Morgunblaðið - 16.03.1946, Blaðsíða 10

10
MORÖUNbuAÐIB
Laugardagur 16. mar’s 1946
VERÐLAG OG VIÐSKIFTAMÁL
FYRIR LONGU ákvað jeg að
sltanda fyrir mínu máli gagn-
vart blaðalesendum að því leyti
er hið svokallaða „heildsala-
mál“ snerti mig, en mjer þótti
rjett að bíða dómsniðurstöðunn
ar í máilnu, ef það skyldi ske
að dómurinn tæki til greina
málsbætur mínar og sýknaði
mig með öllu. Reyndm varð
þó önnur, og var málsbóta
minna að engu getið í greinar-
gerð dómsins. Sekt min var
með þeim hæstu, samanborið
við aðra hliðstæða dóma. Þeir
aðrir, er einnig hafa fengið dóm
að undangenginni ókæru verð-
lagsstjóra, hljóta því að hafa
líkar málsbætur fram að færa
og jeg hefi, eða betri. Um ára-
mótin 1944—1945 birtust fregn
ir um stórkostlegar verðlags-
bfotaákæru í nokkrum dagblöð
um Reykjavíkur á hendur G.
H. & M. h.f, en ekki hafði
þegar þessi blaðafregn birtist,
verið komin fram nein ákæra
frá sakamálastjóra á hendur
stjórnendum fjelagsins, og kom
ekki fram fyrr en nokkrum dög
um síðar og virðist því hafa
verið innangengt milli dagblað-*-
anna sem birtu fregnina og við
skiftaráðs. í lögum frá 13. íebr.
1943 um verðlag, segir svo í 6.
grein:
„Viðskiftaráði, verðlags-
stjóra, starfsmönnum eða öðr
um, sem afskiíti hafa um
framkvæmd þessara laga, er
bannað, að viðlagðri ábyrgð
eftir ákvæðum almennra
f' hegningarlaga um opinbera
starfsmenn, að skýra óvið-
komandi mönnum frá þeim
atriðum, er þeir verða
áskynja um af skýrslum þeim
sem um getur í 2. gr., að því
leyti, sem þau varða einstaka
menn eða einstök fyrirtæki“.
Ekki er hægt að segja annað
en að þessi lagagrein hafi verið
brotin, en eftir því hafa þeir,
sem eiga að gæta laga og rjett-
ar ekki tekið, og ætlast jeg ekki
til að eftir því sje frekar tekið
nú eða rannsókn hafin, og tel
jeg mjer engar málsbætur að
því, þó þessari lagagrein væri
fylgt eftir af rjettvísinni með
sama offorsi og umræddum
málarekstri á hendur mjer og
meðstjórnendum mínum í
stjórn firmans G. Helgason &
Melsted h.f. Þegar jeg fregnaði
EFTIR PÁL B. MELSTED
Fyrsta grein
€1«
HELGA80N 8 MELSTEBr
’UMBOOS- 00 HEILDVERZLUN
N? 37245
C
REYKJAVlK.
o
Merki:

194
M
t bí,* v'

^ ***
jLL
j Nr. aur.
J, A / Stfc , -sícszs -
/U7
X... V < - >. r /V/ 1o
JoL (rt/ Lq
... ......... j- '.. Æ 7,Í0Cj, $P
_.! j ! 5/ ,-V-c) -j
! • ' í í . . ■ ’t .
Mynd 1.
I þessa ákæru var jeg staddur í j fari með Dettifossi, en hanri
New York, og það fylgdi með ( fórst, sem kunnugt er.
frl'gninni, að jeg mætti búast j
við stórsektum og að hegning- j Verðlagið.
arákvæði fylgdi með, en aftöku J Margur hefir orðið þess var,
var búið að lofa öllum heild- að mjög líkar vÖrur og sömu
sölum áður og S.Í.S. iafnvel vörur eru með' mismunandi
ekki undanþegið verði í verslunum, og er eðli-
Mynd 2.
Þetta þótti hæfileg áhættu- legt að fólk haldi að hæsta
þóknun þeim til handa, sem við verðið sje hinum úthrópuðu
milliríkjaverslun fengjust. Jeg heildsölum og heildsalaklíkum
fór þegar að týgja mig til heim- að kenna, og þá fyrst og fremst
ferðar, svo að jeg gæti orðið þeim, sem ákærðir hafa verið.
viðstaddur aftökuna, en litlu
munaði að svo gætí ekki orðið, má oft deila um gæðin, og fram
því þá gátu ekki aðrir fengið leiðendur geta-einnig haft dá-
flugfar en háttsettir embættis- lítið mismunandi hátt verð á
menn ríkisins. Jeg tók mier því líkri vöru. En hjer verður tek-
ið dæmi af vöru, sem framleidd
er af sama verksmiðjuhring,
og því ekki hægt að deila um
vörugæðin. Þetta er lítil olíu-
gasvjel og fylgir hjer mynd
af henni og einnig mvnd af
tveim reikningum frá þekktum
fyrirtækjum hjer í bæ ásamt
eftirfarandi samanburðarskýrsl
um yfir 5 mismunandi heild-
söluverð á samskonar vjel.
Jeg lagði fram í rjettinum
hjá sakadómara reikning þann,
sem hjer er í III. verðflokki
og má S.Í.S. bar vel við una.
Þar skýrði jeg frá að h.f: G.
Helgason & Melsteð hefði selt
sömu vöru á kr. 51.41 sem SIS
seldi á kr. 70.00, og fylgja mynd
ir hjer með af sölureikningum
frá báðum.
En bó nokkuð ótrúlegt megi
þykja, er h f. G.H.M. kærðir
fyrir of mikla álagningu í New
York á þessar eldavjelar. seldar
Þó verð sje misjafnt á líkri vöru samkvæmt mynduðum sölu-
reikning hjer.
Hjer sannast ótrúlega vel
málshátturinn: „Ekki deyr sá,
sem dýrt kaupir“, og tölur þær,
sem hjer eru uppgefnar, tala
sínu máli. Þær tvær stórsölur
sem hjer eru efstar, I. og II.,
hafa báðar verið kærðar fyrir
verðlagsbrot, hinar þrjar ekki,
því þeir munu í öllu hafa hagað
sjer samkvæmt reglugerð verð-
lagsstjóra eða verðlagsstjóri og
formaður viðskiftaráðs samið
reglugerðir sínar eftir þeirra
innkaupsaðferðum á sínum tíma
en það bragð hefir margur ekki
varast, og hefir verðlagsstjóri
þegar náð sjer vel niðri á þeim,
sem ódýrast seldu og svo einnig
þeim notendum, er svo óhepnir
hafa orðið, að lenda á dýru eld-
færunum án tillits til þess hvort
þeir tilheyrðu heildsalaklíkunni
eða ekki.
GHM hafa keypt inn í gegn-
um skrifstofu sína í New York
olíueldfæri lík því sem hjer um
ræðir, sem hafa numið að stórr-
söluverði kr. 413.243,00. — Ef
stórsalan SÍS hefði sjeð um
þessi inrikaup, þar sem stór-
söluverð þeirra reynist 36,2°/o
hærra en GHM’s, sem kærðir
eru. fyrir verðlagsbrot, hefði
stórsöluverð þeirra á sama vöru
magni numið kr. 563.838.97 alls
eða kr. 149.593,97 meira en
stórsöluverð GHM.
Hjer fara á eftir tvær skýrsl-
ur til samanburðar, sem tala
sínu máli. Þár sermSÍS er lang-
stærsti ,,heildsalinn“ hjer á
landi, má gera ráð fyrir að þeir
hafi flutt inn mikið meira en
,GHM af þessum vörum; önnur
þau fyrirtæki, sem hjer um
ræðir, eru einnig með stærstu
innflutningsfyrirtækjum hjer.
Auðsjeð er að öllu meira ræð
ur ofsóknin á hendur heildsöl-
um svokallaðri heildsalaklíku,
en umhyggjan fyrir því,
að almeningur fái nauðsynjar
við sem vægstu verði, en
sumir af neytendum 1 verða
stundum — háttvirtir kjósend-
ur — og það átti að kenna heild
sölum um háa og misjafna vöru
verðið og mistök öll í dýrtíðar-
málunum. Svo er samin reglu-
gerð af verðlagsstjóra, er nær
því brýtur í bága við stjórnar-
skrá hins unga íslenska ríkis
og annara landa, þar sem ísl.
Framh. á bls. 11
Samanburður verðmismunar í stórsölu og smásölu, pr. stk.
Mism. á stór.s.v.
Stór.s.v. 1/10 ’44 Smásv.
Verðfl.
Innflytjendur:
-31/3 ’45
%
kr. pr. stk.
i. Olíuvjel frá GHM mynd I kr. 51,41 66,83
IV. Dd. frá B B — 90,00 75,1% 117.00
III. Do. mynd III frá SÍS.. — 70,00 36,2% 91,00
IV. Do. mynd III frá BB . v — 90,00 75,1% 117,00
V. Do. frá Adolf Beint & Co.
Innk‘aupsv.-j-kostn. tollum. . — 95,00 84,8% 133,00
Samanburður á verði til verslana og notendá, miðað
við stórusöluverð fimm fyrirtækja og það vörumagn, sem GHM
hefir selt. Smásöluálagning er reiknuð 30% nema í V. verðflokk,
þar sem keypt var beint og leyfð 40% álagning.
Mismunur Mismunur
stórsölu- Smásölu- á smásölu-
Stórusöluverð verðs verð verði
samt. kr. Kr. samt.* Kr. samt.. Kr. samt.
I. G H M .. 413.243,00 v 537,215,90
II. A A....... 509,115,38 95.872,38 661.849,99 124.634,09
m. S í S .... 563,836,97 149,593,97 731,688,06 194.472,16
IV. B B........ 723.588,49 310.345.48 940.665,04 403,449,14
V. Adolf. Beint Innk.verð:
& Co., N. Y. .. 763,673,06
350.430,06 1069.142,28 531.926,38
Mynd 3.