Morgunblaðið - 30.10.1946, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 30. okt. 194S
Hagur ríkissjóðs stendur með blóma.
Sj dlfskaparvíti ef illa fer
áfkoma ársins 1945,
JEG M|jN hefja mál mitt á
því að g(áa yfirlit yfir afkomu
ársins 19|5. Rekstursreikningur
þess árs gr fuilgerður oe þvkir
mjer hagkvæmast að lesa hann
upp i heild. (Sjá töflu 1).
Eins og menn hafa heyrt við
lestur yfirlits þessa urðu heild-
artekjur ársins 165.845.370.11
en höfðu verið áætlaðar 108.-
177.878.00 og hafa þannig far-
ið fram úr áætlun um tæplega
57,7 millj. króna. Við þetta er
þó það að athuga að skatta-
aufening sú, er samþykkt var á
þinginu 1945. var að litlu leyti
tekin upp í fjárhagsáætlun.
Veltuskattur 3ja fyrstu árs-
fjðrðunga nam tæpl. 8,7 millj.
króna (4. ársij. kemur á árið
1946) og sölugjald á ísfisk nam
2,1 millj. kr. Auk þess nemur
hækkun á aukatekjum, stimp-
ilgjaldi o. fl. á að giska 2 millj.
kr. Þegar þessar samtals 12,8
naillj. eru dregnar frá má telja,
að tekjur hafi farið fram úr á-
ætlun sem næst 45 millj. kr.
Einstakir tekjuliðir hafa far-
ið fram úr áætlun svo sem hjef
segir: (Sjá töflu 2.)
Rekstursgjöld voru í fjárlög-
um áætluð kr. 100.211.675.00.
Við það má þó bæta greiðsl-
um samkvæmt sjerstökum lög-
um er nema 29.916.429.81,
S . í
Fjárlagaræða Pjeturs
á Alþingi í
greiðslum samkv. þingsál.till.
262.742.91 og greiðslum sam-
kvæmt heildarlögum 212.657.-
51. Sje þessum gjöldum bætt við
gjöldin samkv. fjárlögum nema
þau samtals 130 603.505.23 en
heildarrekstursútgjöld ársins
hafa orðið 143.211.503.66. Gjöld
in hafa því íarið fram úr áætl-
un um nálega 12,6 millj. kr.
Af þeim umframgreiðslum
munu nálega 2 millj. kr. verða
teknar á væntanleg fjárauka-
lög og verða bá eftir sem næst
10,6 millj. sem eru umfram-
greiðslur á áætlunarliðum. Eins
og háttv. þingmenn ef til vill
rekur minni til var í fjárlögum
ársins 1945 tekið í 19. gr. fjár-
lagánna vantalin verðlagsupp-
bót 4 milj. kr. og greiðslur
vegna nýrra launalaga 4,5 millj.
kr. Stafaði þetta af því að við
samningu fjárlaga fyrir árið
1945 hafði verið reiknað með
miklu lægri verðlagsuppbót en
dýrtíðarvísitala sagði til um og
launagreiðslur allar höfðu eðli-
lega verið miðaðar við eldri
launaákvæði. Við samningu
ríkisreikningsins eru þessi gjöld
TEKJUR:
2. gr. Skaltar og tollar Fjárlög 77.410.000.00 Reikningur 120.444.668.20
3. — A Tekjur af rekstri ríkisstofnana 29.935.2.55.00 43.249.767.83
3. - P> Tekjur ai' fasteignum ríkissjóðs 10.193.00 5.556.39
4. — ■ Tekjur af bönkum og vaxtatekjur 722.430.00 842.112.78
s. — Or issar tekjur 100.000.00 1.303.264.91
Kr. 108.177.878.00 165.845.370.11
GJOLD:
Fjáilög Reikningur
7. gr. Vextir af lánum ríkissjóðs 1.575.650.00 1.424.346.64
6. — Kostnaður við æðstu stjórn Iandsins 200 000.00 315.326.27
9. — Alþihgiskostn. og yfirskoðun ríkisreikn. 1.214 357.00 1.430443.71
10. — I Stjórnarráðið 1.698.982.00 2.463.451.35
10, — II Hagstofan 244.668.00 243.350.53
10. — III Utanríkismál 883.800.00 1.270.388.12
11. — A Dómgæzla og lögreglustjórn 6.989.008.00 9.049.967.85
11 — B Opinbert eftirlit 607.810.00 512.534.96
11. — C Kostnaður v. innheimtu tolla og skatta 2.756.675.00 3.392.624.10
11. — D Sameiginl. kostn. við embættisrekstur 650.000.00 814.449.53
12. — Til læknaskipunar og heilbrigðismála 8.174.535.00 9.305.611.83
13. — A Vegamál 17.823.947.00 22.386.730.27
13. — B Samgöngur á sjó 3.572.950.00 2.768.395.99
13. — C Vitamál og hafnaragerðir 4.551.350.00 4.720.033.52
13. — I) Flugmál 700.000.00 376.839.32
14. — A Kirkjumál 2.362.218.00 2.299.678.04
14. — B Kennslumál 14.167.818.00 18.644.814.55
15. — A Til opinberra safna, bókaútgáfu og
listastarfsemi 1.741 418.00 2.077.493.59
15. — B Til ýmissa rannsókna í opinb. þágu 1.855.150.00 1.889.094.95
10. -r- A Landbúnaðarmál 8.044.898.00 9.245.292.01
10. — B Sjávarútvegsmál 819.150.00 950 308.68
10. — C Iðnaðarmál 924.350.00 924.486.25
17. — Til félagsmála 7.580.325.00 7.628.515.56
18. — Eftirlaun og slyrktarfé 1.572.586.00 2.116.567.25
Tillag til lífeyrissjóðs 750.000.00 2.065.381.94
Pjetur Magnússon
hins vegar að sjálfsögðu færð
á tilsvarandi greinar fjárlag-
anna og er því mjög erfitt að
gefa yfirlit yfir hve mikið hver
grein raunverulega hefir farið
fram úr áætlun. Skýrslur ríkis-
bókhaldsins verða að sjálfsögðu
afhentar háttv. fjárveitinga-
nefnd og geta þeir þingmenn
sem nánar vildu kynna sjer
þær fengið aðgang að þeim hjá
nefndinni.
Eignahreyfingar ©g
sjóSsyfiriif,
Fullnaðarskýrslur um eignar
hreyfingar ársins hefir verið
gerð af ríkisbókhaldinu og þyk-
ir mjer handhægast að lesa hana
upp í heild sinni þó þannig, að
jeg tek aðeins niðurstöðutölur
en sleppi einstökum undirlið-
um. (Sjá töflu 3).
Eins og menn hafa heyrt af
lestri skýrslu þessarar hafa af-
borganir og uppborganir á föst-
um lánum numið rúmlega 10.-
400.000.00 kr. og greiddar
lausaskuldir nema rúmlega 5,2
millj. kr. Auk þess hefir verið
lagt út vegna smíða fiskibáta
2,6 millj. kr. og eignaaukning
ríkisstofnana nemur tæpl. 10,3
millj. kr. og keypt hafa verið
verðbrjef (Útvegsbanka hluta-
brjef) fyrir 1.5 millj. kr. Þessar
miklu greisðlur hafa eðlilega
þær afleiðingar að sjóðsreikn-
ingur lítur ver út en ætla mætti
eftir hinum hagkvæma rekst-
ursreikningi. Sjóðsreikningur
ársins verður á þessa leið:
(Sjá töflu 4).
Magnússonar
gær
ið 4,3 millj. sem eru eftirstöðv-
ar frá fyrri árum. Þeir tekju-
liðir er sýnil. fara mest fram úr
áætlun á þessu ári er verðtoll-
ur, sem nam tæpl. 38 millj. kr.
í septemberlok, en var áætlaður
35 millj. kr. í fiárlögum. Stimpil
gjald, sem nam 3,3 millj. í sept-
emberlok var i fjárlögum áætl-
að 3 millj. kr. og tekjur af ríkis
stofnunum, sem í septemberlok
námu 37,5 millj. kr., en voru
áætlaðar33,2 millj. kr. í fjár-
lögum. Ennfremur er líklegt að
tekju- og eignaskattur fari all
mikið fram úr áætlun og mun
jeg nánar víkja að því ásamt
ýmsum öðrum tekjuliðum í sam
bandi við fjárhagsáætlun næsta
árs.
Heildarútgjöldin í september
lok námu tæpum 97,4 millj. kr.
og er það 10,5 millj. kr. meira
en á sama tíma í fyrra. Sýni-
legt er, að ýmsir gjaldaliðir
fara verulega fram úr áætlun,
en þar sem ennþá er allt í ó-
vissu hver heildarútgjöldin
muni verða þykir mjer eigi á-
stæða til að ræða það frekar
nú. Fjárveitinganefnd mun að
sjálfsögðu fá bráðabirgðayfir-
lit yfir tekjur og gjöld og geta
háttv. þingmenn haft aðgang að
þeim skjölum ef þeir óska að
kynna sjer þau nánar. Jeg held
að óhætt sje að gera ráð fyrir,
að rekstursafkoma yfirstand-
andi árs verði sæmilega hag-
kvæm. Hinsvegar má vafalaust
gera ráð fyrir að einhver
greiðsluhalli vorði á árinu, enda
var hann í fjárlögu.m áætlaður
Tafla 2
rúmlega 18 millj. kr. En þar
sem jeg mun verða að ræða
hina einstöku liði nánar í sam-
bandi við f járhagsáætlunina
1947 munu það verða óþarfa
endurtekningar að fara frekar
út í þá í sambandi við afkomu
þessa árs.
Skal jeg þá næst víkja að
fjárhagsáætlur. fyrir árið 1947.
Eins og jeg benti á, þegar fjár-
lagafrumvarpið fyrir árið 1946
var til fyrstu umræðu í fyrra,
hafa tekjur ríkissjóðs vaxið
mjög ört hin síðustu árin. Tekj-
urnar voru:
1940 27.3 milj. kr.
1941 50,4 — —
1942 86,7 — —
1943 110,8 — —
1944 127.4 — —-
1945 165,8 — —
A yfirstandandi ári er útlit
fyrir að tekjurnar muni verða
eigi minni en 175 millj. kr. og
hækka þannig um allt að 10
millj. frá síðasta ári, þrátt fyr-
ir það þótt niður hafi fallið all-
verulegir skattstofnar (veltu-
skattur og ísfisksgjald). Það
liggur í augum uppi, að þessi
mikla tekjuaukning frá ári til
árs stafar fyrst og fremst af
síaukinni þenslu atvinnuveg-
anna, af háu kaupgjaldi og
mjög góðri afkomu lands-
manna. Þó hefir sá hnekkir á
orðið tvö síðustu árin að einn
stærsti og arðvænlegasti at-
vinnurekstur iandsmanna, síld-
veiðarnar hefir brugðist mjög
tilfinnanlega og liggur í aug-
um uppi að sá hnekkir kemur
og niður á ríkissjóðnum. Hins
vegar hefir stórvirkum atvinnu
tækjum (fiskiskip, frystihús,
(Framh. á bls. 5)
Tekjur urðu sarnkv
En voru áætlaðar
'jr.
TEKJUR UMFRAM FJARLOG 1945:
æmt reikningi
Icr.
165.845.370.11
108.177.878.00
19. — 1. Vantalin verðlagsuppbót
(færð á viðkomandí fjárlag'aliði)
2. Vegna nýrra Iaunalaga
(fært á viðkomandi fjárlagaliði)
3. Til annara útgjalda
20. — Ileimildarlög
- Sérstök lög>
Væntanleg fjáraukalög
'• ■ ÞÍBgsályktanir
4.000.000.00
4.500.000.00
250.000.00
1.957.006.69
212.657.51
29.916.430.01
2.046 039.73
262.742.91
Rekstrarafgangur
100.211.675.00
7.966.203.00
143.211.503.66
22.633.866.45
Kr. 108.177.878.00 105.845.370.11
ars.
Jeg skal þá næst, að svo
miklu leyti sem auðið er, gefa
yfirlit yfir afkomu yfirstand-
andi árs. En að sjálfsögðu verða
menn að gæta þess, að þar er
aðeins um bráðabirgðatölur að
raéðá; sem geta breyst veru-
lega þegar fullnaðarskýrslur
Íiggja fyrir. Ileildartekjur ríkis
sjpðs í septemberlok námu
118.654.574.00 og er það tæpl.
12 millj. kr. meira eh á sama
tíma í fyrra. I þessu er þó tal-
3. gr. A
Tekju- og eignaskattur Umfram 5.1 (54.000.00
Stríðsgróðaskatlur 967.000.00
Veltuskattur fr. o. úrsfj. (ekki á
fjárlögum) 8.693.000.00
VörumagnstoIIur 3.532.000.00
Verðtollur 20.772.000.00
Innflutningsgjald af benzíni S 194.000.00
Gjald af innlendum tolh örum 996.000.00
Bifreiðaskattur 410.000.00
Aukatekjur 365.000.00
Stimpilgjald 2.401.000.00
Vitagjald 217.000.00
Leyfisbréfagjald 86.000.00
Veitingaskattur 989.000.00
2% af sölu ísfiskjar (ekki á fjárl.) 2.104.000.00
Aðrir liðir 147.000.00
hækkun eftirst. o. fi. 47.037.000.00 4.002.000.00
Afengisverzlunin 12.278.000.00
Tóbakseinkasalan 3.584.000.00
Ríkisútv. og Viðtækjaverzl. 230.000.00
Rí kispren tsmið jan 48.000.00
Póstmál (Iægrí tekjuhalli) 229.000.00
Aðrar stofnanir ulan fjárlaga 380.000.00
Undir áætlun: Landssíminn 16,749.000.00 3.434,000.00
Vaxtatekjur
Ovissar tekjur
kr. 57.667.492.11
43.035.000.00
'jr-
0'■
3. gr. D Undir áætlun
13.315.000.00
120.000.00
1:203.008,00
7.673.000.00
6.000.00
Samtals kr. 57.667.000.00