Morgunblaðið - 26.11.1944, Blaðsíða 10

MOEGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 26. nóv. 1944.
14
MncYmtopm«íi a isian dises
Allir hafa heyrt talað um hinar mlklu, erlendu alfræðabækur, íil dæmis Salmonsens
Konversations-Leksikon eða Encyclopædia Britannica. Þær þykja slíkir kjörgripir. að þær
eru einatt hafðar til heiðursgjafa, en cru r.rní í fremur fárra manna höndum hjer á landi.
Hver maður, sem á alfræðabók og Iærir að "rtn hana, telur sjer ómissandi að hafa hana
jafnan handbæra. Hitt mun Islendingur íljótt komast að raun um, að í þessum úllendu
bókum er fjölmargt, sem hann kærir sig ekki um að vita, og í þær vantar meinlega ýmis-
legt, sem hann vildi sjerstaklega fræðast um.
Astæðan er sú, að þessar bækur eru miðaðar við þarfir tiltekinnar þjóðar. Einkum er
óviðunandi fyrir smærri þjóð að nota alfræðabók stærri þjóðar. — í Salmonsen er
miklu meira um Breta en í Encyclopædia Britanniea um Dani. Útlendar alfræðabækur eru
ekki einungis óhentugar fyrir ahnenning á íslandi vegna málsins, heldur af því, ao í þeim er
of Iítið eða mjög fátt um íslensk efni. Alfræðabók þarf því fremur að semja við hæfi hverr-
ar þjóðar sem þjóðin er fámennari og henni er minni gaumur gefinn' erlendis.
Þelja vila Islendingar. Manna á meðal hefir lengi vérið rætt um þörf íslenskrar al-
fræðabókar og því meir sem þjóðinni hefir heldur vaxið fiskur um hrygg. En enginn hef-
ir þorað að ráðast í slíkt fyrirtæki. Það kostar mikið fje, mikið starf, sameiginlegt átak
fjölda manna. íslendingar eru „fáir, fátækir,smáir“. Gæti útgáfa slíkrar bókar borið sig
hjer á landi? Er unnt að fá nógu marga og góða menn til þess að taka höndum saman um
að semja hana?
Nauðsynin vex með ári hverju. Þekkingarkröfurnar til allra manna í öllum stjettum
verða meiri og meiri, lorveldara að fá yfirlit um þekkingarforðann. Heimurinn stækkar
vegna fjölbreyttari rannsókna og kunnáttu, smækkar fyrir meiri samgöngur, færist nær
oss. Vjer neyðumst til þess að vera heimsborgarar, svo að oss dagi ekki uppi, en þurfum
líka að vita miklu meira um Island og Islendinga til þess að glatast ekki sem sjálfstæð
menningarþjóð. íslensk alfræðabók yrði hjálp lil hvors tveggja: að þjóðin kynnlist um-
heiminum og vissi um leið betur til sjálfrar sín.
Nokkrir áhugamenn hafa bundist samtökum um að gera tilraunina upp á eigin
spýtur, án opinbers styrks eða stuðnings. Þeir treysta á stórhug, skilning og menntavilja
borgara hins íslenska lýðveldis. Gerð hefir verið áætlun um kostnað og efni, fengin lof-
orð um stuðning margra ágætra manna í ýmsum fræðigreinum. Þetta er kleift, ef þjóðin
vill, ef nauðsynleg tala áskrifenda fæst. Annars ekki. Hver áskrifandi er ekki aðeins
að óska þess sjálfur að.eignast íslenska alfræðabók. Hann er að gera sitt til, að þ jóðin
eignist slíka bók. Þetta er eins konar þjóðaratkvæðagreiðsla, þjóðarpróf.
IIVAÐ ER BOÐIÐ? Alfræðabókin verður tólf bindi, hvert 500 blaðsíður, hver blaðsíða
að leturmergð eins og tvær Skírnissíður, alls 6000 blaðsíður, samsvarandi 12000 Skírnis-
síðum. í henni verða um 2000 myndir í texia og Iitprentaðar myndir og landakort á
sjerstökum blöðum að auki. Um hið fjölbreytta efni, sem raðað verður eftir stafrófs-
röð uppslátfarorða, er ekki unnt að gefa neina hugmynd, en vísa má í skrána um sam-
verkamenn hjer á eftir. Þetta á að vera íjölskrúðug fræðibók fyrir hvern íslending, fjár-
sjóður fyrir börn og unglinga á hverju heimili, handbók fyrir hina lærðustu menn utan
fræðigreina þeirra, — lykill að almennri sjálfmenntun, Ieiðbeining til sjermenntunar. —
Hún á að kynna íslendingum umheiminn og bæði þeim og erlendum fræðimönnum ís-
land og Islendinga. Hún mun verða vitni um, að íslendingar sjeu menntaþjóð, en samt
framar öllu tryggja það, að þeir verði menntaðri þjóð.
Hvað kostar þetta? Þetta verður dýr bók, enda stærsta rit, sem nokkurn tíma hefir
verið ráðist í að gera á íslandi á svo skömmum tíma. Samt verður bókin ekki gefin út,
nema unnt sje að hafa hana mjög ódýra í hlutfalli við stærð, kostnað og frágang. Hvert
bindi mun kosta óbundið 80 krónur, í sterku ljereftsbandi 100 krónur, í vönduðu skinn-
bandi 120 krónur. Allir munu sjá, áð 80 krónur fyrir 1000 Skírnissíður með myndum er
langt fyrir neðan venjulegt bókaverð nú. — Verðið getur haggast litils háttar, lækkað
eða hækkað, ef miklar verðsveiflur gerast á prentkostnaði eða bókbandi. En mjög mikið
af kostnaðinum, ritlaun, pappír o. s. frv., er óhjákvæmilegt að greiða á fyrsta ári, svo
að hann breytist ekki.
Hvenær kemur bókjn út? Fyrsta bindi mun koma á næsta vetri, síðan 2—3 bindi á
ári, uns verkinu er lokið. Mikið kapp verður lagt á að hraða vinnu og prentun, um leið
og gætt verður ýtrustu vandvirkni við hvort tveggja.
Áskriftir sendist sem allra fyrst. Undir tölu þeirra áskrifenda, sem gefa sig fram
á næstu tvcimur mánuðum, er það komið, hvort yfirleitt værður talið óhætt að ráðast í
þetta stórvirki eða allur undirbúningur þess hefir verið unninn fyrir gýg.
Það hefir verið myndað sjerstakt fjelag, Fjölsvinnsútgáfan,
til þess að hrinda þessu fyrirtæki í framkvæmd. Fyllið út eyðu-
blaðið og sendið áskrift til:
Fjölsvinnsútgáfan,
c/o Eiríkur Kristinsson, cand. mag.,
P. O. Box 182, Reykjavík.
Hjer að neðan eru taldir þeir, sem þegar hafa lofað
að vinna að útgáfunni.
t föf'umlar: Starfsgrein:
Agúst n. ll.jarnason, prófessor, dr. phil. TTeimspekÍ
Atexander Jóhannesson, prófessoV, dr. pil. Tungumál
Arni (t. Eylands, framkvæmdastjóri, 1 Uiskapur
Árni Friðriksson, fiskifræðingur, Dýrafræð-i
Árni Krisfjánsson, ]>íanóleikari, Tónlist
Bogi Ófafsson, yfirkennari,, Enskar bókm.
Einar Arnórsson, hæstarjettardómari, Lögfræði
Einar .Jónsson, mag. art. Þýskar bókm.
Eiríkur Kristinsson, cand. mag. Málfræði
Finnhogi Iiútur Þorvaldsson, verkfr. Verkfræði
Finnur Guðmundsson, dr. ver. nat. Dýrafræði
Fr. de Fontenay, sendiherra, Danskar bókm. og austurf .fræði
Guðm. Kjartansson, mag. sciént. Jarðfræði
Hákon Iljarnason, skógræktarstjóri, Skógfræði
Ingólfur Davíðsson, mag. scient. ^ Jurtafræði
Jóhann Briem, listmálari, HÖggmyndalist
-Tóhann Sænmndsson, læknii’, Læknisf ræð i
Jón Eyþórsson, veðurfræðingui’, Veðurfræði
Jón Gíslason, dr. phil. Rómv. bókm.
Jón Jóhannesson, p'rófessor, ísl. saga
Jón Magnússon, fil. kand. Rænsk. bókm.
Jón Vestdal. Dr. ing. Efnafræði
•Tón Þorleifsson, listmálari, TVfálaralist.
Klemens Tryggvason, hagfræðingur, l'Iagfræði
Knútur Arngrímsson, skólastjóri, Landafræði
Kristinn Árma.nnssou, cand. niag. Grísk. bókm.
’K’ristján Eldjárn, mag. art,. Fornleifafr.
Magnús Jónssou, liceneié és lettres, Frarisk. bókm.
Matthías Þórðarson, 7>nf. þjóðminjav. ísl. fornleifafr.
Ólafur Briem, mag. art. Norr. Goðafr.
Ofafur Ilansson, cand. mag. Sagnfræði
Óskar Bjarnason, efnafræðingur, Efnafræði
Pálmi Ilannesson, rektor, Isl. Staðfr.
Pjetur Sigurðsson, sjómælingam. Siglingafræði
Sií urbjörn Einarsson, docent, Trúarbrögð
Sigurður Guðnmndsson, arkitekt, Byggingarlist
Sigui'ðnr Nordal, prófessor, Isl. bókm.
Sigurður II. Pjetursson, gerlafræðingur, Jurtafræði
Símon Jóh. Ágústsson, dr. phil. Uppeldisfr.
Skúli Þórðarson, mag art. Sagnfræði
Steingrímnr Þorsteinsson, dr. phil. Isl. bókm.
Steinþór Sigurðsson, mag. scient. Stjörnufræði
Sveinn Þórðarson, dr. rer. nat. Eðlisfræði
Teresia Guðmundsson, veðurfræðingur, Norskar bókm.
Þórhallur Þorgilsson, bókavörður, Rómanskar bókm.
Þorkell Jóhannesson, prófessor, Isl, saga
Þorsteinn Þorsteinsson, hagstofustjóri, Hagfræði
Þórunn' Ifafstein, frú, Kvenl. fræði.
Jeg undirritaður gerist hjer með áskrifandi að
ALFRÆÐABÓKINNI
og er undirskrift mín bindandi fyrir alt ritið.
. Ritið óskast: 1) Óbundið.
2) Bundið í Ijereft.
3) Bundið í skinn.
Nafn:
Staða:
Heimilisfang:
Vinnustaður:
Aðalritstjóri verksins verður: Árni Friðriksson.
Aðstoðarritstjóri: Eiríkur Kristinsson.
Tilvonandi áskrifendur
eru bcðnir að fylla út
pöntunarseðilinn, senda
hann útgáfunni og strika
yfir það um bandið, sem
ekki á við.
Þegar litið er yfir þau nöfn, sem að ofan eru skráð, ætti það
að vera Ijóst, að þegar hefir tekist að tryggja nægilega sjer-
þekkingu og starfsorku til þess að skila þessari útgáfu, þótt
mikil sje, heilli í höfn. Þó er enn eftir að leita til margra sjer-
fræðinga, sem nauðsynlegt er að fá til samvinnu, og er óhætt
að gera ráð fyrir, að tala þeirra, sem að starfinu standa, áður
en lýkur, verði yfir eitt hundrað.