Morgunblaðið - 11.01.1946, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 11. jan. 1946

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjór.i: Ivar Guðmundsson
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Simi 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 12.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
TT * r 7 » Art 7 » 7 * 4.
Frjals viö kjorboroio
ÞEGAR Koestler hefir í bók sinni lýst hinúm bág-
bornu kjörum og undirokun verkalýðsins í Rússlandi
undir stjórn kommúnista, þar sem.sagt er frá misrjettinu
] launakjörum, er skapað hefir nýríka vfirstjett í land-
inu, sem ræður gersamlega yfir verkalýðnum og beitir
hann allskonar harðrjetti, spyr hann:
„Hverníg hefir allt þetta getað skeð, án mótstöðu, og
í landi, sem að orði kveðnu hefir verið undir einræðis-
stjórn öreiganna?“
Og Koestler svarar þessari spurningu þannig:
,,í auðvaldsríkjunum með lýðstjórnarfyrirkomulagi,
eru verkamönnum opnar tvær leiðir til þess að hafa áhrif
á stjórnarákvarðanir: hinar almennu kosningar og verk-
lýðsfjelögin.
Augljóst er, að fyrri leiðina er ekki um að ræða í ríki
sem aðeins leyfir einn stjórnmálaflokk.
Kjósendur í Ráðstjórnarríkjunum hafa aðeins rjett til
þess að greiða atkvæði með eða móti þeim eina lista fram-
bjóðenda, sem borinn hefir verið fram af stjórnarvöldun-
um. Að greiða atkvæði gegn slíkum lista, getur komið
kjósendum í koll, því að í flestum sveitakjördæmum fara
kosningar fram opinberlega, auk þess sem það er með
öllu tilgangslaust, þar eð ekki er völ á öðrum frambjóð-
endum.
Löglegir andstöðuflokkar eru ekki til, engin óháð blöð
og engir möguleikar á því að almenningsálitið geti látið
til sín taka gegn ríkisvaldinu“.
Þannig er lýsing Koestlers á hinu „austræna lýðræði“,
Verkalýðurinn í Rússlandi hefir engin tök á að ná rjetti
sínum gegn um hinar almennu kosningar. En standa þá
ekki verkalýðsfjelögin vörð um rjett verkalýðsins? Þessu
svarar Koestler. Hann segir m. a.:
„Er skrifstofuvald Stalins kom til sögunnar á árunum
eftir 1925, varð gagnger breyting á starfsemi og högum
verklýðssamtakanna.---------Hlutverk þeirra var nú
ekki lengur að gæta hagsmuna verkamannanna, heldur
áttu þau að herða á vinnuaganum og sjá til þess, að há-
marksafköstin yrðu aukin.
Þessi fjelagsskapur, sem áður hafði verið athvarf og
vörn verkamannasíjettarinnar var nú orðinn verkfæri í
hendi ríkisvaldsins til þess að kúga verkamenn“.
Þetta voru orð Koestlers.
★
íslensku kommúnistarnir hafa verið að amast við því,
að Morgunblaðið skuli vera að rifja upp stjórnarfarið í
Rússlandi og hið miskunarlausa harðrjetti, sem verka-
lýðurinn á þar við að búa.
En kommúnistar.geta sjálfum sjer um kent, að almenn-
mgur á íslandi fær vitneskju um þessi mál. Þeir hafa
talið sig málsvara verkalýðsins. Þeir hafa prjedikað, að
hjer væri verkalýðurinn kúgaður og undirokaður, eins
og í öðrum ,,auðvaldsríkjum“. Samtímis hafa þeir verið
að búsúna alsælu þá, sem verkalýðurinn í Rússlandi ætti
við að búa, bæði í stjórnarfarslegu og efnahagslegu til-
liti' Þeir bjuggu til slagorðið „austræna lýðræðið“ um
stjórnarfar kommúnista og fengu átrúnaðarskáld sín til
þess að hefja það til skýjanna. Þeir reyndu að telja verka-
mönnum trú um, að hjer hefði þeir ekkert öryggi. En í
ríki kommúnista væri þeim trygt fylsta öryggi o. s. frv.
Verkalýðurinn á íslandi veit það nú, að allur þessi áróð-
ur kommúnista var stórfeld blekking og fölsun stað-
reynda. Hjer er verkalýðurinn frjáls athafna sinna. —
Hann semur sjálfur um kaup og kjör sín, en í ríki komm-
únista skamta valdhafarnir kaupið. Hjer hefir verkalýð-
urinn lögverndaðan rjett til samtaka, til þess að tryggja
rjett sinn og er frjálst að gera verkfall. I ríki kommúnista
eru verkföll bönnuð að viðlagðri dauðarefsingu.
Verkamaðurinn á íslandi fæst aldrei til að afsala sjer
frelsi sínu. Hjer gengur hann frjáls að kjörborðinu og þar
tryggir hann rjett sinn, með því að afneita boðberurn ein-
ræðis og harðstjórnar — afneita kommúnistum!
XJíluerjl óhripar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Vantar ísland full-
trúa í Núrnberg?
NÝLEGA fóru fram umræð-
ur á Alþingi um fyrirætlanir
Þjóðverja hjer á Islandi í styrj
aldarbyrjun. Njósnir og gagn-
njósnir voru nefndar í því sam-
bandi, en fátt kom fram í um-
ræðunum, sem varpaði skýru
ljósi á fyrirætlanir Þjóðverja og
starfsemi hjer fyrir stríð.
Nú vill svo vel til, að við mun
um geta fengið aðgang að bestu
heimildum um þetta atriði, þar
sem eru málskjölin í rjettarhöld
unum í Núrnberg. Þar hefir
margt komið í ljós, sem almenn
ingur vissi ekki um áður. —
Flestar Evrópuþjóðir hafa veitt
þessum rjettarhöldum serstaka
athygli og hafa sent þangað
blaðamenn og aðra fulltrúa til
þess að fylgjast með því sem
er að gerast og upp kann að
komast.
Þannig er það t. d. með Svía.
Sænskir blaðamenn eru við-
staddir rjettarhöldin og þeir
hafa orðið margs vísari um
starfsemi og fyrirætlanir Þjóð-
verja í Svíþjóð og moldvörpu-
starf nasista þar, bæði inn-
lendra og erlendra.
•
„Amt Norden“-
skjölin.
í RJETTARHÖLDUNUM í
Núrnberg hafa verið lögð fram
skjöl, sem fundust hjá Alfred
Rosenberg og nefnd eru „Amt
Norden“ skjölin. Þessi fskjöl
fjalla nær eingöngu um fyrir-
ætlanir Þjóðverja á Norður-
löndum og má gera ráð fyrir
að ísland sje þar með, ef Þjóð-
verjar hafa haft einhverjar fyr
irætlanir í huga hvað ísland
snertir.
Göring ljet svo um mælt
skömmu eftir að hann var hand
tekinn í sumar að Hitler hafi
fyrirhugað innrás á Island 1940.
Það skiftir hreint ekki litlu
máli fyrir Islendinga að fá að
vita hið sanna í því máli.
Ef til vill er nauðsynlegt að
íslendingar sendi mann til
Núrnberg eins og Svíar og fleiri
þjóðir til þess að komast að fyr
irætlunum Þjóðverja. En það
þyrfti þá að gerast hið fyrsta.
•
Sírennslið.
FYRIR nokkrum mánuðum
voru menn hvattir til þess að
gæta þess að ekki rynni hjá
þeim vatn að óþörfu. Vatnsveit
an _ hafði menn til þess að
,,hlusta“ hús að næturlagi til
þess að ganga úr skugga um að
ekki væri eytt vatni til ónýtis.
Var þetta sjálfsögð ráðstöfun,
því bruðl með vatn er ekk-i
betra en önnur óregla, sem ekki
á að eiga sjer stað.
En nú virðist sem einhver aft
urkippur hafi komið í það hjá
Vatnsveitunni að ganga eftir
því að vatn sje ekki látið renna
til ónýtis. Undanfarnar vikur
hafa mjer borist mörg brjef
frá fólki, sem kvartar undan sí-
rennsli vatns í húsum sem það
býr í. Sumir, sem búa á efri
hæðum hús kvarta yfir því, að
fólk á neðri hæðum láti renna
svo mikið vatn til ónýtis, að
ekki komi dropi upp á efri hæð
arnar, aðrir kvarta um svefn-
leysi vegna söngs í vatnsrörun-
um að næturlagi.
Óvíða í heimi mun vera notað
jafnmikið vatnsmagn á hvern
íbúa eins og hjer í Reykjavík.
Það er ekki vegna þess að Reyk
víkingar sje meiri vatnskettir
en fólk er flest, heldur vegna
þess, að í kæruleysi er vatn lát-
ið sírenna í tíma og ótíma.
Vatnsveitan þyrfti að hefja
eftirlit sitt á ný óg hafa það
strangt.
Stutt símtal.
HÚSFREYJA skrifar mjer á
þessa leið: — „Á mánudaginn
var hringt í síma hjá mjer kl.
12.15. Jeg svaraði í símann og
nefndi númer mitt, en sá, er
hringdi spyr um annað númer
og svara jeg þá- aftur og nefni
enn númer sima míns, en við-
komandi virðist ekki heyra svo
jeg spyr hvaða númer hafi verið
valið til þess að fullvissa mig
um, að skakt hafi verið hringt.
En svarið, sem jeg fæ er bara:
„Þegiðu!“ — Síðan er skelt á.
Jeg beið méð heyrnartólið fyr
ir eyranu dálitla stund, mest
af undrun yfir þessari dæmafáu
ósvífni, því það er ekki á hverj
um degi, sem maður er hringd
ur upp til að skipa manni að
þegja. Eftir drykklanga stund
kemur-áftur rödd í símann og
jeg spyr hver þetta sje og fæ þá
það svar, að þetta sje í KRON.
Gaf jeg þá þeim, er jeg talaði
við skýringu á spurningu minni
og sagðist gjarna vilja vita
hvaða fyrirtæki það væri, sem
hefði slíka dóna í sinni þjón-
ustu. Það var stúlka, sem svar-
að hafði í símann og kvaðst
hún ekki hafa símað til mín.
Þekkti jeg á röddinni að hún
sagði satt.
•
Lögreglan og fáninn.
AGNAR KOFOED HANSEN
lögreglustjóri hefir skýrt mjer
frá því, að lögregluþjónar hafi
mjög ströng fyrirmæli um að
sýna fána sínum, fánum er-
lendra ríkja, svo og þjóðsöng
Islands og annarra ríkja alla
þá virðingu, sem krafist sje. —
Þetta se svo stórt atriði í æf-
ingu lögregluþjóna, að ekki
komi til mála annað, en'að þeim
sje öllum fullljósar skyldur sín
ar í þessum efnum.
Hinsvegar benti lögreglu-
stjóri á, að þegar lögregluþjón-
ar eru að vinna skyldustörf sín,
t. d. að stjórna umferð og nota
til'þess hendurnar, sje ekki
hægt að krefjast af þeim að
þeir geri tvent í' einu, vinna
skyldustörf sín og heilsa fána,
þjóðsöng eða yfirmönnum sín-
um.
Þegar lögreglúþjónn fer á
undan fylkingu þar sem fáni er
borinn og beinir umferð frá
fylkingunni, er hann að vernda
fánann og þá getur staðið þann
ig á, að hann verði að snúa baki
að fánanum, eða geti ekki stað-
ið kyrr til að heilsa á meðan
þjóðsöngur er leikin. Það er
skylda lögregluþjóns að hugsa
fyrst og fremst um starf sitt.
Þetta sagði lögreglustjórinn
og er skýring hans í alla staði
eðlileg.
(■uaauanMMMni MMwrmntmnmMtktiiáMMM^aB'nMMiiif
■ i*ir«inri>TB ■ mvtyafrrm
Á ALÞJÓÐA VETTVANGI
cmu*« «» w
in langa leið lii frelsisins
SEGLBÁTURINN var litlu
stærri en venjulegur björgunar
bátur; virtist jafnvel enn
smærri er hann ljet í haf frá
sænsku ströndinni og lagði út
í hin vályndu veður og strauma
sama Skagerrak. Um borð voru
16 estlenskir flóttamenn — sjö
karlmenn, fimm konur og fjög
ur ungbörn. Þau þrengdu sjer
saman í lágreista vistarveru
Ermu. Þau höfðu engin kort af
Atlantshafinu, engin matvæli
nema kartöflur, mjölmat og
dálítið af niðursoðnum fiski. —
En þau kvörtuðu ekki. Eftir
margra ára stríð og strit voru
þau á leið til Ameríku.
Þau höfðu öll flúið frá ætt-
landi sínu er Rússar hernámu
það og neituðu að lúta stjórn
kommúnista. Allt sparifje
þeirra fór í að kaupa bátinn og
vistirnar. Gömul bátsvjel var
sett í Ermu og þó báturinn
væri aðeins 34 fet, var hann sjó
fær. Forystumaður flóttafólks
ins var Harri Phalberg, sjó-
maður góður og stýrimaður
hans, Arvid Kuun var einnig
góður liðsmaður á sjó.
Þeir skiptu með sjer vöktum,
stóðu við stýrið 4 klukkustund
ir í einu allan sólarhringinn. —
Það var eins og slæmt veður
elti Ermu á röndum. Dag eftir
dag veltist þessi litla fleyta í
miklum sjóum og óveðri, en 62
dögum eftir að báturinn ljet úr
höfn í Stokkhólmi kom flótta-
fólkið til Madeira-eyju. Flótta-
fólkið ætlaði í land, en yfirvöld
in sögðu nei: „Við viljum enga
kommúnista hjer“. x
Fleytan ljet aftur úr höfn og
stefndi suður á 20. breiddar stig
og fjekk byr hinna hlýju stað-
vinda. Vikum saman. naut
fólkið og börnin sólarinnar á
þilfari bátsins. En svo var það
þann 27. nóvember s. 1., að
Erma sigldi inn í kaldan vest-
lægan storm, 60 mílur frá Hatt
eras-höfða. Stórsjóar gengu yf-
ir skipið dag eftir dag. Leki
kom að dekkinu og lúgarinn
fyltist af sjó. Alt blotnaði, föt,
skór, rúmföt. Kuldinn var óskap
legur. Einu sinni var báturinn
einar 40 mílur frá Atlantic
City, en þá skall enn á stór-
viðri, sem hrakti bátinn aftur
austur og suður á bóginn til
hafs og það var ekki útlit fyrir
annað en að flóttafólkið myndi
farast, rjett í landsýn.
Matvælabirgðir voru nærri á
þrotum og skipverjar á Ermu
gátu ekki borðað nema eina
máltíð á dag. Til þess að elda
þessa einu máltíð urðu konurn
ar að skiptast á að halda
prímus undir pottinum og pott-
inum varð að halda yfir eldin-
um með höndunum. — Oft fór
prímusinn og potturinn um koll
og olía og matur fór til spillis.
Dag eftir dag lásu konurnar
hátt fyrir börnin til að róa þau
og karlmennirnir sungu til þess
að óreifa huganum frá erfið-
leikunum. Að lokum rakst
amerískur tundurspillir á Ermu
og dró hana til hafnar. Flótta-
mennirnir fengu alla þá bestu
aðhlynningu, sem hægt var að
veita í flotastöðinni. Fólk sendi
börnunum leikföng og fullorðna
fólkinu fatnað og matvæli.