Morgunblaðið - 19.12.1944, Blaðsíða 9

ÍÞriðjudagur 1.9. des. 1944.
MOHGUNBLAÐTÐ
9
Sfóziarvottwr secjár Srá:
LÍFIÐ í BERLÍN í DAG
JEG ER nýlega kominn
frá Berlínarborg. Sjerhverj-
um þeim, sem er kunnugur
í borginni frá því fyrir stríð,
myndi veitast ákaflega erf-
itt að átta sig í rústum þeim,
sem nú marka megindrætt-
ina í þessari borg, sem var
svo velmegandi fyrir stríð-
ið. Það má heita, að borgin
sje óþekkjanleg. Þeir Ber-
línarbúar, sem tekist hefir
að varðveita nokkuð af
kýmnigáfu sinni, tala um
„rústirnar við Polsdam“ og
eiga þá við höfuðborg sína.
Þetta er heldur ekki nein
fjarstæða, því að heilum
borgarhverfum hefir verið
jafnað við jörðu og sam-
göngukerfið bókstaflega ger
eyðilagt. Neðanjarðarjárn-
brautir, strætis- og spor-
vagnar sjást aðeíns með
höppum og glöppum. Engin
tilraun er gerð til þess að
halda uppi föstum áætlun-
arferðum. Einfaldasta og
vissulega öruggasta leiðin til
þess að komast leiðar sinn-
ar í höfuborg Hitlers i dag,
er að fara fótgangandi. og
þó er sú leið aðeins á færi
hinna ratvísustu. Þeir, sem
ætla sjer að komast á ákveð
inn stað, verða að vera gagn
kunnugir borginni og þegar
myrkrið er skollið á, þýðir
engum að ætla að komast
leiðar sinnar.
Sprengjugígir og húsa-
rústir varna allsstaðar veg-
ar á strætum, þar sem áður
iðaði alt af umferð og þar
sem áður voru byggingar
þær, sem settu svip sinn á
Berlínarborg.
Húsnæðisvandræðin, sem
þegar eru orðin óbærileg,
verða þó stöðugt alvarlegri
vegna hins sívaxandi flótta-
mannastraums frá Austur-
Prússlandi. Jafnharðan og
flóttamenn þessir koma til
borgarinnar, hrekur lögregl
an þá þaðan aftur, en flest-
um tekst að laumast þangað
á nýjan leik, og hjálpa þann
ig til að gera yfirvöldunum
ástandið óviðráðanlegt.
Þeir, sem mist hafa heim ■
ili sín í loftárásum, og aðrir,
húsnæðisleysingjar, hafa
gripið til þess ráðs að hrófla 1
sjer upp timburkumböldum
í útborgunum. Mörgurn þús
undum þessara skúra — því
að skúrar eru það og annað
ekki — hefir verið komið
upp umhverfis borgina. Til
þess að spara timbur, mann
afla og rúm, hefir verið sett
reglugerð um, að gólfflöt-!
urinn megi ekki fara fram
úr 22 fermetrum; ef því boði
er ekki hlýtt, kemur lögregl
an um hæl og rífur skúrinn
til grunna. Reglur og fyrir-
skipanir eru ennþá í háveg-
um í Þýskalandi, og vei
hverjum þeim, sem gerist
brotlegur við þær.
HúsnæðisvandræSi
og matvælaskortur.
ÞAR SEM rúmlega tveir
þriðju hlutar allra íbúða
hafa annað hvort verið lagð
ir í rústir eða gerðir óhæfir
Eftir Oscar Jacobi
Efni greinar þessarar var sent símleiðis frá Stokkhólmi
til Nevv York fyrir tveimur mánuðum. Segir höfundur m.
a., að Þjóðverjar kalli nú hina sprengjutættu höfuðborg
sína „rústirnar við Polsdam".
til íbúðar, búa Berlínarbú-
ar nú við hin frumstæðustu
skilyrði. Algengt er, að
tvær eða fleiri fjölskyldur
þjappi sjer saman í eitt her
bergi — og hrósa happi. Að-
alatriðið er að hafa raun-
verulegt og óskemt þak yfir
höfuðið, en fjöldinn allur á
ekki því láni að fagna. Það
eru þeir, sem verða að láta
fyrir berast í húsarústum og
koma sjer fvrir eftir bestu
getu í grunnum hruninna
húsa. Öðrum er fengið skjól
í ,,bröggum“ í nánd við verk
smiðjur, þar sem þeir vinna.
loks er hann í stöðugum ótta
um líf sitt vegná loftárása.
Verkalýðurinn.
ÞAÐ ER þannig engin
furða þó að kurr fari vax-
andi meðal þjóðarinnar. Um
mæli þýsks vjelavirkja. sem
jeg þekki, eru táknræn fyr-
ir ástandið meðal alls þýska
verkalýðsins í dag. Hann
sagði: „Jeg vinn sextán J^ans'.
stóll”, er önnum kafin við
að kveða upp dauðadóma,
sem síðan eru framkvæmdir
samviskulaust, annað hvort
þannig, að „sökudólgarnir”
eru skotnir eða hengdir. Hin
siðarnefnda smánarlega að-
ferð hefir, af ásettu ráði,
verið innleidd af ógnardóm-
stólum nasista, gegn svo-
nefndum „ósigurs-boðber-
um”. Afleiðingin er sú, að
hatrið gegn Gestapo og S.
S.-sveitunum vex hröðum
skrefum. Mjer kom þýski
alþýðumaðurinn þannig fyr
ir sjónir, að hann þrái heit-
ast þann dag, þegar honum
gefst færi á að jafna sakirn-
ar við Himmler og bófaflokk
stundir á sólarhring í her-
gagnaverksmiðju. Þær átta
stundir, sem eftir eru, verð
jeg að nota til þess að sofa,
hlaupa í loftvarnabyrgi,
Um heimilislíf við venju- mæta til skrásetningar til
leg menningarskilyrði er þessa eða hirts starfa á flokks
vitanlega ekki að ræða við skrifstofum, svo og til ferða
þessar aðstæður. Flestar
konur vinna að hergagna-
framleiðslu. Nú er svo kom-
ið, að öllum vopnfærum
mönnum — auk margra ó-
vopnfærra — hefir verið
boðið út til herþjónustu.
Umheiminum er þegar kunn
ugt, að 16 ára drengir hafa
verið sendir á vígvellina, en
hitt mun fæstum kunnugt,
að 12 ára gamlir drengir
hafa verið sendir til Aust-
urvígstöðvanna og látnir
vinna þar við að grafa skot-
grafir.
Áróðursvjel Göbbels vitn
ar í þessu sambandi til hins
brennandi áhuga æskulýðs-
ins til þess að gerast sjálf-
boðaliðar á vígstöðvunum.
Allir, sem hafa verið sjón-
arvottar að hinum átakan-
legu atburðum, þegar kjökr-
laga frá vinnu minni og til
hennar. Taugakerfi mitt er
að þrotum komið. Mjer
stendur alveg á sama hvern
ig stríðið fer, hugsa orðið
um það eitt, að hinar ægi-
legu og látlausu loftárásir
taki enda og jeg geti fengið
boðlegan mat að borða og
snúið mjer aftur að heil-
brigðu og friðsömu lífi. Alt
kýs jeg fremur en þessa ægi
legu tilveru“. Þannig komst
vjelfræðingurinn að orði.
Fólk, sem þannig talar,
hættir lífi sínu. Samt ber nú
orðið mjög á slíkum ummæl
um. Eftir hina sameiginlegu
vfirlýsingu þeirra Himmlers
og Göbbels um allsherjar-
hervæðingu sem þátt í því,
sem nefnt er „hið heilaga
stríð gervallar þjóðaririnar”,
svo að orðalag áróðursherr-
andi börn eru hrifsuð með ans sje notað, fyrirskipuðu
nasistaleiðtogarnir. Þar sem
þeir sáu hvað verða vildi,
valdi úr faðmi grátandi
mæðra, vita að þetta er lvgi,
jafn hrottaleg og hún erjöllum nasistum að skýra
blygðunarlaus. Sálarlíf þess , Gestapo-lögreglunni þegar
ara barna hefir verið eitrað frá hverskonar ummælum,
alt frá upphafi og nú eru j sem gæfu ósigur Þýskalands
þessir vesalingar orðnir föl-, til kynna. Gestapo-lögregl-
ir og magrir af vaneldi. Það j an er fljót. í vöfum og spyr
er hryllileg sjón, en talandi engra spurninga.
tákn um fórnir þær, sem! Á þennan rátt hafa fleiri
nasistar hafa krafist af en hudrað vinir mínir með-
þjóðinni í stríði, sem nú er al verkamanna og vinir
komið á sjötta ár. Samtímis þeirra og fjelagar, nýlega
eru systur þeirra á ferming horfið, „spurlos versenkt”.
araldri neyddar til þess að Ættmenn þeirra hafa ekki
vinna í hergagnaverksmiðj- . fengið minstu fregnir um
Ógnarstjórn Himmlers
fylgja stöðugar áminningar
frá Göbbels.Öllum stundum
með öllum meðölum, sem
hann hefir vfir að ráða, bás-
únar hann út hversu ægileg
örlög bíði þýsku þjóðarinn-
ar, ef bandamönnum, sem
nú berjast á þýskri grund,
tækist að yfirbuga Þýska-
land. En þessi aðferð virðist
bera lítinn árangur og menn
taka henni fálega.
Annars ber talsvert á
þeirri skoðun meðal Þjóð-
verja, að Engil-Saxar muni
koma sæmilega vel fram við
þá. Skömmu áður en jeg fór
frá Berlín, átti jeg tal við
ýmsa menn, er þá voru ný-
komnir frá Vestur-Þýska-
landi. Þeim kom saman um,
að almenningur væri þar
greinilega vinveittur banda-
mönnum, þrátt fyrir það, að
borgir Vestur-Þýskalands
hafa orðið fyrir einna hörð-
ustum árásum flugherja
Breta og Bandaríkjamanna.
En menn eru fullvissir þess,
að hernám bandamanna
muni binda endi á loftárásir
og jafnframt hafa í för með
sjer lausn á vöruþurðar-
vandamálinu.
Svipaðs hugarfars verður
einnig vart í Berlín og Prúss
landi. Þar láta menn alment
þær vonir í Ijós, að þýska
hernum muni takast að
stemma stigu fyrir framsókn
Rússa, svo að sem allra
minstur hluti Þýskalands
verði hernuminn af Rúss-
um. Þjóðverjar hafa slæma
meðferðar af hendi vestur-
veldanna.
Kjósa helclur Engil-Saxa
en Rússa.
Fólk, sem á ættingja í
Austur-Prússlandi og Slje-
síu, sagði mjer, að það t æri
ákaflega kvíðafullt vegna af
drifa þeirra. Þeir, sem eiga
heima við austur-landamær
in, hafa enga möguleika að
komast þaðan. Yfirvöld nas
ista hafa stranglega bannað
öll ferðalög þaðan, nema
börnum og konum með ung
börn. Allir, sem haldið geta
á skóflu. eða á einhvern hátt
aðstoðað við vörnina gegn
Rússum, verða að halda
kvrru fyrir.
Allir Berlínarbúar, sem
eiga foreldra eða aðra ætt-
ingja i suður-hluta landsins ,
leitast á allan hátt við að
útvega sjer ferðaleyfi þang
að. Ástæðan er sú, að Þjóð
verjar hafa heyrt, að her-
náms-áform bandamanna
sjeu þau, að Bandaríkja-
menn hernemi suður-Þýska
land, en Bretar vestur-
Þýskaland. Allir vilja
dvelja á áhrifasvæði - Bretn
eða Randaríkjamanna, þeg-
ar Þýskaland gefst upp.
Þó er það misskilningur,
að halda, að Þjóðverjar bú-
ist við mildri méðferð nokk
urra hernámsyfirvalda. —
Þeir ganga þess ekki duld-
ir, að hernám, hvort heldur
amerískt, breskt eða rúss-
neskt, verður þeim hinn
strarigasti skóli. Menn eru á-
kaflega áhyggjufullir og o-
rólegir vegna þess, að nas-
ista-yfirvöldin hafa látið
þær fregnir berast, að banda
menn muni setja alla, sem
verið hafa meðlimir nas-
ista-flokksins á „svarta-list-
ann‘, og að allir slíkir menn
verði skotnir, fluttir útlag-
ar til Síberiu eða fái þunga
fangelsisdóma.
Verkalýður Berlínar-borg
ar er sammála um það, að
hvað, sem verði ofan á, geti
ástandið aldrei orðið verra
en það er nú. Þessvegna era
verkamenn ekki eins kvíða
fullir vegna hernáms Rússa
eins og nasistar og yfirstjett
in. Verkamenn í Berlín eru
annað hvort algerlega hlut-
lausir gagnvart Rússum eða
þeir hafa talsverða samúð
með þeim. Hernaðarafrek
Rússa hafa endurlífgað hið
forna vinarþel til þeirra, frá
árunum fvrir valdatöku
samvisku gagnvart Rússum. jHitlers En þýski- kommún.
Þeir vita hvermg þyski her' - - • - ....
isminn í dag -er ákaflega
um. Engin grið eru gefin. jörlög þeirra. Gestapo hefir jinn hefir komið fram í Rúss j brekíítill og byg«ður á skoð
Allir Berlínarbúar eiga 1 allar klær úti til að hafa j landi, og hvernig meðferð- unum ^ t’cjöö'um Komin-
matvælaskort yfir höfði sjer hendur
hári þessara
og eru raunar sannfærðir
um komu hungurvofunnar
og drepsóttir og heilsuspjöll
í kjölfar hennar. Hinn
óbreytti Berlínarbúi lifir nú
lífi, sem þrælum hefði áður
þótt óboðlegt; hann klæðist
tötrum og fær ekki nóg að
borða; híbýli hans myndu
á venjulegum tímum ekki
þykja skepnum boðleg og
vinnuharkan er ofboðsleg;
manna, og oftast nær tekst
þeim það.
Ógnarstjóm.
ÞAÐ ER aðeins um eina
refsingu að ræða fyrir slíka
lausmælgi — dauðarefsingu.
Gestapo hefir komið þúsund
um fyrir kattarnef í þess-
um mánuði einum (sept. s.
1.). Rjettar-afskræming sú.
sem nefnd er „þjóð-dóm-
in var á Hvít-Rússum og
Ukrainu-búum meðan Þjóð-
verjar voru húsbændur bar.
Þess vegna tel jeg, að fregn
ir, sem jeg fjekk í Berlín,
um að hræðsla hefði grip-
ið um sig meðal íbúa Aust-
ur-Prússlands, vegna vænt-
anlegs hernáms Rússa, hafi
við rök að styðjast. Það er.
líka þessvegna, að hinn ó-
breytti Þjóðverji væntir
betri skilmála og mildari
ters, eða þess, sem menn
minnast enn af honum. og
,.nær raunverulega ekki út
yfir raðir öreigalýðs iðn-
verkamanna. Starfsemi rúss
neskra verkamanna í Þýska
landi, við útbreiðslu á kenn
ingum kommúnista í verk-
smiðjum Þýskalands, ber
engu að síður góðan árang-
ur. Enda þótt Þjóðverjum
Frarrili. á bls. 12.