Morgunblaðið - 26.11.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 26. nóv. 1944.
AF SJÓNARHÖLI SVEITAMANNS
85 ára:
NÚ ER orðið langt um liðið
síðan jeg hefi sent blaðinu
pistla. Á þessum tíma hefir
margt gerst, sem vert væri að
minnast á, en fæst af því verð-
ur gert að umræðuefni í þess-
um pistlum. Þó ber einn atburð
hæst, eins og allir vita. Er það
myndun nýju stjórnarinnar. Af
því að jeg hefi stundum verið
nokkuð pólitískur í þessum
pistlum mínum, og stjórnarfar
ið'í landinu varðar svo mjög
alla þjóðina, bæði til sveita og
sjávar, þykir mjer rjett að fara
um þetta nokkrum orðum.
★
EINHVERNTÍMA í sumar
mintist jeg á það, að þegar þeir
flokkar, sem áður hefðu verið
í minnihluta í þinginu, kæm-
ust í meirihluta, væri það
krafa þjóðarinnar og þingræð-
isleg skylda flokkanna að hafa
forustu um stjórnarmyndun.
Árið 1942 mistu stjórnarflokk-
arnir gömlu — spyrðuband
Framsóknar og Krata — end-
anlega meirihluta sinn í þing-
inu, enda þótt þeir væru
nokkru áður orðnir ófærir um
að stjórna landinu. Samkvæmt
öllum þingræðisreglum átti
það því að koma í hlut Sjálf-
stæðism. og Sósíalista að sjá
landinu fyrir ríkisstjórn, sem
styddist við þingmeirihluta.
Þegar minst var á þessar skyld
ur flokkanna í þessum dálkum,
ráku Framsóknarblöðin —• Tím
inn og Dagur — upp vein mik-
ið og töldu það ganga glæpi
næst að gera þetta að umtals-
efni. Sem betur fer virðast fá-
ir hafa tekið skrif þessara blaða
alvarlega, því nú loks hefir
stjórnin verið mynduð eftir
rjettum, þingræðislegum leið-
um. Þeir flokkar, sem juku þing
fylgi sitt í seinustu kosningum,
hafa tekið við stjórnartaumun-
um í samvinnu við þriðja flokk
inn — Alþýðuflokkinn.
iír
ALTAF SÍÐAN um seinustu
kosningar hefir Sjálfstæðis-
flokkurinn barist fyrir því, að
koma á þingræðisstjórn. Lengi
vel var lítið útlit fyrir, að slíkt
mætti takast. Sósíalistar vildu
ekki taka ábyrgð á neinu og
Tímamenn gættu einskis ann-
ars en koma sjer vel við
Komma og fá þá til fylgilags
við sig, sem allir vita nú hvern-
ig tókst. Árangurinn af þessari
ötulu baráttu Sjálfstæðisfl. fyr
ir myndun þingræðisstjórnar
varð sá, að nú voru orðnir —
ekki einn — heldur tveir mögu
leikar til að koma þingræðis-
stjórn á. Má segja, að nú vildu
allar meyjar með Ingólfi
ganga.
★
SJALDAN mun nokkurri
stjórn hafa verið jafn-vel tek-
ið og þeirri, sem nú er sest að
völdum. Myndun stjórnarinnar
ljetti mjög áhyggjum af þeim
mönnum, sem voru farnir að
ugga um framtíð þíngræðisins
í landinu dg sáu enga leið út
úr þeim ógöngum, sem það
var komið í, því vafasamt var,
hvort nýjar kosninga-r hefðu
nokkru breytt þar um til batn-
aðar. Með myndun þessarar
stjórnar hefir þingræðið því
komist út úr því ráðleysi og
niðuriægingu, sem það var alt
af að sökkva í dýpra og dýpra.
ooooooooooooooo<
Eftir
Gain
O00000000000000<
ÞVÍ BER ekki að neita, að
margur mun hafa kosið, að
; þingflokkarnir allir f jórir
i hefðu staðið að myndun hinn-
I ar nýju stjórnar. Svo almenn-
ur og einlægur eip samvinnu-
hugur þjóðarinnar, að flestir
munu hafa óskað eftir því, að
tilraun væri gerð í þessa átt,
j þrátt fyrir hina ömurlegu
I reynslu af sumum flokkunum
í þjóðstjórninni gömlu. En þeg
ar nánar er aðgætt, var ekki
nema alveg 'eðlilegt, að svona
j íór — að Framsóknarflokkur-
inn varð utan við þá sam-
vinnu, sem nú hefír tekist.
★
SIÐAN Tímakempurnar
stukku fyrir borð af þjóðstjórn
arskútunni og síðan allar von-
ir þeirra um árangur af flaðr-
inu við Sósíalista brugðust,
hafa Framsóknarmenn sett
mjög einkennileg skilyrði fyr-
ir samvinnu við aðra flokka.
!
— Eftir því sem Tímanum seg-
ist frá, eru þau skilyrði eitt-
hvað á þessa leið: Við Sjálf-
stæðismenn hefir verið" sagt:
,,Ef þið skíftið um forustu, skul
i um við kannske vinna með
I ykkur. Við viljum ekkert við
| ykkur íala, meðan þið hafið
þessa menn á oddinum, en ef
þið rekið Ólaf Th„ Gísla Sv.,
Bjarna Ben., Magnús J. og Möll
er o. s. frv., eða gerið þá valda
lausa, þá verið þið máske við-
j mælandi. Fyr ekki“. Á sama
hátt hefir afstaðan til Sósíal-
j ista verið þessi: ,,Þið verðið að
j einangra „Moskvaklíkuna“,
j kasta „línudönsurunum“ út í
j ystu myrkur og kjósa betri
menn fyrir foringja. Þegar það
er búið, megið þið koma og
vita, hvort við viljum semja
við ykkur“.
★
ÞANNIG VORU „friðartil-
boð“ Framsóknar, eftir-því sem
Tíminn sagði. Finst monnum
þau ekki glæsileg? Á svona
grundvelli vildi hún semja.
Var það ekki fjarska sann-
gjarnt?!! Jeg tel það mjög eðli-
legt og vel til fundið, að nú
hefir Framsókn, þessi drýldna
drós, sem hafði uppi á svona
kostakjör að bjóða, nú hefir
hún með þegjandi samkomu-
lagi hinna flokkanna verið sett
í skammarkrókinn, og þar verð
ur hún að dúsa, uns henni hafa
lærst betri mannasiðir.
★
ÞETTA ER sjálfskaparvíti
og það finnur Framsókn vel.
Síðan þetta vildi til, hafa allir
forustumenn Framsóknar verið
ihálfsturlaður af máttlausri reiði
yfir því, hvernig komið er. Öll
framkoma þeirra, tal og skrif
ber glöggan vott um þetta.
Strax og. sýnt þótti að draga
mundi til einhverrar samvinnu
með núverandi stjórnarflokk-
um, ruku Tímamenn út um
land og boðuðu fundi til að
kynna fólkinu viðhorf sitt til
landsmálanna, að því er þeir
sögðu. Reyndist „kynningin“
fólgin í taumlausu níði um
stjórnarflokkana, röngum frá-
sögnum um afstöðu Framsókn-
arfl., og eftir að málefnasamn-
ingurinn var birtur, juku Tíma
menn ræður sínar með útúr-
snúningum, rangfærslum og
beinum ósannindum um hann.
Þá var ekki sparað að spá því,
að stjórnin mundi koma öllu í
eymd og öngþveiti á fáum vik-
um og svo þegar hrunið væri
komið, ætlaði Ólafur Th. og alt
íhaldið að flýja úr rústunum
til Ameríku. Og það var auð-
fundið á öllu tali Tímalegát-
anna, að
falin var í illspá hverri —
ósk um hrakför sýnu verri,
enda þótt þeir segðust leggja
á sig öll þessi fundahöld og
erfiðu ferðalög af einskærri ást
á föðurlandinu og umhyggju
fyrir sveitunum.
★
FYRSTU SKRIF Tímans í
stjórnarandstöðunni bera vott
um þetta sama — þessa van-
megna heift gegn hinum djörfu
fyrirætlunum stjórnarinnar.
Hjer skulu tekin nokkur
dæmi til að sýna, hve lítt þeir
Tímamenn sjást fyrir í skrif-
um sínum. Tíminij ræðst
harkalega á stjórnina fyrir að
ætla sjer að setja ný launalög,
en segir þó jafnframt, að launa
kjör hinna launalægstu sjeu
lítt viðunandi, en laun og auka
tekjur annara svo há, að óhóf
má teljast. I einni grein blaðs-
ins segir-, að þess beri að geta,
sem í málefnasamningnum
stendur, að aukna skatta skuli
leggja á stríðsgróðann og
skerpa eftirlit með skattafram
tölum, en þó hafði í næsta blaði
á undan birst gleiðletruð fyrir-
sögn um, að nú væri stríðs-
gróðamönnunum trygt að geta
haldið áfram að græða í skjóli
Ijelegs skatta- og verðlagseft-
irlits. I einni langloku eftir
Herm. J. segir, að vitað sje, að
sú krafa hafi komið fram frá
einum stjórnmálafl. að gera alt
landið að einu kjördæmi. Samt
er það upplýst á fremstu síðu
í sama blaði, að sú krafa hafi
aldrei verið sett fram, því það
hafi verið það sama og að hafna
öllu samstarfi.
Sýna þessi dæmi öll, að ofs-
inn og óðagotið hefir verið svo
mikið, að enginn tími hefir ver
ið til að samræma lygarnar og
róginn áður en þessum þokka
er dreift út til fólksins.
I LOK greinar þeirrar, sem
fyr er nefnd, óskar Herm. J.
ÞeSfc að stjórninni megi takast
sem best þær framkvæmdir,
1 r
j sem hun fyrirhugar og að
! henni lánist að skapa þá vel-
megun, er hún lofar. E. t. v.
munu einhverjir af þeim, sem
, þekkja manninn, heillyndi hans
j og góðgirni í garð andstæðinga,
i efast um, að hjer sje af ein-
| lægni mælt. En hvað sem um
I það er, þá mun þjóðin alment
j — allir starfandi menn til
sjávar og sveita — vænta mik-
ils og góðs af þeirri samvinnu
bænda, verkamanna og fram-
j leiðenda, sem nú er hafin. Þjóð
j in væntir þess, að forusta þess-
' ara samtaka beiti sjer fyrir
þeirri hagnýtingu stríðsgróð-
ans, sem gerir henni kleift að
öðlast batnandi lífskjcr og vax
andi menningu, eins og alla al-
þýðu heims dreymir um á þess
ari „villunótt mannkyns um
reglausa jörð“.
Jósep Þ. Björnsson
í DAG er 85 ára sá mæti
maður Jósef J. Björnsson, fyrr-
um skólastjóri á Hólum í
Hjaltadal og alþingismaður
Skagfirðinga.
Æfi hans hefir verið viðburða
rík og þýðing starfa hans víð-
tæk í sveitum landsins.
Aðal æfiatriðin eru í stuttu
máli þessi:
Fæddur er hann að Fremri
Torfustöðum í Miðfirði 26.
nóvember 1859, sonur Björns
bónda þar Björnssonar
bónda í Huppahlíð og Ingi-
bjargar Hallsdóttur, Halls-
sonar bónda á Stóra Vatnshorni
í Haukadal. Jósef misti föður
sinn 10 ára gamall og fluttist
þá með móður sinni að Fögru-
brekku í Hrútafirði, til Jóns
Bjarnasonar, bónda þar, sem á
þeim tíma var talinn meðal
fremstu bænda. Olst Jósef þar
upp við búnaðarstörf, þar til
hann á 18. ári sigldi til Noregs
til búnaðarnáms.
Lærði hann á búnaðarskól-
anum á Stend og lauk þaðan
fullnaðarprófi með fyrstu á-
gætiseinkunn árið 1879. Það ár
og hið næsta stundaði hann
verklegt nám hjá heiðafjelag-
inu danska og lagði meðal ann
ars stund á vatnsveitingar.
Vorið 1880 kom hann heim og !
vann þá fyrst hjá bændum í
Skagafirði, einkum þeim Ein- j
ari Guðmundssyni á Hraunum
og Gunnlaugi Briem á Reyni-
stað. Ferðaðist þó nokkuð þá
og næsta ár til að leiðbeina
bændum í Skagafirði og víðar.
Þegar Bændaskólinn á Hól- i
j um var stofnaður 1882, gerð- !
ist Jósef skólastjóri þar og j
þótti sjálfkjörinn til þess starfs.
Þá gegndi hann skólastjóra-
starfi um 6 ára skeið. Vetur-
inn 1885—86 dvaldi hann við
nám á Búnaðarháskólanum
danska og lauk þaðan prófi
með ágætiseinkunn í jarðfræði,
jarðræktarfræði, búfjárfræði
og mjólkurfræði.
Árin 1888-—96 stundaði hann
búskap á Bjarnastöðum í Hóla
hreppi og síðar á Ásgeirs-
brekku í Skagafirði.
Árið 1896 tók Jósef aftur við
skólastjórn og bústjórn á Hól-
um og var þá einnig í 6 ár
skólastjóri, en gerðist fyrsti
kennari við skólann, þegar Sig-
urður Sigurðsson tók við skóla
stjórn 1902. Því starfi gegndi
hann samfleytt til 1934, en
stundaði jafnframt búskap á
Vatnsleysu í Skagafirði.
Onnur opinber störf Jósefs
voru þessi:
Þingmaður Skagfirðinga 1908
—1916. Hann var formaður
í milliþinganefnd í launamál-
um 1914—16. Á síðari þingár-
um Jósefs var starfandi flokk-
ur þingbænda og var Jósef for-
maður hans.
Hann var í yfirskattanefnd
Skagafjarðarsýslu frá byrjun
til 1940. Hreppstjóri og sýslu-
nefndarmaður Viðvíkurhrepps
um hríð og hreppsnefndarodd-
viti um nokkurra ára skeið,
bæði í Viðvíkurhreppi og Hóla-
hreppi. Formaður lestrarfjelags
Hóla- og Viðvíkurhrepps og
búnaðarfjelags í báðum hrepp
um. Einnig formaður bindind-
isfjelags í Hóla- og Viðvíkur-
hreppi. Formaður Smjörgerðar-
fjelags bænda úr 5 hreppum
Skagafjarðarsýslu. Hann var
meðal stofnenda Skógræktar-
fjelags íslands, Kaupfjelags
Skagfirðinga o. fl. Hann er
heiðursfjelagi Búnaðarfjelags
íslands og Búnaðarfjelags Við-
víkurhrepps.
Hann hefir skrifað kenslu-
bækur í jarðfræði, jarðvegs-
fræði og steinafræði og fjölda
ritgerða í blöð og tímarit, eink-
um um búnaðarmál.
Jósef er þrígiftur. Fyrsta
kona hans var Kristín Frið-
bjarnardóttir frá Fyrirbarði í
Fljótum, og misti hann hana
mislingaárið 1882. Önnur kona:
Hólmfríður Björnsdóttir Pálma
sonar bónda í Ásgeirsbrekku.
Dó hún 1894. Þriðja kona er
Hildur ’ Björnsdóttir, systir
Hólmfríðar. Fjórtán .börn alls
hefir Jósef eignast og eru 8 á
lífi, 4 synir og 4 dætur, alt hið
merkasta fólk.
Jósef Björnsson hefir verið
óvenjulegur maður að gáfum
og starfsþreki. Eftir hann ligg-
ur meira en flesta þá íslend-
inga, er nú lifa. Saga hans frá
tvítugsaldri er líka saga ís-
lensks landbúnaðar á sama
tíma. Hans mestu áhrif til
þrifa og þróunar eru tengd við
skólastjórn hans óg kenslu á
þýðingarmesta búnaðarskóla
landsins um meira en hálfrar
aldar skeið. Fjöldi manna víðs
vegar um land á honum mikið
að þakka, en þó engir eins og
við lærisveinar hans, að frá-
teknu nánasta skylduliði. —
Hann hefir alla tíð verið hið
mesta prúðmenni í framkomu
og viðbúð, alúðlegur, glaðlynd
ur og fyndinn, glöggur á menn
og málefni, og svo mikill
fræðisjór, að jeg efast um, að
nokkur íslenskur maður hafi
staðið honufn jafnfætis í bún-
aðarfræðum um fleiri tugi ára.
Mundi það hafa hæft betur
hæfileikum hans og kunnáttu,
að vera prófessor við stóra vís-
•indastofnun en kennari við lít-
inn búnaðarskóla við hin fá-
tæjílegustu skilyrði. Að rita né-
kvæma æfisögu þessa manns
væri þarfaverk, sem ættmenn
hans og vinir ættu ekki að láta
j farast fyrir. Væri nauðsyn á að
j safna gögnum til hennar með-
an maðurinn lifir sjálfur.
Nú dvelur þessi virðulegi
öldungur með sinni ágætu konu
hjer í Reykjavík í skjóli Krist-
Framhald á bls. 12