurnar.
Flutti rjett fyrir brunann
með tugþúsundavirði
af vörum.
Magnús Ólafsson kaupmað-
ur frá Vestmannaeyjum var
einn af gesíum í Hótel íísland.
Hann var staddur hjer í bæn-
um til að gera innkaup fyrir
verslun sína í Eyjum. Daginn
fyrir brunann hafði hann lok-
ið innkaupum sínum og geymdi
hann allar vörurnar í herbergi
sínu í Hótel ísland.
Um kvöldið, fast að lágnætti,
frjetti hann, að vjelbáturinn
Huginn myndi vera á förum til
Vesfmannaeyja. Var hann til-
búinn að fara úr bænum og
þótti honum gott, að hann
skyldi fá svo óvænta ferð aust-
ur. Trygði hann sjer far með
bátnum og flutti allar sínar
vörur um borð, 2—3 klst. áð-
ur en eldurinn kom upp.
Verslunarbækur Vöruhússins
voru í endurskoðun.
Það eina, sem ekki fórst í
eldsvoðanum af því, sem til-
heyrði Vöruhúsinu (eigandi
Árni Árnason) voru verslunar-
bækurnar.
Hafði Árni kaupmaður senfi
þær til endurskoðunar einum
eða tveimur dögum fyrir brun-
an og voru þær ekki komnar
aftur.
í Vöruhúsinu var lítill pen-
ingaskápur með ýmsu verð-
mætu. Ekki var í gær búið að
grafa skápinn upp úr rústun-
um og því ekki vitað hvorti
hann hefir þolað eldinn.
Mikið tjón í Gefjun.
Útsala Gefjunar og Iðunat'
varð fyrir miklu tjóni í brun-
anum. Hafði útsalan nýlega
fengið vörubirgðir fyrir um
300.000 krónur, en verslunar-
birgðir allar voru vátrygðaí
fyrir 75.000 krónur.