Morgunblaðið - 19.12.1944, Blaðsíða 7

I>riðjudagur 19. des.
1944/
MTO RGUNBLAÐIÐ
HAFNARGERÐ Á AKRANESI
I MORGUNBLAÐINU 16.
nóvember s. 1., er athyglisverð
grein eftir bœjarstjórann á
Akranesi, Arnljót Guðmunds-
Son. I greinni kallar hann hafn-
arbætur hjer hjá okkur á Akra
nesi, mál málanna, en mjer
finnst, að við Akurnesingar eig
-um tæplega til í íslensku máli
nægilega sterkt nafn eða orð,
yfir þá nauðsyn okkar að fá
bætl hafnarskilyrði hjer.
Mjer blandast ekki hugur u'm
það, að við Akurnesingar mun-
um oft þurfa að þreifa ofaní
vasana áður en við höfum feng
ið þau hafnarskilyrði, sem okk
ur nægja, svo við getum verið
öryggir um fleytur okkár og
þar af leiðandi afkomu plássins,
og þá um leið tiltölulega mik-
inn hluta þjóðarteknanna, eftir
fólksfjölda, og mun jeg koma
að því síðar. Við verðum máske
að þreifa svo oft ofan í vasann,
að vasalokin rifni frá, en jeg
er viss um, að hver einasti Ak-
urnesingur ungur og gamall,
telur ekki á sig að færa fórnir,
til þess að eiga von í vissari af-
komumöguleikum, fyrir sig og
sína, nú og í framtíðinni.
Þegar Akurnesingar fluttu
útgerð sína heim frá Sandgerði,
1926 og 1927, en þar höfðu þeir
numið land og gjört út í nokk
ur ár, það voru þeir sem fyrstir
gjörðu út mótorbáta frá Sand-
gerði, svo teljandi sje.
Um þetta leyti höfðu hin á-
gætu fiskimið, norðan til í bugt
inni fundist af Akurnesingum,
þau voru áður kunn nokkr-
um mönnum og þá helst af Vest
firðingum. Fundu Akurnesing-
ar fljótt, að hægri var heima
fenginn afli, enda óx útgerðin
mjög ört, og 1933 voru hjer 25
bátar frá 9. tonnum, eldri bát-
arnir, upp í 38 tonn. Fundum
við fljótlega að stærri bátarnir
voru arðbærari, þar sem þeir
gátu flutt meira ' að landi og
voru þess utan nothæfari við
síldveiðar, í Faxaflóa og fyrir
norðúrlandi á sumrin, þeir gátu
því veitt lengri og betri at-
vinnu, á sjó og landi.
Við byggðum bryggjur og
lengdum bryggjur. En höfnina
vantaði. Bátarnir voru hafðir
á svonefndu Lambhúsasundi,
þar er grunnsævi svo bátarnir
taka niðri um stærri fjörur. Þar
gengur óbrotinn brimsjórinn yf
ir leguna, þegar vestan hafrót
ganga, en það versta af öllu var,
hvað þröngt var fyrir bálana
á legunni, var svo langt komið,
að mæla varð á milli þeirra og
haft var 30 faðma legurúm
fyrir hvern bát. Bátarnir lágu
í ótrúlega sterkum legufærum
og voru þrjú stór atkeri við
hvern bát. Þegar stórbrim eru,
slær bátunum saman og veldur
það því á stundum að þeir
brotna og hefir komið fyrir að
þeir hafa sokkið af völdum
þess. — Mest tjón varð af
þessu 14. janúar 1933, þeg-
ar 13 bátar brotnuðu hjer
meir og minna. Bátar þessir
voru þá nýlega útbúnir og
standsettir upp á hið besta, til
véiða fyrir vertíðina. Með öll-
um þeim kostnaði, sem því
fylgir, má nærri geta, hversu
ógurleg blóðtaka það hefir ver
ið á nýbyrjaðri vertíðinni í 1200
manna þorpi, sem þá var hjer.
Bót var þó mikil hvað Reyk-
jISS
Undirstaða atvinnulífsins
víkingar brugðu fljótt og vel
við um viðgerð þessara skipa,
sem brotnuðu, gekk þar mest
og best fram, Bátastöð Reykja-
víkur (Magnús Guðmundsson).
Um þetta leyti gekk okkur
illa að koma bátum okkar fyr-
ir hjá ábyrgðarfjelögum, sökum
hinna tíðu sjóskaða og urðum
við, að sæta hækkun á iðgjöld-
um.
Eftir þetta stóra tjón, var far-
ið að skipta bátunum og flytja
suma suður á Krossvík, þar sem
nú er aðalhöfnin, en þar hafa
einnig orðið skemdir á bát-
um. Þar liggur hafaldan líka
beint á land í öllu sínu almætti,
þegar hafrót eru. Þar liggja nú
12 bátar og er ávalt uggur um
þá í brimum og ofviðri.
Það er köld aðkoma fátæks
eiganda, að sjá með morgunsár
inu, bátinn sinn, um miðja ver
tíð, liggja brotinn í fjör-
unni. Hann snýr sjer und-
an og skipshöfnin, sem misti
vonina um afkomu sína á besta
atvinnu tímabili ársins, drý,pur
höfði.
Því miður hafa mörg önnur
sjávarþorp á landinu, sömu
sögu að segja, og margir munu
spyrja hvernig útgerð geti þrif
ist við slíkar aðstæður, en
hverjar yrðu þjóðartekjurnar,
ef öll slík fiskiver væru lögð
niður?
Jeg vil nú taka eina þessara
fiskistöðva og sýna fram á rjett
mæti og tilverurjett hennar.
Það má með sanni segja, að
Akranes sje vel í sveit sett, að
plássinu liggja margir hreppar,
með glæsilegum búskap - og
mjög góðri fjárhagsafkomu,
það sýnir myndarskapurinn úti
og inni á öllum bæjum. I ná-
grenni bæjarins er vatnsorka,
sem nægja myndi tugþúsunda-
bæ, til ljóss, hita og iðnaðar.
I Borgarfjarðarhjeraði eru ein-
hverjar landsins mestu hita-
vatns-uppsprettur, bærinn og
nágrennið er þekt fyrir sjer-
staklega góða og mikla jarð-
epla-framleiðslu, eru hjer óþrot
legir möguleikar á því sviði,
sömuleiðis eru hjer óþrjótandi
jai'ðræktar möguleikar og bár-
um við gæfu til að hefjast fyrst
ir handa um stórfelda land-
flæma uppþurkun, sem þegar
hefir borið góðan ávöxt. —
Neytsluvatn er hjer ágætt og
gæti dugað fyrir mörg þúsunda
bæ. Byggingarefni er sæmilegt
ístórum stíl, nálægt bænum. Og
svo eru hin ágætu fiskimið,
sem öllu gefur líf og afl. Það
er alkunnugt að veiðarfæra-
notkun er hjer mörgum sinnum
minni en annarsstaðar og afla-
hlutir og afkoma skipa með því
besta á landinu.
Aoeins vantar okkur að
lengja hafnargarðinn um 120
metra til þess að fullnægt sje
þörfum plássins. Og þessu verð
um við að hrinda í framkvæmd
á næstu tveimur árum að
minsta kosti.
Hjer myndi aukast svo mikið
athafnir og útgerð, á stuttum
tíma, að við þyrftum ekki frek
ari aðstoðar þess opinbera, til
þess að vernda öryggi flotans.
Okkur ér öllum Ijóst, að báta
floti okkar hjer er langt of lít-
ill, aðeins 17 bátar 1943 — nú
að vísu nokkuð fleiri, sem staf
jar sjerstaklega af öryggis-
leysi í höfninni, myndi hann
aukast mjög fljótlega, við bætta
höfn, bæði aukningu á heima-
útgerð og aðkomubátum. Enn-
fremur eigum við einn góðan
línuveiðara og einn togara, en
bæði þessi skip hafa á stundum
orðið að leita annara staða okk-
ur til tjóns. Voru þó bæði þessi
skip keypt hingað á sínum
tíma til atvinnuaukningar
þessu plássi. Mönnum sveið því
mjög sárt að sjá þau sigla frá
plássinu með aðflutta og út-
fluttar vörur sínar, þegar at-
vinnuleysið svarf hj'er að eins
og annarsstaðar fyrir stríðið.
Það er því öilum augljóst eins
Ásökunaróp hrunstefnumanna
SÍÐAN vorið 1942 hefir kvein
an og reiðiorð Framsóknar-
manna alt af við hvert tæki-
færi verið eins konar plága á
landsfólkinu. Aldrei fara svo
fram umræður í útvarpi, að
ekki sje þar sungið sama lagið.
um þau ósköp sem gerðust 1942
þegar Hermann og Eysleinn
lirökluðust úr ríkisstjórninni
við lítinn orðstýr. Varla kemur
út nokkurt Tímablað án bess
að þar sjeu einhver kvein um
atburðina frá 1942 og aldrei er
haldinn baráttufundur og jafn
vel ekki flokksfundur Fram-
sóknarmanna á landinu, svo að
þar sje eigi að heyra sama söng
inn.
í eldhúsumræðunum á dög-
unum var þessu efni svarað
hæfilega með fáum orðum af
einum gáfaðasta og mest virta
andstæðingi Sjálfstæðismanna,
sem nú fæst við stjórnmál okk
ar lands, samgöngumálaráðherr
anum, Emil Jónssyni.
Hermann Jónasson gaf til-
efnið með því að spila gömlu
plötuna um óstjórnina 1942,
sem hann taldi núverandi rík-
isstjórn beint framhald af.
Emil Jónsson kvaðst ekki
harma það, þó að núverandi rík
isstjórn yrði lík stjórn Sjálf-
stæðismanna 1942. Það hefði
verið góð stjórn. Hún hefði efnt
öll sín loforð og engin svik haft
í frammi.
Þau nytjamál sem hún var
sett til að afgreiða, hefði hún
afgreitt eftir því sem unt var.
Aukin mann-rjettindi, kjördæma
málið og aukin landsrjettindi:
sjálfstæðismálið. Kjördæma-
málið hafi verið afgreitt eins!
og til var ætlast og sjálfstæð-
ismálinu þokað áfram um n.jög j
þýðingarmikinn áfanga og sem
mestum úrslitum rjeði um hina
farsælu lausn þess.
Alt tal Framsóknarmanna
um að vöxtur dýrtíðarinnar
hafi verið þessari stjórn að
kenna, væri hrein villa. A því
sviði hafi úrslitasporið verið
stigið fyrir forgöngu Fram-
sóknarmanna þegar sambandið
var rofið milli kaupgjalris og
afurðaverðs 1940.
Þessi vitnisburður hins
merka manns er viðeigandi
snoppungur á hina gasprandi
hrunstefnumenn, sem æfinlega
reyna að klína á saklausa menn
og heiðarlega sínum eigin
syndum.
Það er líka víst og áreiðan-
legt, að sú hækkun verðvísi-
tölunnar, sem að varð 1942,
hefði komið, hvaða rikisstjórn
sem verið hefði á því tímabili.
Það mál var búið að undirbúa
svo af Framsóknarmönnum og
því miður áttu Sjálfstæoismenn
líka þátt í því þegar þeir vilt-
ust inn á þá leið, að fylgja gerð
ardómslögunum í ársbvrjun
1942. Þeir gerðu það ekki síst
til að varna samvinnuslitum við
Framsóknarmenn. F.n það hefir
orðið þjóðinni dýrt. Að vísu
voru gerðardómslögin bygð á
rökrjettri hugsun ef miða
skyldi við það, að hjer væri
hægt að stjórna eins og þar
sem öllu er stjórnað með her-
valdi. En löggjöf, sem bygð er
á rjettri hugsun í sjálfu sjer,
verður að hreinni villu, ef ekki
er hægt að frakvæma hana. Þá
getur hún valdið óbætanlegu
tjóni. Þannig fór og með gerð-
ardómslögin. Þau voru af-
kvæmi Framsóknarflokksins og
beinl framhald af lögfestingar
frumvarpi þeirra 1941. Um þau
sagði og greindasti maður þess
flokks, Jónas Jónsson, í dreifi-
brjefi sem hann sendi vinum
sínum 1943, eitthvað á þessa
leið:
Gerðardómslögin og lögfest-
ingin reyndist bygt á algerri
vanþekkingu á vilja þjóðarinn-
ar og getuleysi stjórnarvald-
anna.
Þetta eru sönn orð og væri
miklu nær fyrir Hermann og
aðra Framsóknarmenn að hug-
leiða þau, heldur en að heimska
sig æ ofan í æ með þeim ósann-
indum, að vöxtur dýrfiöarinn-
ar sje að kenna þeirri sf]órn
Sjálfstæðismanna, sem tók við
því öngþveiti sem hann var bvi-
inn að koma málum þj.iðar-
innar í.
Hækkun dýrtíðarinnar hjer
á landi er fyrst og fremst styrj
aldarfyrirbrigði, sem ekki hefir
verið unt að ráða við. Af þeim
hlutanum,sem sjálfráður er inn
lendum mönnum, getur enginn
stjett og enginn flokkur hreins
að sig og sagt: Saktaus er jeg.
En þyngsta sökin hvílir þó á
Framsóknarflokknum, eins í
þessu sem nálega öllu öðru sem
aflaga hefir farið í okkar þjóð-
fjelagi í mörg undanfarin ár.
Það er hægt að sanna með
augljósum dæmum.
J. P.
og sakir standa, að bæði pláss-
inu og þjóðinni í heild er hreinn
hagur í að leggja fje til aukn-
ingar hafnarbóta hjer.
Máli mínu til sönnunar vil
jeg benda á eina ástæðuna enn.
Eru það útflutningsverðmæti
sjávarafuroa af skipum okkar
Akurnesinga, miðað við heild-
arútflutning sjávarafurða lands
ins, árin 1941 til 1943.
1941 útfl. 179.5 milj Akr. 6.5fo
1942 — 193 — — 6A1%
1943 — 205.5 — — 7.25%
Af þessu sjest að okkar litla
þorp er með 14. partinn af öll—
um útílutningi sjávarafurða á
landinu og miðað við fólks-
fjölda, sem er 1.7% af lands-
mönnum. Akranes hefir því
skilað sínu pundi. Hjer á
Akranesi var útflulningur að
meðaltali á mann árið 1943
7.448.50.
Tel jeg víst að munurinn sje
þó meiri að hundraðstölu i
hjeruðunum kringum Akranes,
þegar þess er gætt, hve mikið
af framleiðslunni fer til inn-
anlands neyslu.
Ein ástæðan fyrir skjótri
úrlausn hafnarmálanna hjer á
Akrcinesi er hinn mikii fólks-
straumur, sem fer hjer um
alla tíma ársins, og þó raddir
hafi komið fram um ferju á
Hvalfjörð, þá hlýtur hver heil-
vita maður að sjá þann þjóðar-
hag, að gjöra góða höfn á Akra
nesi fyrst, sem svo síðar gæti
hjálpað til að gjöra miljóna
ferju eða veg inn fyrir Hval-
fjörð, eftir því sera þá þætti
best henta.
Fyrir Alþingi liggja nú frum-
vörp um hafnarbtæur á Akra-
nesi, sem þingmaður okkar,
Pjetur Ottesen, hefir flutt til
þess að flýta fyrir hafnarbót-
um hjer. Er þess að vænta að
sá skilningur sje fyrir hendi á
Alþingi að þetta þjóðþrifamál
fái góðar undirtektir og skjóta
afgreiðslu. Jeg þykist þess full
viss að allir hugsandi menn
verði með þvi nauðsynjamáli,
hvar í flokki sem þeir standa.
Sig. Haílbjarnarson.
i»miimimiiiiiiiiiiiii!UiiiimmiiuiiiiiiiuumiiuiuiuK
| 2—3 1
I Trjesniiði |
j§ vantar mig nú þegar. §í
~ 3
Stefán Jakobsson
= Mánagötu 18. Sími 4172. =
i H
uiiiiimiiiiniiiiiimmmitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitimiia
yutmmiiimiimiuimiiiuimfuiiimiiiiiiiiiimiiiiimi
I =;
sar
ÍSkrautmálaðar|
KOMMÚBUR"
Klæðaskápar
Bókaskápar
‘l^álaraitojan h
Qiitnir |
Hverfisgötu 74. Sími 1447. S
fiiHiuunimiHnnmmmimtuumiiiiiimiiiuimiiiiiu