Morgunblaðið - 30.06.1944, Síða 6

6
MOi.GUNBLAÐIÐ
Föstudagur 30. júní 1944
Ýtg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Ályktun Dagsbiúnar
í skattamálum
Á FUNDI, sem haldinn var í verkamannafjelaginu
Dagsbrún s. 1. þriðjudagskvöld, var samþykt svohljóðandi
ályktun í skattamálunum:
„Fundur í Verkamannafjelaginu Dagsbrún mótmælir hinum
gifurlegu skattaálögum, sem lagðar hafa verið á verkamenn á
síðastliðnu ári, samtímis því sem mikill hluti stríðsgróðans hefir
sloppið við skatt, og tiltölulega lítill hluti skattstofnanna not-
aður til þess að tryggja framtíðaratvinnu í landinu. Fundurinn
telur nauðsynlegt:
1. Að persónufrádráttur verði hækkaður svo, að ekki sje lagð-
ur skattur á þurftartekjur.
2. Að útsvör verði ekki lögð á þurftartekjur og lækkuð að mun
á lágum og miðlungstekjum.
3. Að hin sjerstöku hlunnindi gróðafjelaga verði afnumin
♦ •
(varasjóðshlunnindi, takmörkun á útsvari).
4. Að gerðar verði ráðstafanir, sem duga, til þess að koma í
veg fyrir skattsvik“.
★
Það er ofur eðlilegt, að verkamenn kvarti undan skatta-
byrðinni, eins og hún er nú hjá ríki og bæjarfjelagi.
Ýmislegt af því, sem bent er á í ályktun Dagsbrúnar,
til úrbóta, er þess eðlis, að allir geta undir það skrifað.
Það er t. d. alveg rjett, að persónufrádrátturinn í gild-
andi skattalögum er of lágur. Einnig er of langt gengið í
álagningu útvars á þurftartekjur manna, með þeim út-
svarstiga, sem nú er notaður hjer í bænum. Loks geta
áreiðanlega allir verið sammála um, að gerðar verði ráð-
stafanir, sem duga, til þess að komið verði í veg fyrir
skattsvik.
En svo eru aftur önnur atriði í ályktun Dagsbrúnar, sem
bersýnilega eru þangað komin vegna pólitísks undirróð-
urs, en ekki af því, að það geti verið áhugamál verka-
manna, að þær breytingar verði gepðar á skattalögunum,
sem þar er farið fram á. Svo er um 3. lið ályktunarinnar,
þar sem lagt er til að afnuminn verði varasjóðshlunnindi
almennra hlutafjelaga. Það getur engan veginn verið í
þágu verklýðsstjettanna, að fjelögum sje varnað að safna
fje í varasjóði. Því að ef fjelag á gildan varasjóð upp á að
hlaupa, er hann trygging fyrir því, að fjelagið geti haldið
áfram starfrækslu, þótt halli verði á rekstrinum eitt og
eitt ár. Varasjóði fjelaga má því skoða sem einskonar
öryggissjóði þeirra manna, sem hafa atvinnu við fyrir-
tækin. Þess vegna er það tvímælalaust rjett hugsað hjá
löggjafanum, að veita þeim fjelögum, sem safna vilja fje
í varasjóði nokkur hlunnindi í skattgreiðslu. Með því er
stuðlað að fjármyndun fjelagan'na, í stað hins, að úthluta
ágóðanum sem arði. En það ætti öllum að vera ljóst, að
slík fjármyndun fyrirtækja, er eitt af undirstöðuatrið-
um atvinnulífsins í okkar landi.
Þá er einnig lagt til í 3. lið ályktunarinnar, að afnumin
veroi takmörkun sú, sem nú er í lögum varðandi útsvars-
álagningu gróðafjelaga. Mun hjer vera átt við það, að í
4. gr. laga nr. 21, 1942, um stríðsgróðaskatt, er svo fyrir
mælt, að ekki megi leggja útsvar á þann hluta hreinna
tekna gjaldenda, sem umfram er 200 þúsund krónur,
meðan ákveðið sje í lögum að greiða skuli samtals 90%
í tekjuskatt og stríðsgróðaskatt af skattskyldum tekjum
yfir 200 þúsund krónur.
Ákvæði þetta er vitanlega sett inn í lögin vegna þess,
að löggjafinn hefir litið svo á, að þessi hluti teknanna
væri þegar svo þungt skattlagður, að þar væri ekki á bæt-
andi. Um þetta ættu og allir að geta verið sammála. En
hitt er rjett, að með þessu er gengið á rjett bæjarfjelag-
anna og öðrum skattgreiðendum bæjanna íþyngt. Til þess
að fá lagfæring á þessu, þarf önnur skifting að verða á
stríðsgpóðskattinum milli ríkis og bæjarfjelaga en nú er.
Hlutur bæjanna á að vera miklu hærri. Ef Dagsbrún
hefði krafist þessa, var hún á rjettri braut.
Guðmundur Map-
ússon
Fæddur 3. júlí 1877.
Dáinn 23. maí 1944.
Hann var jarðsunginn frá
Eyrarbakkakirkju hinn 3. júní
síðastl., að viðstöddu fjölmenni.
Fæddur var hann að Unaðsdal
við ísafjarðardjúp, en fluttist
þaðan ungur með móður sinni
austur í Rangárvallasýslu; fað-
ir hans var þá dáinn.
Ólst 'Guðmundur upp þar í
sýsiu fram á fullorðinsár, þar
til hann hóf búskap með konu
Sinni, Kristínu Jónsdóttur, að
Leiðólfsstöðum í Stokkseyrar-
hreppi. Eftir tveggja ára bú-
skap þar, flultust þau hjón til
Eyrarbakka og bjuggu þar, uns
Kristín andaðist árið 1932. Eft-
ir það var Guðmundur hjá stjúp
dóttur sinni, Þuríði Helgadótt-
ur, og manni hennar, Guðjóni
Guðmundssyni, til dauðadags.
Guðmundur Magnússon var
vel viti borinn, bókhneigður,
góður viðræðu, hógvær og lít-
illátur. Líftaug hans var alla
ævi í iðju og starfi hins trú-
lynda, þögula manns, sem ávaxt
ar sitt pund, er guð gaf hon-
um, í þjónustu ástvina sinna og
ættj arðarinnar.
Eitt stórmál utan síns verka-
hrings var Guðmundi sálaða
sjerstaklega hjartfólgið. Það
var bindindismálið. Það skipaði
vissulega stórt rúm í sál hans
og lífsstefnu. Það markaði hug
hans og áthafnir, því það var
hans hjartans mál. Öll þau ár,
sem jeg hafði kynni af hon-
um, var hann einn af bestu
starfsmönnum stúkunnar Eyr-
arrósar, og æðsti templar henn-
ar var hann síðastl. ár. Hann
vann bindindismálinu alt, er
hann mátti, til dauðadags.
Meðhjálpari í Eyrarbakka-
kirkju var hann hin þrjú síð-
ustu ár æfi sinnar. Því virðu-
lega starfi gegndi hann með
einkennum hinna sömu eigin-
leika, er einkendu alt hans líf.
Vitnisburðurinn, sem sóknar
presturinn flutti við útför hans
um þessa kirkjulegu þjónustu
var fagur blómsveigur um
minningu góðs manns.
Það var eins og Guðmundi
yxi ásmegin við aldurinn. Hann
var árrisull vökumaður hugð-
arefna sinna alt til hinstu stund
ar.
Jeg hef alveg sjerstaka á-
slæðu til að minnast Guðmund-
ar Magnússonar. Mjer er minn-
isstætt fyrsta kvöldið, er jeg
kom til Eyrarbakka með fjöl-
skyldu mína. Ilafði aldrei kom
ið þar áður og þekti þar engan
mann.
Þá var það Guðmundur Magn
ússon, þessi ljúfi, hægláti mað-
ur, sem tók okkur tveim hönd-
um, boðinn og búinn til hvers
konar hjálpar og þjónustu. En
hjálpsemi hans og vinátta stóð
lengur en þetta eina kvöld.
Hvorttveggja stóð óslitið til síð-
asta dags.
Engan mann hef jeg þekt,
sem betra hefir verið að biðja
bónar en Guðmund. Hann bauð
ætíð hjálp sína ef hann vissi að
einhvers var vant, sem líklegt
var að hann gæli bætt. Hann
gat altaf rjett hjálpandi hönd.
Slíkan mann er vert að muna.
Blær vorsins breiðir nú blæju
sína yfir moldir hans og blessar
minningu hans.
Guðm. M. Þorláksson.
Sögusýningin.
ÞAÐ VIRÐAST tiltölulega fá-
ir bæjarbúar hafa gert sjer ljóst,
að í Mentaskólanum stendur yf-
ir þessa dagana sýning, sem er
svo merkileg, að allir, sem komn
ir eru til vits og ára ættu að
skoða hana.
Sýningin gefur í stórum drátt-
um yfirlit yfir sögu íslensku þjóð
arinnar frá landnámstíð til vorra
daga og þjóðinni hefir ef til ^ill
aldrei verið meiri þörf en nú, að
þekkja sína sögu. Það var þess-
vegna mjög vel til fallið, að
koma þessari sýningu upp nú í
sambandi við lýðveldisstofnun-
ina.
Margir bestu listamenn okkar
hafa hjálpað til að gera sýning-
una vel úr garði, og margt er þar
að sjá, sem menn hafa ekki gert
sjer Ijóst áður.
Á sýningunni er t. d. plagg,
sem mörgum Reykvíkingum mun
þykja einkennilegt, en það er
fyrsta fundargerð bæjarstjórnar
Reykjavíkur, um 100 ára gömul.
Fundargerðin er á dönsku og
fleiri plögg eru þarna sem sýna,
að það eru ekki nema 100 ár síð
an harðar deilur stóðu um það,
hvort hjer ætti að tala dönsku
eða íslensku.
Sígild orð.
í SÝNINGAR-HERBERGJUN-
UM eru á víð og dreif festar upp
setningar,. sem frægar eru orðn-
ar í sögunni. Setningar, sem eru
og hafa verið á vörum íslendinga
og sem þeir hafa vitnað í mann
fram af manni, öldum saman.
En það var sjerstaklega ein
setning, sem mjer þótti vænt um
að sjá þarna. En það eru orð
skipstjórans á Fróða, Gunnars
Árnasonar, sem hann sagði hel-
særður, eftir vjelbyssukúlur
þýskra kafbátsmanna og skipsfje
lagar hans vildu reyna að að-
stoða hann.
„Hugsið fyrst um hann
Steina“, sagði Gunnar.
Þetta er og verður sígild setn-
ing, sem mun varðveitast í sögu
íslands um ókomnar aldir, sem
dæmi um karlmensjtu og dreng-
skap íslenskra sjómanna.
Fleira er þarna á sýningunni,
sem hrífur huga Islendingsins.
Ekki skal jeg rekja nánar
hverja deild þessarar merku sýn
ingar, það hefir verið gert á öðr
um vettvangi. En þetta vil jeg
segja: I hverri einustu deild sýn-
ingarinnar er eitthvað, sem er
mentandi, þroskandi og vekur til
umhugsunar. Þessvegna eiga sem
flestir að skoða þessa sýningu og
skoða hana vandlega.
Hversvegna er sögu-
sýningin ekki sótt?
NÝLEGA VAR ÞESS getið í
frjettum dagblaðanna, að 3000
manns hefðu sjeð sögusýninguna.
Þetta er lítil aðsókn. Og hvernig
stendur á því?
Getur það verið að menn horfi
í inngangseyririnn? Því ekki.
Það er nokuð dýrt að þurfa að
greiða 5 krónur fyrir að komast
inn og 3 krónur fyrir sýningar-
skrána. Það eru 8 krónur, sem
það kostar einstaklinginn að
fara á sýninguna. Fyrir þá pen-
inga geta menn t. d. fengið tvo
aðgöngumiða í kvikmyndáhús.
Það er ekki ólíklegt, að sumir
menn nenni ekki að eyða fje til
að skoða sýningu, sem þessa;
vilji heldur eyðaHje sínu í aðrar
skemtanir.
Jeg er þeirrar skoðunar, að
ekki hefði átt að selja aðgang að
sögusýningunni, nema þá eitt-
hvað örlítið, t. d. 1 krónu. Það
verður vafalaust tap fyrir ríkið
á sýningunni og það gerir ekk-
ert til. Aðalatriðið er að sem
flestir fái tækifæri til að sjá sýn
inguna og alt sje gert, sem mögu
legt er til að fá almenning til að
koma þangað.
Það er hægt að Iaða
fólkið að.
SÝNINGAR eru ekki lengur
það sjaldgæfar hjer í bænum, að
fólk fáist til að sækja þær, nema
að eitthvað sje gert til að laða
menn að þeim. Það er svo margt
annað, sem glepur fyrir, svo
margvíslegt, sem menn geta gert
nú í frístundum sínum, að til
þess að almenningur sæki sýn-
ingar, þarf að hafa eitthvað eftir-
sóknarvert, sem dregur fólkið að.
I sambandi við þessa sýningu
ætti að fá mentamenn okkar til
að flytja sögulega fyrirlestra. Fá
hljómlistarmenn til að leika ætt-
jarðarlög. I sem fæstum orðum
sagt: Gera sýninguna „lifandi“
og skemtilega. Þá myndi fólkiði
streyma þangað.
Og svo að lokum þetta. Væri
ekki tök á að halda þessa sýn-
ingu víðar á landinu en í Reykja-
vík. Væri ekki hægt að sýna í
stærstu bæjunum á landinu?
Sýningin er sannarlega þess verð
að það yrði gert.
Bílastæði, sem fáir
nota.
í FJÖLDA MÖRG ÁR hafa
bifreiðaeigendur verið gagnrýnd
ir fyrir hvernig þeir leggja bíl-
um sínum við aðalgöturnar í
miðbænum og torvelda þannig
alla umferð. Hefir ástandið oft
verið ljótt í þessum efnum, eink
um í Austurstræti og Hafnar-
stræti. En í hvert sinn, sem yfir
þessu hefir verið kvartað, hafa
bifreiðaeigendur spurt: „Hvar
eigum við að geyma bílana okk-
ar?“ og þeirri spurningu hefir
ekki verið hægt að svara og um-
ræður um málið því fallið niður.
En nú fyrir skömmu breyttist
þetta til batnaðar. Bæjaryfir-
völdin ljetu sljetta yfir grunn
Hótel íslands og ætla það svæði
fyrir bílastæði. Skiptir ekki
máli í þessu sambandi, hvort
mönnum líkar sú ráðstöfun vel
eða illa og enda mjög . skiptar
skoðanir um málið.
En bílaþröngin í Austurstræti
og Hafnarstræti er sú sama eftir
sem áður. Annaðhvort stafar það
af því, að bílaeigendur hafa ekki
gert sjer ljóst, að þeir geta lagt
bílum sínum á Hótel ísland
grunninn, eða þeir nenna ekki
að hafa fyrir því. Hjer er verk-
efni fyrir lögregluna. Hún ætti
að banna með öllu að bílar sjeu
látnir standa tímum saman á
Austurstræti og Hafnarstræti.
Myndi þá fljótt verða greiðari
umferð um þessar aðalsamgöngu
æðar bæjarins.
Ennfremur ætti. lögreglan að
taka til alvarlegrar athugungr og
hafa eftirlit með, hvernig menn
leggja bílum sínum víða í bæn-
um. I sumum götum er bíla-
mergðin svo mikil, beggja meg-
in við götuna,'að þær mega telj-
ast lokaðar fyrir umferð og víða
er ekki hægt að komast í bíl að
húsum vegna þess, hve bílum,
sem als ekki eiga heima við
göturnar er lagt þjett meðfram
gangstígum beggja megin gatna.
Bílaeigendur, sem vildu geyma
bíla sína í bílskúrum, eða á lóð-
um við hús sín, komast stundum
ekki að fyrir „aðkomubílum".