Morgunblaðið - 16.03.1946, Blaðsíða 11

Laugardagur 16. mars 1946
MORGUNBLAÐIÐ
n
— Verðlag og viðskiftamál
Framh. af bls. 10.
borgarar reka atvinnu. Þessar
reglugerðir eru mjög klaufa-
lega samdar af mönnum, sem
enga reynslu hafa í viðskifta-
málum, vita ekkert um hefð,
venjur og alþjóðaviðskiftalög-
gjöf. En með einveldi því, sem
viðskiftaráði er gefið af ríkis-
stjórninni með lögum um verð-
lag', tekst því að semja reglu-
gerð sem gerir dómstólunum
fært að dæma ■ heildsalana ■—
tilætlaðan dóm, — svo auðveld-
ara verði fyrir viðskiftaráðs-
liðið að undirbúa Nýja Eands-
verslun.
Viðvíkjandi vjelinni frá CC,
sem sýnt er hjer,
að keypt sje beint írá er-
lendu firma, er það að segja
um smásöluálagningu, að hún
er leyfð smásölum nokkuð
hærri þegar að keypt er beint,
en að ,,kaupa beint“ þýðir orð-
ið á verslunarmáli það, að
kaupa frá erlendu fyrirtæki, en
þegar þannig er keypt, hefir
verðlagsnefnd leyft nokkuð
hærri álagningu heldur en þeg-
ar keypt er frá innlendri stór-
sölu, og sýnir það þjónslund við
alt það, sem erl. er. í saman-
burðinum er miðað við 40%
álagn., er á það var leyfð þeg-
ar keypt var beint frá erlendu
fyrirtæki, sem hjer verður nefnt
Adolf Beint & Co. Ekki má al-
gerlega kenna þeim C. C. og
Adolf Beint & Co. hið háa verð
á vjel þeirri, sem keypt er i
gegnum þá, vegna þess að þeg-
ar móttakapdi fekk þetta eld-
færi, hafði flutningsgjaldið
hækkað nokkuð hjá Eimskip á
þessum eldfærum frá því sem
var, sjálfsagt með samþykki
verðlagsstjóra, og er auðsjeð að
Eimskip er ekki talið til heild-
salaklíkunnar. Þar sem það fær
að hækka flutningsgjald á vöru,
sem það hefir flutt oft áður
fyrir lægra verð, en sú hækkun
heitir ekki álagning.
Ef allt það vörumagn sem að
ofan greinir hefði verið keypt
beint og ekki notast við neinn
innlendarf stórsala hjer eða er-
lendís, sem er þó unnið að beint
og óbeint að setja fætur fyrir,
hefðu notendur orðið að greiða
SJÖTUGUR:
allt að helmingi hærra verði
en því, sem ódýrast mátti fá.
Það er eftirtektarvert, að frá
því í október 1944 og fram á ár-
ið 1945 fer verð á eldfærum
þeim, sem hjer um ræðir, stöð-
ugt hækkandi, með vaxandi
sókn viðskiftaráðs á hendur
stórsölum; hefir það stöðugt
sótt upp á við og fram á við ög
er því rjettnefni á því fram-
só.knárverð; en mjer er ekki
kunnugt um að innkaupsverð á
þessum vörum hafi hækkað
neitt í U.S.A. Fvrri hluta s.l.
ár tilkynti verðlagsstjóri í
vinstri blöðum að ekki yrðu
flelri heildsalar kærðir, en það
er um það leyti, sem verið er
að dreifa hinam misdýru eld-
færum út til notenda, enda
sýnir samanhurðarskýrslan
hjer á undan að hætt heíir ver-
ið ákærum þegar kom að vissu
verðlagi og ekkert við hið háa
verðlag að athuga frá verðlags-
eftirlitsins hálfu.
Eins og sjest af því, sem þegar
hefir verið ritað, hefir ekki
verið gætt þess af hálfu verð-
lagsstjóra, að einstaka vöruteg-
undir væru ckki seldar við
mjög misjöfnu verði, það svo
slælega, að sama vara verður
allt að 100%.dýrari 1 smásölu
en1 hægt var að kaupa hana ó-
dýrast, og virðast vörur hafa
mátt hækka í verði takmarka-
laust, aðeins ef að umflúið varð
að ekki væri fylgt vissum
hundraðshluta í álagningu, þar
sem íslenskir kaupsýslumenn
áttu í hlut í samkeppni við er-
lenda.
Verðlagsstjóri og dómsmála-
stjórn landsins hefir sótt það
mjög fast að fá þá islensku
kaupsýslumenn, sem hafa gerst
svo djarfir að stofn erlendis út-
flutningsverslun með fullu leyfi
frjálslynds stórveldis, dæmda
frá æru og eignum.
Fyrsta þætti í málsvörn
minni er hjer með lokið, og end-
Stefán Hannesson, Litla-Hvam
STEFÁN Hannesson skóla-
stjóri í Litla Hvammi í Mýr-
dal, er 70 ára í dag. Hann er
útskrifaður kennari frá Flens-
borgarskóla 1901. Áður kendi
hann börnum í Skaftártungu
og víðar, á árabili frá 1895. ;—
Fastur barnaskólakennari í
Dyrhólahreppi rjeðist hann
1903 og þá búsettur bónai þar.
Kennari er hann rúml. 50 ára
gamall, og' bóndi 43 ára. Þrátt
fyrir svo háan aldur og langa
starfsbraut er hann úngur í
anda og hugsjónaríkur. Áhuga-
samur um skólamál, búnaðar-
mál og landsmál — yfir höfuð
að tala — eins og hann sje ný-
kominn af námsbekkjum. Auo-
sjáanlega hefir hann mikið lært
í skóla sínum.
Árið 1902 var barnaskóli
bygður á Vatnsskarðshólum í
Dyrhólahreppi, með föstu
kenslufyrirkomulagi.Mun hann
vera sá fyrsti barnaskóli í sveit
um ’ á Suðurlandsundirlendi,
sem uppi hefir haldist til þessa
dags. Árið 1903 var Stefán
Hannesson þar kennari, — en
ráðinn með einkennilegum
1 „Jeg trúi því sannleiki, að sig-
H,rinn þinn, að síðustu vegina
jafni“. — Ef menn spyrja um
bestu vini Stefáns, þá voru góð
skáld þjóðar vorrar r.ærri
hjarta hans, og fyrirmyndir.
,,Að brjótast það beint“, „Því
skal ei bera höfuð hátt“ o. m.
m. Sjálfur er hann skáld, þó
hægt fari, og vill beita' eigin
fjöðrum og hirða lítt, þó forn-
um fötum sje ekki gjörslitið, ©i
til átaka kemur um mikilsverð -
þjóðmál. Þess má vænta, að
einhverntíma sjáist á prenti
. ljóðasafn Stefáns Hannessonar,
og munu þar finnast perlur, í
lausum vísum og átthagakveð-
skap. Því getur maður búist við
af fyrirlestrum hans, sem baeði
huga fyrir bættum búskap og ’ eru margir og oft skáldlegir,
bændamenningu, og fyrstur, og því, sem hann hefir látið
eða með hinum fyrstu runnið sjást á prenti í ýmsum biöðum
á vaðið til breytinga, svo sem 1 og tímariti. Eða til gamans 3át-
með votheysverkun og í jarð-! ið fjúka, við ýms tækifæri og
Stefán Hannesson
ræktarsamstörfum m. fl. Allir
fjelagsstraumar og menningar
tilbreytni hefir hjer í sveit
runnið um Litla Hvamm. Þar
var miðstöð og fundarhús
lengstum, ungmennafjelög,
kjörum. Kaupið var 150 kr. að bindindisstarfsemi, búnaðar-
byrja með, og alt að 200 kr. | fjelög og önnur mót hjeldu þar
En hann setti þau skilyrði, að ( fundi sína. í öllu þessu var
mega flytja skólahúsið þang- kennarinn með. í þessi 43 ár
ir hefir orðið sá, að fyrir að
útvega vörur með því verðlagi
sem mynd I sýnir, heíir þótt
hæfilegt að dæma „ofreiknaðan
ágóða“ upptækan og auk þess
mig til að greiða stórsektir fyr-
ir að útvega vörur við slíku
verði.
Rennilásar
fyrirliggjandi í eftirtöldum stærðum:
13, 20, 23, 25, 28, 33, 42, 53 cm.
Verðið mjög lágt.
tHOISIIiNSSONtJOlNSIII
t
Sími 3573.

t
t
V
T
x
•••
£
♦?
Ý
X;
5*
X
*
%
Herbergi vantar
Eitt eða fleiri herbergi, vantar, sem næst miðbænum.
Há. leiga. Fyrirframgreiðsla, ef óskað er. Tilboð
merkt; „300“. sendist afgreiðslu blaðsins.
að, sem hann hafði útsjeð hent
ugri stað og betur í sveit sett-
an. Þá var engin bygð í hvamm
inum, sem nú heitir Litli
Hvammur. Stefán kennari
valdi skólastaðinn þar, og fjekk
skólanum útmældan lóðarblett,
sem gefa myndi kýrfóður rækt
aður. Sjálfur stóð hann í því,
að flytja skólahúsið og reisa
það’ ásamt viðþygðu íbúðar-
húsi. Skólabústaðinn skírði
hann svo Litla Hvamm.
Haustið 1902 gekk Stefán
Hannesson að eiga yngisstúlku
var Stefán Hannesson sem næst
þar á hverjum einasta almenn-
um fundi og í forystu margra
fjelaga. Hann á því drjúgan
þátt í máli hverju og löngum
lagt til örfandi og eftirtektar-
verð orð í fyrirlestrum sínum.
Auk þátttöku í fjelagsskap
ungdómsins og forystu lengi,
hefir Dyrhólahreppur falið hon
um mörg trúnaðarmál. Alstað-
ar þótti að honum kveða og oft
sjerstæður um skoðanir. Og til
hans hafa margir leitað í ýms-
um vanda staddir. I Litla
Steinunni Helgu Árnadóttur og Hvammi var áður moldrunnin
byrjuðu þau, að segja mátti, j þraut og vegleysa bæja milli.
búskap sinn á nýbýlinu Litla. Nú er þar Suðurlandsþraut um
hlaðið. Þannig dró nýbýgging-
in í Litla Hvammi til sín og
mun Stefán kennari hafa hugs-
að sjer þetta alt í byrjun ný-
byggingarinnar, og margt fl.
Og með einstakri festu, án
mikilla umsvifa, haldið sínu
striki og í fullri einurð og
gætni mætt erfiðleikunum.
Hvammi. Það fór ekki mikið
fyrir’ ungu kennarahjónunum
að byrja með, og ekki umsvifa-
laust að reisa skólanýbýlið.
Með einum hug og samstiltum
dug hjónanna vanst það, og ár-
ið 1905 bættu þau við jarðnæð-
ið parti, sem losnaði þá úr
Ketilsstaðajörðum. En stekkja
tún þeirra jarða var áður á
þessum stað.
★
Nú má sjá í Litla Hvammi,
hvernig hugsjónir rætast: Þar
er aðal samkomustaður Dyr-
hólahrepps og barnaskólinn
endurbættur frá fyrstu gerð. I
rúm 40 ár hefir myndast þar
margur þarfur fjelagsskapur,
og þar verið aukin jarðrækt,
girðingar og húsabætur. Nú er
þar þríbýli, og öllum búið mynd
arlega. Tveimur uppkomnum
börnum sínum hefir Stefán
kennari miðlað skák af litlu
bújörðinni, og nú er Litli
Hvammur metinn háu verði.
Garðrækt er þar skrautleg
og margbreytt. Blómgróðri
og margskonar káltegundum
smekklega niður raðað. Að
sumarlagi sjest kennarinn oft
í kálgarði sínum, sífelt með
nýjar tilraunir í huga og fram-
kvæmd. Ilann hefir mikinn á-
í Litla Hvamms barnaskóla
eiga nú mai'gir uppkomnir
menn, sem vænta má. á ýms-
til minnis á alvörustundum.
★ .
Stefán Hannesson er Skaft-
fellingur í báðar ættir. F’aðir
hans, Hannes Hansson, kominn
af Hnausa-ætt í Meðallandi, en
móðir hans, Þuríður Sigurðar-
dóttir, ættuð úr Skaftártungu
— Bótólfsætt. Eru þetta kraft-
miklar ættir og mannmargar.
Hann ólst upp á Ljótarstöð'um
í Skaftártungu og ber jafnan
hlýjan hug til fósturforeldra
sinna.
Þá hefir sóknarpresturinn,
sem fermdi hann, sjera Brand-
ur Tómasson, átti hierkileg og
góð áhrif í framtaks og mann-
kosta hugsjónum hans.
Börn Litla-Hvammshjór.anna
eru 5 dætur og 3 synir, öll upp
komin. Nú á þessum sjötugasta
afmælisdegi Stefáns kennara
dvelja 2 þeirra heima hjá hon-
um og fóstursonur hans. Heima
eru Baldur og Helga, en í Vík
í Mýrdal eru tvær dætur gift-
ar, Þuriður og Árný.' I sam-
býli í Litla Hvammi eru Ásta
og Gunnar, bæði gift. Og
Brandur bilstjóri býr í Víkur-
kauptúni, nú gestgjafi þar og
vegaumsjónarmaður. — Hefir
Brandur Stefánsson orðið braut
ryðjandi bílaferða hjer á vatna
svæðinu, með orðlögðum dugn-
aði. Vilborg er í Reykjavík.
Það var hlutskifti Stefáns
Hannessonar, strax á ungum
I
aldri, að verða bardagamaður.
Una ekki við eldri venjur, en
brjóta nýja braut. Þetta varð
um aldri, góðar og hlýjar minn ^
ingar. Það var oft líf og gleði | og svo að þeim sterka þætti,
í barnahópnum þar, þegar sem nú í 40—50 ár hefir óslit-
hann á sólríkum degi fylgdi | inn verið unninn í framfara-
kennaranum á víðavangi og málum og menningarþroska
bygði ,,íslandskort“ úr steinum þessa hjeraðs — og landsins.
og torfi, lærði átthagafræði og Litli skólabletturinn í Hvamm-
eftirtekt á næstu viðhorfum. inum er nú stór og aðlaðandi,
Og siðgæðislegu dæmisögurn- | þangað liggja leiðir og þangað
ar, sem kennarinn sagði þeirn, i er beint virðingu og hlýhug til
festust í minni. Margir „ár-; kennarahjónanna, og þakkað
gangar“ barna hafa nú tekið ( þeirra þrautgóða, hógværa og
burtfararpróf úr Litla-Hvamms sigursæla starf. Að ennþá
skóla, og alla þá kvaddi kenn-
arinn með tilfinningu og orð-
um nýtum fyrir lífið.
Þegar Stefán kennari var
sextugur, færðu nemendur
hans honum virðulega gjöf,
með áletruðum orðum uppá-
halds skáldsins hans, Þ. E.: J
megi þau, arm við arm, njóta
margra fagurra hugsjóna og
sjá þær rætast í uppfyllingu,
óska nágrannar og samstarfs-
menn.
Til góðs hafa þau gengið —■
götuna fram eftir leið. —
E. G.